uitgebreide samenvatting gebaseerd op lesnotities, slides en de syllabus van moderne literaturen.
DEEL 1 NIET IN DE SAMENVATTING --> (zet ik nog online)
,Inhoud
Inleiding: ontstaan en betekenis van de Renaissance.............................................................................6
1. Periodisering...................................................................................................................................6
2. Cultuurhistorische context..............................................................................................................6
2.1 Historische veranderingen vanaf de 13 de eeuw.........................................................................6
2.2 Ontstaan van een nieuwe culturele habitus.............................................................................7
3. Het humanisme..............................................................................................................................8
3.1 De rol van het humanisme in de Renaissance...........................................................................8
3.2 Humanistische idealen..............................................................................................................9
3.3 Vertegenwoordigers..................................................................................................................9
Hoofdstuk 4: Kenmerken van de renaissanceliteratuur........................................................................12
1. Kunstsociologische kenmerken.....................................................................................................12
1.1 Statuut van de kunstenaar......................................................................................................12
1.2 Antropocentrisme...................................................................................................................12
2. Thematische kenmerken...............................................................................................................13
2.1 Subjectivisme: zintuiglijkheid en affect...................................................................................13
2.3 Existentiële thematiek: persoonlijke problematiek.................................................................13
2.4 Opnemen van lage cultuur in hoge cultuur.............................................................................14
3. Stilistische kenmerken..................................................................................................................15
3.1 Schoonheidscultus..................................................................................................................15
3.2 Realisme.................................................................................................................................15
3.3 Respect voor de volkstaal.......................................................................................................15
Hoofdstuk 5: Het Renaissancedrama....................................................................................................16
1. Cultuurhistorische achtergrond....................................................................................................16
1.1 Voedingsbodem: Engeland en Spanje.....................................................................................16
1.2 Wortels in de volkscultuur......................................................................................................16
1.3 Rol van de stedelijke culturele instellingen.............................................................................17
2. William Shakespeare.....................................................................................................................17
2.1 Biografische elementen..........................................................................................................17
2.2 Artistieke ontwikkeling............................................................................................................17
Hoofdstuk 6: Het ontstaan van de moderne roman.............................................................................19
1. Voorgeschiedenis van de roman...................................................................................................19
2. Cervantes......................................................................................................................................20
2.1 Biografische gegevens.............................................................................................................20
2.2 Werk: Don Quichote (1605, 1615)..........................................................................................20
1
, 2.3 Evaluatie: Renaissancistische kenmerken...............................................................................21
3. François Rabelais..........................................................................................................................21
3.1 Biografische gegevens.............................................................................................................21
3.2 Gargantua et Pantagruel.........................................................................................................21
3.3 Evaluatie: Renaissancistische kenmerken...............................................................................22
Hoofstuk 7: Maniërisme en barok........................................................................................................23
1. Terminologie, situering en periodisering van Maniërisme en Barok.............................................23
2. Cultuurhistorische achtergrond....................................................................................................24
3. Kenmerken van maniërisme en barok..........................................................................................25
3.1 Kunstsociologische situatie.....................................................................................................25
3.2 Inhoudelijke kenmerken.........................................................................................................25
3.3 Stilistische kenmerken............................................................................................................26
4. Verschillen tussen maniërisme en barok......................................................................................27
4.1 Verschillende doelgroep.........................................................................................................27
4.2 Nuanceverschil in smaakvorm................................................................................................27
4.3 Verschillende genrevoorkeuren..............................................................................................27
5. Vertegenwoordigers......................................................................................................................28
5.1 Maniëristische poëzie.............................................................................................................28
5.2 Gnomische vormen, brieven en romans in het Maniërisme...................................................29
5.3 Proza in de Barok: het Barokepos...........................................................................................30
5.4 Barokdrama............................................................................................................................30
Hoofdstuk 8: Classicisme......................................................................................................................32
1. Inleiding........................................................................................................................................32
1.1 Periodisering en verspreiding.................................................................................................32
1.2 Historische en culturele context.............................................................................................32
2. Kenmerken....................................................................................................................................33
3. Voornaamste vertegenwoordigers (globaal kennen)....................................................................34
Hoofdstuk 9: paradoxen van de 18de-eeuwse literatuur........................................................................36
1. Overzicht van de voornaamste tendensen in de 18 de eeuw..........................................................36
1.1 De erfenis van de 17de eeuw...................................................................................................36
1.2 Vernieuwing in de 18de eeuw.................................................................................................36
2. Kunstsociologische situatie in de 18de eeuw.................................................................................36
2.1 Crisis van het centrale gezag en verval van de classicistische hofcultuur................................36
2.2 Opkomst burgerlijke cultuur in de 18 de eeuw..........................................................................36
3. De sociale basis van de burgerlijke ideeën....................................................................................38
Hoofdstuk 10: Pseudoclassicisme en Rococo........................................................................................40
2
