Samenvatting sociale agogiek
INLEIDING
1. Wat is sociale agogiek
- Sociale Agogiek omvat de wetenschappelijke studie van systematische en
intentionele pedagogische interventies gericht op het ondersteunen van individuen
en groepen in hun welzijn
- Het is de theoretische onderbouw van het sociaal werk
- Sociaal werk gaat om zeer diverse praktijken op zeer vele “terreinen”
Bijvoorbeeld jeugdhulp – vluchtelingenwerk –ouderenzorg - jeugdwerk –
buurtsport - hulp aan daders - en slachtoffers - zorg voor personen met een
handicap – buurtwerk – de vakbond – daklozenwerk – vrijetijdsorganisaties -
culturele organisaties, …
2. Sociaal werk als zeer diverse praktijk
Aanbod voor:
- Verschillende leeftijdsgroepen (kinderen, jongeren, volwassenen)
- Specifieke doelgroepen (mensen in armoede, dak- en thuislozen, vluchtelingen,
mensen met een beperking, mensen met een drugproblematiek, … )
- Verschillende levensdomeinen van mensen (financieel, emotioneel, materieel, … )
Complexe beleidscontext:
hulpverlening kan gebeuren op verschillende vlakken in de maatschappij
- Europese regelgeving
- Federaal
- Gemeenschappen/gewesten
- Vlaams
- Lokaal
lappendeken van veel organisaties met elk hun eigen regels en wijze
Verschillende juridische organisatievormen:
er bestaan veel verschillende vormen die kunnen helpen
- Publieke dienstverlening (georganiseerd door een overheid, bijvoorbeeld OCMW)
- Privaat initiatief (vooral Verenigingen zonder Winstoogmerk (VZW’s), mogelijk met
subsidies vanuit een overheid)
- Commerciële initiatieven (hebben winstoogmerk bv. G4S, Sodexo, …)
Actuele discussie over vermarkting
,Formele en informele praktijken (of combinaties):
- Formele dienstverlening
Zorg verleend door professionals
- Informele dienstverlening
Zorg verleend door individuele burgers (familie, vrijwilligers..)
Bv. mantelzorg
Individueel/collectief
- Individueel aanbod (social casework) werken met individuen
- Collectief aanbod (group- en community work) werken met een groep
Continuüm (onderscheid niet strikt per praktijk te maken) doen dat door elkaar
Een opdeling in lijnen
- Nulde lijn: bijvoorbeeld Zelfzorg, mantelzorg, zelfhulpgroep
- Eerste lijn: bijvoorbeeld Centra Algemeen welzijnswerk (CAW), OCMW, …
- Tweede lijn: bijvoorbeeld Centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGGZ)
- Derde lijn: bijvoorbeeld Residentiële instelling bijzondere jeugdzorg
- Vierde lijn: bijvoorbeeld Psychiatrisch ziekenhuis
hoe verder op de lijn hoe duurder het wordt
3. Sociaal werk als pedagogische praktijk
Pedagogisch handelen
- Pedagogisch tussenkomen: vertaling van sociale problemen naar pedagogische
vraagstukken
- Bv.:
Armoedeprobleem vertalen in probleem van tekort aan werkbereidheid
Delinquentieprobleem vertalen in probleem van slechte waarden en normen
…
- Sociaal werk als pedagogisch handelen: intentioneel en systematisch tussenkomen in
het socialisatieproces van kinderen, jongeren en volwassenen met als doel dit proces
te veranderen in de richting van meer welzijn
Socialisatie: (on)bewust aanleren van gewoonten, waarden, normen en
kennis van een bepaalde groep of maatschappij
Intentioneel en systematisch: doordacht beïnvloeden van dit
socialisatieproces gericht op welzijnsverhoging
Gericht op kinderen, jongeren én volwassenen
Gericht op individuen, families, groepen, buurten, …
interventies die leiden tot meer welzijn in de maatschappij
,- Roept vragen op
Waarom komen we tussen?
Ten aanzien van wie komen we tussen?
Met welk doel komen we tussen?
Hoe moeten deze interventies eruit zien?
