Les1: Principes van krachtig taalonderwijs
Waarom is onderwijs in taal, in Nederlands zo belangrijk?
Omdat we dit dagelijks gebruiken.
Wat is een taalcompetentie?
= het geheel van talige kennis, vaardigheden en attitudes die nodig zijn om geschreven,
gesproken en multimodale teksten te begrijpen, te evalueren en te gebruiken, zodat:
1. Volwaardige deelname aan de samenleving mogelijk wordt
2. De eigen doelen gerealiseerd kunnen worden
3. De eigen kennis en mogelijkheden levenslang en duurzaam kunnen worden
ontwikkeld
Domeinen
1. Luisteren – receptieve taalvaardigheden Mondelinge taalvaardigheden
2. Spreken – productieve taalvaardigheden
3. Lezen (fasen en vormen) - receptieve taalvaardigheden
schriftelijke taalvaardigheden
4. Schrijven (stellen en spellen) – productieve taalvaardigheden
5. Strategieën
6. Taalbeschouwing
7. (Inter) culturele gerichtheid
-> Binnen domeinen steeds verdieping
Opbouw van een les
- motiverende instap (link aan lesdoelen, focus op motivatie)
- duidelijke lesdoelen
- denk goed na hoe je te werk zal gaan
- vermeld instructies en vragen -> soorten vragen
- materiaal en werkvormen juist inzetten
- afronding van les verzorgen
- les activerend en interactief maken (ga samen met je llnen aan de slag)
Hulpvragen bij evalueren van een les:
Betrokken en gemotiveerd begonnen? Wat is de inhoud van de onderwijsactiviteit?
Beginsituatie (wat moeten ze kennen/kunnen)? Wat moeten ze kennen/kunnen op het
einde van de les/lessen? Welke fases + korte beschrijving? Welke leer- en hulpmiddelen
gebruikt de lesgever? Inrichting van de klas, een krachtige motiverende leeromgeving (wat
hangt er, wat mogen ze gebruiken etc.)? welke instructies geeft de lesgever: waarom, op
welke manier, aan wie? Welke vragen stelt de lesgever: waarom, op welke manier, aan wie?
Welke antwoorden geven de llnen?
7 principes die jouw onderwijs taalkrachtig maken (obv hoe mensen taal leren). Ze vloeien
logisch uit elkaar voort. En zijn samenhangend.
Principe 1: taalkrachtig onderwijs stimuleert een positieve talige grondhouding: je
moet een veilige oefencontext bieden, je moet wat de leerlingen al dan niet kunnen
(= hun taal repertoire) omarmen (appreciëren, oog voor hebben: ook voor thuistaal)
en hoge verwachtingen koesteren (uitdagen, geloven in hun zo krijgen ze
zelfvertrouwen).
Principe 2: taalkrachtig onderwijs is contextrijk: je moet vertrekken vanuit concrete
materialen, vragen en situaties en die te verbinden met meer abstracte inhouden.
, (verbinden met hun leefwereld, interesses). Zorg voor een rijk taalaanbod en veel
talige ondersteuning (visueel, ervaringen, talige context). Context geeft betekenis aan
het leerproces.
Principe 3: taalkrachtig onderwijs is functioneel: taal functioneler maken, een talig
doel voor ogen houden (je wilt dat de lln luisteren, spreken, lezen of schrijven). De lln
wilt betekenisvolle doelen bereiken met taal (doel boven niveau = uitdaging dus
motivatie)
Principe 4: taalkrachtig onderwijs is (inter)actief: taal te verwerven moeten lln zoveel
mgl kansen (schriftelijk als mondeling) krijgen om het actief te gebruiken. ze moeten
hierop kunnen reageren en feedback krijgen. Interactieve klaspraktijk! Onderscheid
interactie: leerkracht – lln je moet taalstimulerend reageren en een
kwaliteitsvolle/betekenisvolle interactieve houding hebben, vragen stellen die
denken stimuleren en doel verduidelijken. (elke lln voldoende persoonlijk (op hun
niveau) taalaanbod, feedback) en lln - lln zoveel mgl functioneel laten praten
(samenwerken, per 2 -> samenstelling zelf kiezen maar rekening achtergrondkennis
van llnen)
Principe 5: taalkrachtig onderwijs geeft ondersteuning: ondersteuning = kwaliteitsvol
feedback geven. = een combinatie van feedback (stand van huidige zaken), feed-up
(gewenste leeruitkomst) en feed forward (stap die nodig is om leeruitkomst te
behalen). Hoe gerichter ondersteuning, hoe meer die oplevert. Scaffolding = juiste
hoeveelheid ondersteuning bieden om llnen een trapje hoger te brengen. Zelf
resultaat behalen= motivatie! Mondeling = jouw modelgedrag kan ingezet worden als
de lln het doel niet bereiken (bv discussies). Persoonlijke ondersteuning van lln biedt
de kans te differentiëren. (lln kunnen zelf individuele ondersteuning beiden aan
anderen. Als hele klasgroep vastloopt -> opmerken en gericht ondersteunen. Lln zelf
nadenken! (aanzet geven, betekenissenonderhandeling, ander probleem voorleggen)
Principe 6: taalkrachtig onderwijs heeft aandacht voor impliciet en expliciet leren:
impliciet= een nieuwe taal onbewust opgepikt wordt. Expliciet= bewust stilgestaan
bij vormelijke en theoretische aspecten van taal (= focus on form= lln laten stilstaan
bij taalelementen die ze gebruiken). Beide vormen van leren kunnen incidenteel als
intentioneel aan bod komen. Expliciet leren = het bewust inzoomen op talige
aspecten. Taalkrachtig onderwijs bestaat uit een samenspel van impliciet als expliciet
leren.