, 1. Zedenkomedies van het pseudoclassicisme..................................................................................40
2. Rococoliteratuur (2de helft van de 18de eeuw)...............................................................................41
2.1 Terminologie...........................................................................................................................41
2.2 Literaire kenmerken en vertegenwoordigers..........................................................................41
Hoofdstuk 11: de Verlichting................................................................................................................43
1. Inleiding........................................................................................................................................43
1.1 Ontstaan en historische context.............................................................................................43
1.2 Intellectuele pijlers van de Verlichting....................................................................................43
2. Vertegenwoordigers van het verlichtingsdenken..........................................................................45
2.1 Filosofische geïnspireerde literatuur.......................................................................................45
2.2 De burgerlijke zedenroman in Engeland.................................................................................46
2.3 De sentimentele zedenroman.................................................................................................47
Hoofdstuk 12: Preromantiek.................................................................................................................49
1. Inleiding:.......................................................................................................................................49
1.1 Situering van de preromantiek................................................................................................49
1.2 Filosofische achtergrond van de preromantiek.......................................................................49
2. Kenmerken van de preromantische esthetica...............................................................................50
2.1 Formele kenmerken................................................................................................................50
2.2 Thematische kenmerken.........................................................................................................50
Inleiding................................................................................................................................................53
1. Continuïteit ten opzichte van de 18de eeuw..................................................................................53
2. Cultuurhistorische context............................................................................................................53
3. Kunstsociologische situatie...........................................................................................................54
Hoofdstuk 14: Romantiek.....................................................................................................................56
1. Literaire kenmerken......................................................................................................................56
1.1 Kunstsociologische kenmerken...............................................................................................56
1.2 Formele kenmerken................................................................................................................57
1.3 Individualistische thematiek...................................................................................................57
1.4 Irrationele motieven...............................................................................................................58
2. Realisme binnen de romantische stroming...................................................................................61
Hoofdstuk 15: Realisme........................................................................................................................63
1. Inleiding........................................................................................................................................63
2. Historische en culturele context...................................................................................................63
3. Kenmerken van de realistische esthetica......................................................................................64
3.1 Kenmerken van de realistische roman....................................................................................64
3.2 Kenmerken van het realistische en naturalistische drama......................................................65
3
, 4. Vertegenwoordigers van de realistische romankunst...................................................................65
4.1 De Franse realistische roman..................................................................................................65
4.2 De Engelse realistische roman................................................................................................66
4.3 De Russische realistische roman.............................................................................................67
5. Vertegenwoordigers van het realistische en naturalistische drama..............................................69
Hoofdstuk 16: Symbolisme: 19de en vroege 20ste eeuw.........................................................................71
1. Kenmerken....................................................................................................................................71
2. Voorlopers van het symbolisme....................................................................................................72
3. De symbolisten.............................................................................................................................73
3.2 Symbolistische dichters...........................................................................................................73
3.3 Symbolistisch theater – dramatiek..........................................................................................74
3.4 Hyper-estheticisme in het symbolistische proza.....................................................................75
Hoofdstuk 17: De historische Avant-gardebewegingen (ca. 1910- ca. 1930)........................................78
1. Cultuurhistorische context (en periodisering)...............................................................................78
1.1 Cultuurhistorische context......................................................................................................78
1.2 Terminologie...........................................................................................................................78
1.3 Periodisering...........................................................................................................................78
2. Kenmerken....................................................................................................................................79
2.1 Kunstsociologische kenmerken...............................................................................................79
2.2 Artistieke kenmerken..............................................................................................................79
3. Futurisme......................................................................................................................................80
4. Expressionisme.............................................................................................................................81
5. Dadaïsme......................................................................................................................................82
6. Surrealisme...................................................................................................................................82
Hoofdstuk 18: Ontwikkelingstendensen in de 20 ste-eeuwse roman......................................................85
3. Modernistische roman..................................................................................................................85
3.1 Thematische vernieuwing.......................................................................................................85
3.2 Formele kenmerken (vorm)....................................................................................................87
4. De postmodernistische roman......................................................................................................88
5. De roman in de post-koloniale wereld..........................................................................................89
6. Roman en Gender-problematiek..................................................................................................89
Hoofdstuk 19: Ontwikkelingstendensen in het 20 ste eeuwse theater....................................................90
3.1 Expressionistische theater......................................................................................................90
3.2 Surrealistisch theater..............................................................................................................91
3.3 Modernistisch (existentialistisch geïnspireerd) theater..........................................................91
4
,Voor deel 1 zie handgeschreven samenvatting!
