Algemene psychologie
Basisles 1 – wat is psychologie? Wat zijn de belangrijkste perspectieven van de psychologie?
Wat is psychologie en wat is het niet?
• Afkorting: Griekse letter psi
• Etymologisch
o psychè (gr.) = levensadem, ziel, geest
o logos = woord, verklaring, rede, leer, gebied van studie
• Psychologie = een breed veld, met vele specialismen, in wezen de wetenschap van gedrag en geestelijke
processen
• Het belangrijkste is dat het een wetenschap is, bestuderen van gedrag van de mens en de geestelijke processen
o Gedrag valt direct waar te nemen (extern)
o Geestelijke processen zijn niet zomaar waar te nemen (intern)
3 soorten psychologen
• Experimenteel psychologen
o Kleinste van de 3 groepen
o Voeren onderzoek uit dat nieuwe psychologische kennis creëert (Frincke & Pate, 2004)
• Docent psychologie
o Werken binnen grote diversiteit aan opleidingen
o Voeren ook onderzoek uit, soms behandelen ze daarbij ook nog mensen
• Toegepast psychologen
o Gebruiken kennis die door experimenteel psychologen is vergaard om problemen van mensen op te
lossen
o Werken in uiteenlopende plekken: scholen, bedrijven, ziekenhuis,…
Specialisaties in de toegepaste psychologie
• Arbeids- en organisatiepsychologen
o Productiviteit en de arbeidsmoraal van werknemers moeten maximaliseren
o Onderzoeken actuele onderwerpen als attitudes over zwangerschap op de werkvloer of hebben zich
gespecialiseerd in marktonderzoek
• Sportpsychologen
o Atleten hun prestaties en motivatie te verbeteren
o Sommigen gericht op pros en sommige juist op amateurs
• Schoolpsychologen
o Deskundig op gebied van lesgeven en leren
o Bezig met leren, het gezin of persoonlijke omstandigheden die schoolprestaties kunnen beïnvloeden
o Diagnosticeren lee- en gedragsproblemen en adviseren leraren, ouders en leerlingen
• Klinisch psychologen en counselors
o Helpen mensen zich aan te passen op sociaal en emotioneel gebied, of om moeilijke keuzes in relaties,
hun carrière of opleiding te maken
• Forensisch psychologen
o Leveren hun expertise aan het wets- en rechtssysteem
o Een van de nieuwste specialisaties
o Kunnen gevangenen in penitentiaire of tbs-inrichtingen testen
• Omgevingspsychologen
o Proberen de interactie met onze omgeving en het milieu te verbeteren
• Gerontopsychologen
o Specifiek om ouderen te helpen met hun gezondheid en welzijn te behouden
o Om men te leren omgaan met leeftijd gerelateerde problemen
,Basisgebieden
• Ontwikkelingspsychologie: studie van het gedrag in de verschillende levensfasen van de mens
• Persoonlijkheidspsychologie: bestudeert de mens als individu, in datgene waarin zij verschillen van anderen
o andere term: differentiële psychologie
• Cognitieve psychologie: studie van de afzonderlijke psychische functies en processen
o andere namen: algemene of experimentele psychologie, functieleer
• Sociale psychologie: studie van het gedrag van mensen in relatie tot anderen en hun omgeving
• Biologische psychologie: studie van het gedrag van mensen uitgaande van principes uit de biologie
o andere namen: biopsychologie of psychobiologie
• Methodenleer: studie van de onderzoeksmethoden van het empirisch onderzoek (van het menselijk gedrag)
o andere naam: methodologie
6 belangrijkste perspectieven psychologie
• moderne psychologie
• (Griekse) filosofische wortels: Socrates, Plato,
Aristoteles speculeerden over bewustzijn en gekte,
emoties kunnen denken verstoren en onze
waarnemingen zijn slechts interpretaties
• Azië: yoga en boeddhisme volgers verkenden het
bewustzijn en probeerden dat via meditatie te
beheersen
• Afrika: andere verklaringen voor persoonlijkheid en psychische stoornissen (sjamanen ontwikkelden
‘behandelingen’)
• middeleeuws Europa: rooms-katholieke kerk, menselijke geest = mysterie
• pas na enkele eeuwen radicaal nieuwe ideeën over geest en gedrag -> 6 belangrijke perspectieven
,Scheiding van lichaam en geest en het biologische perspectief
• René Descartes (17de E)
• Scheiding tssn spirituele geest en fysieke lichaam
• “ik denk dus ik ben” -> denken bewijst dat hij een denkend wezen is
• Je kan niet altijd vertrouwen op je zintuigen, ze kunnen je misleiden
o Je hersenen kunnen je misleiden
o Je kan nooit absolute zekerheid hebben
o Gedrag bestuderen aan de hand van het zenuwstelsel en andere lichamelijke dingen
• Rationalisme: denken is enige middel om aan wetenschap en filosofie te doen