Principe 7: taalkrachtig onderwijs biedt kansen tot reflectie: reflecteren, zo werk je
expliciet aan de taalcompetenties van de llnen. Je kan op elk moment en elk niveau
reflecteren. Als onderwijs kansen tot reflectie biedt, is er een goede afwisseling
tussen nieuwe zaken en nadenken over wat er geleerd wordt. Die reflectie stimuleert
het leerproces. Reflectie kan door leerkracht, medelln en lln zelf (tijd en ruimte).
Krachtige reflectie= zowel vorm als inhoud : is concreet, duidelijk, taakgericht,
doelgericht en bruikbaar.
Want is een taalbeleid?
= de structurele en strategische poging van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te
passen aan de taalleerbehoeften van de llnen met het oog op het bevorderen van hun
algehele ontwikkeling en het verbeteren van hun onderwijsresultaten.
Doel: de taalvaardigheid van lln te versterken en de prestatiekloof obv
achtergrondkenmerken te verkleinen.
,Schoolteam moet een gezamenlijk taalpraktijk uitwerken, ze moeten als team samenwerken
om zich te verdiepen in taalleerprocessen.
Wat is taalverwerving?
= een complex samenspel van input en output, van interactie en feedback, van impliciet
leren en expliciete instructie. Naast de cognitieve aspecten spelen ook motivatie en socio-
emotionele factoren een rol.
, Les 2: Mondelingen taalvaardigheid
Wat is mondelinge taalvaardigheid?
• Begrijpend luisteren (receptief) – communicatief spreken (productief)
• Luisteren, spreken, gesprekken voeren (exploratieve gesprekken)
• Verschil met schriftelijke taal: vluchtiger en vaak minder gestileerd. Er is een flow die
niet onderbroken kan worden: minder tijd om na te denken over je boodschap, je
kan alleen later corrigeren en teruggrijpen naar uitgesproken boodschap is niet mgl
zonder gesprek te onderbreken.
Spreken en schrijven= productieve vaardigheden= je produceert een boodschap en geeft die
door.
Luisteren en lezen= receptieve vaardigheden= je ontvangt de boodschap.
Het proces van luisteren en spreken:
Rekening houden met de socioculturele context (verschillen in taalaanbod, interactie en
gerichte feedback per lln door leefwereld etc.) -> rekening houden met de boodschap
(proces van luisteren en spreken word beïnvloed door de boodschap en haar kenm. Bv
beelden aanwezig maakt het gemakkelijker te begrijpen en omgekeerd.) -> De denkactiviteit
bij luisteren en spreken (spreker wilt een idee overbrengen, dat idee is gecodeerd in zinnen
en woorden, als de boodschap nog in het hoofd is en nog niet uitgesproken is = preverbaal.
Pas als ze haar boodschap uitspreekt, verzendt ze die naar de luisteraars. Vervolgens
decoderen de luisteraars de boodschap)
Waarom inzetten op luisteren en spreken (mondelinge taalvaardigheid)?
Er zijn drie goede redenen waarom spreken en luisteren, en dus ook gesprekken voeren,
belangrijk zijn in het onderwijs:
Leraren brengen hun leerstof vooral mondeling over: de mondelinge taal is dus hun
belangrijkste werkmiddel. Daarom moeten ze dat middel zo efficiënt mogelijk
inzetten in de klas.
Mondelinge taalvaardigheid is een leerinhoud op zich: we moeten jongeren leren
welke strategieën ze kunnen gebruiken en welke aspecten belangrijk zijn om succes
te kunnen ervaren wanneer ze luisteren en spreken.
De mate waarin kinderen betrokken worden bij leergesprekken (klasleergesprekken,
maar ook gesprekken tijdens duo- en groepswerk) heeft een invloed op hun denken
en leren, en op hun leerprestaties op latere leeftijd.
Hoe mondelingen taalvaardigheid leren?
• Hou rekening met de beginsituatie: situatie waarin llnen zich bevinden. Bepaald aan
start van de les wat de llnen al kennen en kunnen adhv de leerling-, de
leerinhoudelijke- en de contextkenm. Technisch spreken (kleuterschool) = de
vaardigheid om klanken te onderscheiden en uit te spreken. Je lesdoelen groeien
mee met je llnen.
• Vertrek vanuit de doelen:
Luisteren: luisterdoelen afhankelijk van wat je beluistert, heb je als luisteraar een ander doel
• Globaal luisteren: gevoel ondergaan
• Intensief luisteren: iets te weten komen
• Kritisch luisteren: mening vormen
• Gericht luisteren: handeling uitvoeren