5
,DEEL 2: RENAISSANCE
Inleiding: ontstaan en betekenis van de Renaissance
1. Periodisering
Van een maatschappij sterk gefixeerd op traditionele waarde (in de middeleeuwen) naar een
maatschappij gefixeerd op het individu
Ontstaan van een nieuw cultuurtype en een nieuw cultuurideaal in Italië (14 de eeuw)
Religieuze wereldbeeld en Middeleeuws habitus verliezen algemene geldigheid
Heropleving van antieke cultuurideaal (re-naissance)
Opkomst nieuwe cultuurdragers: stedelijke aristocratie en stedelijke handelsburgerij
Verschil Noord en Zuid
Renaissance bloei in Italië in 14de-15de eeuw, verlies cultuurwaarde ca. 1580
o Loopt dus gedeeltelijk parallel met Late Middeleeuwen
In Noordelijke gebieden (Engeland, Duitsland, Frankrijk en Nederlanden) en Spanje blijft
Middeleeuwse cultuur hoofdrol spelen
o Renaissance pas volledig in 16de eeuw
Periode Renaissance-literatuur afgesloten met opkomst twee nieuwe artistieke en literaire
stromingen
Maniërisme
o Sluit nauw aan bij renaissance-kunst
o Barok
2. Cultuurhistorische context
2.1 Historische veranderingen vanaf de 13de eeuw
Religieuze wereldbeeld transformeert tussen 1300-1500 onder impuls van historische
ontwikkelingen
Belang van de steden belangrijk
Politieke veranderingen
o Vb; politieke verdeeldheid in de wereld
o Vb; Duitse Rijke valt uit elkaar
o Vb; groeiende macht van steden die in conflict komen met het centrale gezag
Religieuze problemen
o Vb; opkomst van godsdienstige hervormingsbewegingen
o Vb; crisis in kerk van Rome
Sociale problemen:
o Vb; sociale stratificatie verliest vanzelfsprekendheid verzet van de ondergeschikte
klasse
Economische veranderingen:
6
, o Groeiende macht van de stedelijke burgerij
o = een nieuwe groep met zelfvertrouwen die wereldbeeld gaat creëren
Cultuursociologische rol van Italiaanse steden
o Culturele transformatie het snelst in Zuid-Europa
o Belang van de handelsburgerij
2.2 Ontstaan van een nieuwe culturele habitus
Ontstaan van een nieuwe mentaliteit: de ‘uitvinding’ van de moderne mens
A. Het cultuurideaal van de stedelijke elites
Ontstaan uit twee vormen van Middeleeuwse cultuur: burgerlijke cultuur en aristocratische cultuur
Burgerlijke cultuur
o Ideaal van de kritische burger
o Rationeel, individualistisch, aards, profaan en hedonistisch
o Burger die zijn eigen grenzen stelt
o Minder vertrouwen op spirituele waarden
o Meer zelf het leven gaan organiseren
Aristocratische cultuur
o Ideaal van de verfijnde hoveling
o Idealistisch, verheven, voornaamheid, concept ‘zelfcontrole’
o Jezelf disciplineren, zorgen dat je verstandig leeft
Voorbeelden van die wisselwerking dat plaatsvindt:
Burgerlijke cultuur: Baldessare Castiglione
o Beschrijft in ‘Il cortegiano (1513) deugden van volmaakte hoveling
o Aristocratische ideaal wijkt af van midd. beeld veel aandacht besteed aan het
materiële voorkomen en sociale omgangsvormen
o M.a.w. een aristocratisch ideaal dat burgerlijke, wereldse trekjes vertoont
Aristocratische cultuur: Pietro Aretino
o Een wereldse, hedonistische houding
o ‘Wulpse Sonnetten’ en komedies
o Verheerlijkt in zijn werk losbandigheid, vulgariteit en obsceniteit
o Aandacht voor het aardse
o Aandacht voor het lichaam bij midd. mens zelfs zelfcensuur gehad
o Hier invloed van burgerlijke smaakpatronen
o Vb; werk: I Modi = de wijzen = de standjes