• Empirisme: waarnemingen, ervaringen en experimenten= enige ware bronnen van kennis
• Francis Bacon: “denken vertroebelt de waarneming”
• John Locke: mens is bij geboorte een tabula rasa (=onbeschreven blad)
• Moderne biologische perspectief
• Lichaam en geest opnieuw samengevoegd, we zien het niet meer als 2 verschillende onderdelen
• Geest = product van hersenen
• Fysieke pijn heeft invloed op emotionele pijn en omgekeerd
• Oorzaken van gedrag worden in zenuwstelsel, endocriene stelsel (= hormonale stelsel) en de genen gezocht
• Twee variaties:
o Neurowetenschap
o Evolutionaire psychologie (Charles Darwin natuurlijke selectie)
Begin van wetenschappelijke psychologie en moderne cognitieve
perspectief
• Wilhelm Wundt (1832-1920)
o Op zoek naar bouwstenen van het denken: structuralisme ->
periodiek systeem uit chemie
o Het periodiek systeem bracht structuur in de chaotische
discipline van de chemie
o Wundt dacht dat het mogelijk was om de menselijke geest op
een zelfde manier te simplificeren als het periodiek systeem had
gedaan voor de chemie
o 1879: 1e psychologische labo, aan de universiteit van Leipzig
▪ Deed hier experimenten op zijn studenten, op basis van de reactietijd tussen de lichtprikkel en
de reactie van de student die op een knop moest drukken
▪ Ook deed hij experimenten waarbij getrainde vrijwilligers hun sensorische en emotionele
reacties op verschillende prikkels beschreven, een techniek die introspectie wordt genoemd
o Kritiek: introspectie is subjectief, variabel tssn observatoren, vaak retrospectie
• Gestaltpsychologie: ‘het geheel, niet te delen’
o Men geloofde dat het bewustzijn veel meer omvatte dan simpele zintuigelijke ervaringen
o Concentreren op het geheel van onze bewustzijnservaringen als een som van verschillende
delen
o Proberen te begrijpen hoe we ‘perceptuele gehelen’ vormen
o W. James: functionalisme, psychische processen kunnen het beste begrepen worden in het licht van hun
adaptieve nut en functie
o ontwikkeling van computer -> moderne cognitieve psychologie
o nadruk op mentale processen zoals leren, geheugen, perceptie en denken als vormen van
informatieverwerking (brain-imaging)
, behavioristisch perspectief: nadruk op waarneembaar gedrag
• J.B. Watson (1878-1958)
• formele start van behaviorisme met boek: “Psychology from the standpoint of a behaviorist” (1919)
o maakt geen onderscheid tussen mens en dier bij de bestudering van gedrag
o menselijk gedrag wordt volledig gestuurd door externe stimuli
o omstreden uitspraken en experimenten
• kijkt niet zozeer naar alle processen van de mens, gewoon het gedrag
• vb: baby Albert experiment -> door klassieke conditionering hebben ze hem aangeleerd om bang te zijn van witte
ratten door middel van een luid geluid
• B.F. Skinner (1904-1990)
• operante conditionering: proeven met duiven en ratten
• vele nieuwe begrippen en technieken: Skinner-box, reinforcement,
schedules, shaping, …
• vb: Skinner box
• I. Pavlov (1849-1936)
• fysioloog die de spijsvertering bestudeerde
• ‘per toeval’ de klassieke conditionering ontdekt
• Vb: hond van Pavlov
o Voedsel: ongeconditioneerde stimulus (US)
o Speeksel: ongeconditioneerde respons (UR)
o Geluid: geconditioneerde stimulus (CS)
o Speeksel na conditionering: geconditioneerde
respons (CR)
• US=UR -> US+CS=UR -> CS=CR
• Extinctie (afleren, niet vergeten!): herhaaldelijk presenteren van CS zonder US waardoor de
CR zwakker wordt
Perspectieven vanuit de gehele persoon
• S. Freud (1856-1939)
• Ontwikkeling van een psychodynamische theorie van persoonlijkheid
• De onbewuste geest (psyche) is een reservoir van energie (dynamica) voor de persoonlijkheid
• Techniek van vrije associatie
• Kritiek: niet toetsbaar aan de feitelijke werkelijkheid (niet falsificeerbaar)
• A. Maslow (1908-1970)
• Als reactie op behaviorisme & psychoanalyse
• Menselijke natuur overstijgt de omgeving
• Bewuste processen (en niet onbewuste) vormen het studieobject van de
psychologie
• Humanistische psychologie: nadruk op mogelijkheden, groei, potentie en vrije wil van de mens
• oude Grieken: psychologie van karaktertrekken en temperament
• Hippocrates (oudheid: 460-377 v.Chr.)
• lichaam en geest = 1 eenheid hoeveelheid sappen -> persoonlijkheid
ontwikkelingsperspectief: veranderingen door nature en nurture
• J. Piaget (1896-1980)
• Bestudeerde de ontwikkeling van kennis in kinderen
• Fasen in de ontwikkeling
• Gedrag = nature + nurture
