Samenvatting
Samenvatting strafrecht 2e bachelor UA
- Instelling
- Universiteit Antwerpen (UA)
Strafrecht, tweede bachelor, samenvatting van de cursus, proffen: dr. Joëlle Rozie en dr. Joachim Meese
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 93 pagina's
Voorbeeld 4 van de 93 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
STRAFRECHTINLEIDING
WAT IS HET NUT VAN STRAFRECHT?
- Strafrecht strafprocesrecht
o Andere bronnen, wetboeken, …
o Inhoudelijk
Strafrecht: alles wat te maken heeft met misdrijven, straffen, verschoningsgronden,
rechtvaardigingsgronden, strafbaarheid & straftoemeting…
Strafprocesrecht: procedureregels die nodig zijn om dat materiële strafrecht in een procedure te
gieten
I. BEGRIPSBEPALING STRAFRECHT
1. SLEUTELBEGRIPPEN
- Ageren tegen een vermoede of vastgestelde strafbaar gestelde rechtsnormschending, strafrecht = “beteugeld recht tot
straffen”
- Positief strafrecht: doel: handhaving van een aantal waarden in een bepaald land op een gegeven ogenblik, zoals de
bescherming van de menselijke persoon en de bescherming van de eigendommen
- Evolutieve rechtstak -> moeilijk te definiëren (steeds een momentopname) -> wel 3 sleutelbegrippen in elke def.
- Werkdefinitie
o Strafrecht = Het geheel van rechtsregels die bepaalde gedragingen strafbaar stellen en sancties bepalen die op
de daders toepasselijk zijn
- 3 sleutelbegrippen
o Misdrijf
= De gedraging waarop de wet een sanctie stelt
Overkoepelende term
Misdaden, wanbedrijven, overtredingen
Boek II Sw. + bijzondere strafbepalingen
‡ Misdrijf in het Nederlands
o Strafrechtelijke sanctie
= Door de wet vastgestelde reacties op de schending van de strafrechtelijke normen
‡ Straf (want ook…)
Begrip ‘straf’ op zich is niet altijd gemakkelijk af te bakenen; invulling fluctueert naargelang
de onderliggende filosofische en politieke visie die men t.a.v. het strafrecht en de finaliteit
van de de straf heeft
Zelfs invulling door rechtspraak is niet altijd eenduidig
Klassieke leer: ‘straf’ = oplegging van leed als sanctie voor een gepleegd misdrijf
o Determinerend hierbij: gegeven leedtoevoeging
EHRM: strafrechtelijke veroordeling kan wel een persoonlijk, sociaal, psychologische en
financieel lijden veroorzaken maar deze gevolgen waren voorzienbaar bij het plegen van de
strafrechtelijke inbreuk en kunnen dus niet worden ingeroepen om staande te houden dat
een strafrechtelijke veroordeling op zichzelf een inbreuk is op het recht op privacy in de zin
van artikel 8 EVRM + elke strafrechtelijke veroordeling kan als onmenselijk en vernederend
1
, worden ervaren, maar de subjectieve beoordeling van de zwaarwichtigheid ervan laat niet
toe die veroordeling als dusdanig te beschouwen in de zin van art. 3 EVRM
Ook maatregelen (bv. internering)
Ook reacties in het Vlaams jeugddelingquentierecht (= maatregelen + sancties)
Ook punitieve sancties in de zin van artikel 6 EVRM (“criminal charge”)
Rechtspraak Europees Hof: sanctie worden a.d.h.v. een aantal objectieve toetsingscriteria op
hun wezenlijke punitiviteit beoordeeld; internrechtelijke kwalificatie is geen
doorslaggevende factor, men moet kijken naar de aard van de overtreding en/of de aard en
zwaarte van de sancties om uit te maken of er sprake is van een ‘criminal charge’ in de zin
van art. 6 EVRM
o Heb ik die rechten van art. 6 EVRM wel of niet? -> autonome beoordeling, niet
uitsluitend op basis van de labeling
Ook sancties sui generis
Ook bestraffingsmodaliteiten (bv. schuldigverklaring zonder straf)
Strafrechtelijk sanctie-arsenaal: 19e eeuw: opmerkelijke evolutie:
Invoeren beveiligingsmaatregelen (internering, maatregelen t.a.v. de minderjarige die een als
misdrijf omschreven feit (nu jeugddelict) heeft gepleegd)
Stelselmatig invoeren van nieuwe straffen die beter aangepast zijn aan de tenlastegelegde
feiten (bv. verval van het recht tot sturen, sluiting van het bedrijf, bekendmaking van
vonnissen, werkstraf, voordeelsontneming)
Invoering met de wet van 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het uitstel en de probatie
van een aantal bestraffingsmodaliteiten die hoofdzakelijk gericht zijn op de resocialisering
van de betrokkene
Vraag naar nieuwe straffen: een van alle tijden:
Recentelijk: invoering van 2 nieuwe autonome straffen:
o Straf onder elektrisch toezicht