Wat betekenen onze tussenkomsten voor de handelingsmogelijkheden van
mensen?
Zijn deze tussenkomsten rechtvaardig?
Voorwerp van debat, omdat dit niet neutraal is (samen met hun bekijken
wat goed is voor hun)
Pedagogisch handelen is niet neutraal
- Vertrekt vanuit specifieke opvattingen over de samenleving en opvoeding
Bv. wat is een ‘goede’ opvoeding? Een goede burger? ….
- Krijgt vorm binnen en geeft vorm aan de relatie tussen het ‘private’ en ‘publieke’
Private leven: je wilt op pensioen op je 50ste / je wilt niet naar school
Publieke leven: kan niet er is een balans nodig / leerplicht
“Dat is het gebied tussen wat mensen doen, en wat maatschappelijk
opgelegd of verwacht wordt. In dat tussengebied tussen het ‘private’ en het
‘publieke’ kan je meerdere posities innemen. Je kan ervan uitgaan dat mensen
zich moeten aanpassen aan wat maatschappelijk verwacht wordt. Of je gaat
ervan uit dat de samenleving niet altijd goed in elkaar zit en moet
veranderen.”
Pedagogisch handelen vraagt verantwoording
- Pedagogisch handelen is niet neutraal
Geeft mee vorm aan sociale problemen
vb. spijbelen vroeger strafbaar, nu niet meer
Bestaande orde bevestigen of veranderen (gaan we mee met wat de
samenleving zegt of kijken we er kritischer op)
Vraag naar verantwoording; waar zetten we als sociaal werk op in?
Globale definitie van sociaal werk als internationaal ankerpunt
Globale definitie sociaal werk
- Sociaal werk is een op de praktijk gebaseerd beroep en een academische discipline
die sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en
bevrijding van mensen bevordert.
- Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve sociale
verantwoordelijkheid en respect voor vormen van diversiteit staan centraal in het
sociaal werk.
- Onderbouwd door sociaalwerktheorieën, sociale- en menswetenschappen en
inheemse of lokale vormen van kennis, engageert sociaal werk mensen en
structuren om problemen aan te pakken en welzijn te bevorderen.’
4. Sociaal werk doet er toe, maar…
, Sociaal werk is niet per definitie positief…
Nood aan aandacht voor reflectie over de wijze waarop interventies ingrijpen op de
leefsituatie en leefwereld van mensen: sociale agogiek
Sociale agogiek
- Dit betekent dat we in de Sociale Agogiek dus nadenken over sociaal werk als
intentionele pedagogische interventies in een maatschappelijke context, vanuit de
vraag
Hoe deze zijn ontstaan;
Vanuit welke ideeën;
Welke vorm deze krijgen;
Wat bedoelde en onbedoelde effecten zijn;
Of deze rechtvaardig zijn;
- Hoe we goede praktijken kunnen ontwikkelen
Sociale agogiek en andere disciplines
- Orthopedagogiek: focus op de behandeling van diverse groepen in context
- Sociologie: focus op analyse sociale processen, maar zonder aandacht interventies
- Criminologie: focus op (preventie van) criminaliteit
- Psychologie: focus op individu-gezin en vooral intra-psychische processen
- Onderwijskunde: focus op pedagogische processen in relatie tot onderwijs
- Sociale Agogiek/sociaal werk: focus op pedagogisch handelen met steeds een kijk
naar de spanning tussen mens en samenleving
5. Sociaal werk in context
Sociale agogiek
- Als sociaal werker werk je in een context we moeten ook kijken naar de:
Professionele context
- Werken met een diversiteit van mensen
Kinderen, volwassenen, mensen met een beperking, ouderen, daklozen,
drugsverslaafden, vluchtelingen, mensen in armoede, …
- Vraagt een diversiteit van vaardigheden
Luisteren, praten, op je handen zitten, rapporteren, …
Organisationele context
- Een werkcontext
Doelgroep
Cultuur, regels en collega’s
Historisch-maatschappelijke context
- De ontwikkeling van de verzorgingsstaat
De verzorgingsstaat