Wisselwerking ligt aan basis van van een nieuwe mentaliteit, een nieuw habitus
7
,B. herwaardering van de mentaliteit van de klassieken
= vooral een herwaardering van het niet-christelijke
Door hernieuwende aandacht voor de klassieke Oudheid: heidense filosofie zoals hedonisme
Opnieuw belangstelling voor de materiële wereld
o Ingesteldheid van Aristoteles
Veel van zijn teksten herontdekt
Het nominalisme krijgt opnieuw aandacht
Empirische inslag: kennis moet gebaseerd zijn op waarneming
Platoonse filosofie terug populair (van Plato): visie op geest en lichaam
C. Burgerlijke vormen van religiositeit
Men zal er op een heel andere manier mee omgaan
Een sterke individualisering
Proberen los te komen van theologische dogma’s
o Vooral duidelijk in mystieke literatuur
Ligt aan basis van antropocentrisch mensbeeld van de Renaissance
o = vertrekken vanuit de mens zelf
3. Het humanisme
3.1 De rol van het humanisme in de Renaissance
Een (belangrijke) verspreiding van de nieuwe habitus/mentaliteit
Voorbereiding: Petrarca
14de eeuw
Dichter
Eén van grootste humanisten
Eén van wegbereider van het humanisme
Lichtende voorbeeld van de vernieuwingsbeweging
15de-16de eeuw bloeitijd van het humanisme
Houding wijkt sterk af van scholastieke wijsbegeerte
Klassieke denken en de klassieke literatuur krijgt sterke herleving onder impuls van humanisme
Kenmerken van de beweging:
Stellen zich op als onafhankelijke groep
o Stellen individuele mens centraal
Ontstond in kader van burgerlijke stadscultuur
o Kwamen uit alle lagen van de bevolking
o Meeste humanisten afkomstig uit Latijnse scholen
8
, 3.2 Humanistische idealen
Filologie
o = studie van taal- en letterkunde
o Kennis van Hebreeuws, Latijn en Grieks (de klassieke talen)
Taalzorg
o Studie van de zuivere klassieke taal
Om vulgarisering van Latijns taalgebruik tegen te gaan
o Ook aandacht voor volkstaal: wordt uitgezuiverd en gemodelleerd naar Latijns
voorbeeld
Interdisciplinariteit
o Ideaal van het ‘homo universalis’
o Individuele mens wordt centraal gesteld
Empirie
o = denken over de mensen en de wereld dat zich baseert op zintuigelijke informatie
o De empirische basis van kennis
Kosmopolitisme
o O.b.v. het antieke cultuurideaal en de Latijnse universele taal
3.3 Vertegenwoordigers
A. Erasmus
Biografische elementen:
Eerste helft 16de eeuw
Geboren in Brabant in kringen van vernieuwend burgerlijke intellectuelen behoorde tot
stedelijke elite
Heeft degelijke opleiding gehad gestudeerd aan universiteit en dus zo belangrijk
intellectueel geweest
o Aan Collegium Trilingue (= opvoedingsideaal van de humanisten)
Cosmopolitisme: reisde veel, was goed bevriend met Thomas More (Engelse humanist), had
connecties over heel Europa en schreven brieven naar elkaar
Werk: Laus Stultitiae / Lof der Zotheid
In 1511
Formele structuur: redevoering in Declamatio
o = niet-religieuze vorm
o = ouder vorm uit de Klassieke Oudheid
Nieuwe kijk op de dingen
Vorm: invloed van de Klassieke Oudheid
Inhoudelijk:
o Loflied op het lachwekkende en het irrationele
o Over Godin die zotheid heet die redevoering doet over zotheid (zichzelf)
o Aangetoond dat zotheid belangrijk is in het leven
o Aangetoond respect voor irrationele hebben maar ook belang van zelfcontrole erover
belangrijk is
9
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper alyssafrederickx. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