o Autonome probatiestraf
o Dader
= Natuurlijke + rechtspersoon
Geen strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor andermans daad (identificatie blijft uit)
Seponeringsbeslissing door het OM
Beschikking tot buitenvervolgingstelling door de raadkamer
Rechtspersonen kunnen in theorie alle strafbare misdaden plegen (uiteraard zijn sommige misdrijven
feitelijk onmogelijk, bv. bigamie) vanaf 19e eeuw (eerst enkel natuurlijke personen): voor misdrijven
die hetzij een intrinsiek verband hebben met de verwezenlijking van hun doel of de waarneming van
hun belangen, of die, naar blijkt uit de concrete omstandigheden, voor hun rekening gepleegd
worden (vroeger: proberen zoeken naar natuurlijke persoon achter de rechtspersoon)
Oudheid en middeleeuwen: anders: dierenprocessen
Nu: dier kan geen misdrijf plegen maar wel actieve rol kunnen spelen bij realisatie misdrijf,
als instrument van het misdrijf, gedraging kan dan strafrechtelijk aan dader worden
toegerekend, evt. ook eigenaar/bewaker dier burgerrechtelijk gehouden (art. 1385 BW) of
gemeentelijke administratieve sancties indien de gedraging van het dier door zijn toedoen
werd uitgelokt/mogelijk gemaakt (vroegere art. 556 Sw., nu gedepenaliseerd)
2. KENMERKEN VAN HET STRAFRECHT
- 4 kenmerken:
o Sanctierecht
o Legaal recht
o Publiekrecht
o Een autonome rechtstak
- Sanctierecht
2
, o Beteugelen van inbreuken op de gestelde normen
o Naast strafrecht nog andere sanctioneringsmechanismen in België: opmars van het bestuurlijke
handhavingsmechanisme (bv. GAS-sancties) (in België)
Bestuur treedt steeds meer op de voorgrond als handhavende instantie
Opkomst van een “gewapend bestuur”
Meer en meer als een doorsneetechniek gebruikt en niet meer als een uitzonderingsregime
Wetten van 7 mei en 17 juni 2004: gemeentebesturen kunnen lichte overtredingen en inbreuken op
hun plaatselijke politiereglementen zelf afhandelen als orgaan van actief bestuur
Wet van 24 juni 2013 betreffende de GAS
Milieustrafrecht, economisch strafrecht, sociaal strafrecht: bestuurlijke sancties zijn in wetgeving
verankerd
Vlaams Kaderdecreet van 22 maart 2019 betreffende de bestuurlijke handhaving =
kaderreglementering m.b.t. bestuurlijke sanctionering voor feiten die op grond van Vlaamse
regelgeving uitsluitend met bestuurlijke sancties kunnen worden gesanctioneerd
Moet per domein decretaal worden geactiveerd d.m.v. sectorspecifieke
implementatiedecreten
Bestuurlijke sanctie = een door of krachtens de wet vastgestelde maatregel met een repressief
karakter, die door een bestuursorgaan wordt opgelegd door middel van een eenzijdige, individuele
bestuurshandeling, als reactie op een inbreuk op een rechtsnorm
Opgelegd door bestuur, zonder voorafgaande controle van rechter maar dit kan wel achteraf
Om niet in strijd te zijn met art. 6 EVRM: tegen elke bestuurlijke punitieve sanctie een beroep
kunnen aantekenen bij een rechtscollege dat aan de waarborgen van art. 6 EVRM voldoet en
dat derhalve over volledige rechtsmacht beschikt = organiek criterium -> grootste
onderscheid tussen een bestuurlijke en een strafrechtelijke sanctie
o Duidelijkste onderscheid is organiek criterium
Strafrechtelijke sanctie opgelegd door de rechter, bestuurlijke sanctie door een bestuur ->
bestuurlijke sancties: niet-rechterlijk (= gaat uit van een andere overheid)
o Non bis in idem
Men kan geen tweede keer berecht worden voor hetzelfde feit
Beletten dat iemand strafrechtelijk wordt vervolgd nadat hij een bestuurlijke geldboete heeft betaald
van strafrechtelijke aard wanneer de tekst waarbij de geldboete is bepaald en die betreffende het
strafbaar feit, dezelfde gedraging bestraffen én de bestanddelen van beide misdrijven identiek zijn
Arresten EHRM: vormgeven aan dit principe: bestuurlijke geldboete en strafrechtelijke veroordeling
voor hetzelfde feit zijn niet in strijd met principe indien voldaan aan aantal parameters,
toetsingscriteria:
Voldoende samenhang in tijd en inhoud tussen de procedures
Procedures moeten complementair zijn en derhalve andere doelen dienen en andere
aspecten van het gedrag sanctioneren
Het moet voorzienbaar zijn dat het gedrag kan leiden tot verschillende procedures
Bij de strafoplegging moet voldoende rekening worden gehouden met de eerder opgelegde
sancties
Procedures dienen zodanig te zijn ingericht dat dubbele bewijsgaring wordt voorkomen door
samenwerking tussen de verschillende instanties
Rechtspraak Hof van Justitie is strenger dan die van EHRM: enkel dubbele sanctionering of vervolging
voor dezelfde feiten mogelijk indien:
Dit regime is bij wet gesteld
Wezenlijke inhoud van de rechten en vrijheden van het Handvest eerbiedigt
Beantwoordt aan de doelstellingen van algemeen belang of aan de eisen van de bescherming
van rechten en vrijheden van anderen
Noodzakelijk is
Kunnen bestuurlijke en strafrechtelijke sancties gecumuleerd worden? In principe verbod op zo’n
cumul (want non bis in idem)
3
, o Lidstaten EU soms verplicht te sanctioneren: positieve verplichtingen (seksueel geweld: EHRM: Staat moet elke
niet-consensuele seksuele daad strafbaar stellen; ook al verzet het slachtoffer zich niet fysiek, aantasting
fysieke/mentale integriteit: voldoende onderzoek hiernaar) en negatieve verplichtingen
Positieve = Staat treedt actief op om mensenrechten te beschermen
EHRM: dit kan door strafrechtelijke bepalingen in te voeren die dergelijke handelingen
verbieden en mechanismen ter implementatie hiervan te voorzien
Negatieve = Staat onthoudt zich van handelingen die de mensenrechten van een individu aantasten
Lidstaten moeten de fundamentele rechten beschermen a.d.h.v. een doeltreffende vervolging en sanctionering =>
houding van het EHRM vertoont duaal karakter = de paradoxale relatie tussen het strafrecht en de mensenrechten
(rechtsleer)
o In elke verdragsbepaling zit het proportionaliteitsprincipe verankerd waardoor het EHRM zware sancties kan
doen temperen
o EHRM kan de lidstaten verplichten zwaarder te sanctioneren door positieve verplichtingen die de lidstaten
moeten naleven
Positieve verplichting kan ook tot gevolg hebben dat een zware sanctionering moet worden vermeden
Bv. EHRM benadrukt dat resocialisatie van de veroordeelde de ultieme betrachting moet zijn
bij het opleggen van een vrijheidsstraf, ook wanneer het een levenslange vrijheidsstraf
betreft, benadrukt dat het strijdig zou zijn met de menselijke waardigheid wanneer een
lidstaat iemand van zijn vrijheid zou beroven zonder dat er wordt geïnvesteerd in zijn/haar
latere re-integratie -> wel positieve inspannings- en geen resultaatsverbintenis
- Legaal recht
o Legaliteitsprincipe
o Nullum crimen sine lege + nulla poena sine lege
Straf moet bepaald zijn in de wet + misdaad moet strafbaar zijn op het moment dat men het misdrijf
stelt
o Geen gewoontes en gebruiken, geen louter morele afkeuring
o Historisch gezien gesteund op de beperking van het soevereine gezag + bescherming van de
rechtsonderhorigen tegen rechterlijke willekeur
o Wel mildere strafwet onmiddellijk van toepassing: lex mitior
- Publiek recht
o Traditionele verdeling: privaatrecht (verhouding tussen rechtssubjecten onderling regelen) + publiekrecht
(verhouding tussen rechtssubject en overheid regelen)
o Overheid heeft monopolie tot bestraffen van zijn burgers
o Overheid straft omdat openbare orde werd geraakt
o Spilfiguur = OM: initiatief bij vervolging
Vertegenwoordigt de gemeenschap en niet het slachtoffer
Voeren van een vervolgingsbeleid maat op zich geen schending uit van het gelijkheidsprincipe
Art. 1 V.T.Sv.
o Geen andersluidende overeenkomsten
Strafrecht is dwingend recht
Strafwetten zijn van openbare orde
Zo’n overeenkomsten zijn ongeldig
De toestemming van het slachtoffer neemt het strafbare karakter niet weg
o Toestemming slachtoffer is irrelevant, tenzij de niet-toestemming een constitutief bestanddeel is
(klachtmisdrijven)
o Grenzen aan het publiekrechtelijk/openbare orde-karakter
Recht op eerbiediging van privéleven -> recht op vergetelheid voor een persoon die schuldig is
bevonden aan een misdrijf -> kan zich in bepaalde omstandigheden ertegen verzetten dat het publiek
wordt herinnerd aan zijn gerechtelijk verleden n.a.v. een nieuwe openbaarmaking van de feiten
- Autonome rechtstak
o Handhavingsrecht met algemene draagwijdte, geen hulprecht dat ten dienste staat van andere rechtstakken
Voorbeeld diefstal (niet omwille aantasting private rechtsgoederen)
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lp1964. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 79373 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen