TP1: Crossculturele psychologie
!! Geen cursus !!
Les 1
Introductie
Cultuur & diversiteit in de media
Culturele verschillen
- Kan gevoelig onderwerp zijn zoals zwarte piet,...
- Voorkom taboe, maak het onderwerp bespreekbaar
- `you don’t need eyes to see you need vision’ – Faithless
1 van de hoofddoelen van het vak: iedereen heeft een eigen culturele bril, je kan deze niet
afzetten, maar het is belangrijk te beseffen dat je een eigen bril hebt van waaruit je kijkt. (Bronnen
zoals media, familie, omgeving beïnvloeden deze bril).
Dit opleidingsonderdeel
= studie van de invloed van cultuur op het gedrag: zijn psychologische processen universeel?
Definitie(s) crossculturele psychologie
...bestudeert het gedrag van het individu in wisselwerking met zijn culturele omgeving (van
Oudenhoven, 2012)
...is de kritische en vergelijkende studie van culturele effecten op het menselijke gedrag (Shiraev,
2013)
...bestudeert psychologische diversiteit en de onderliggende redenen voor deze diversiteit (Shiraev,
2013)
...is de wetenschappelijke studie van de variatie in het menselijke gedrag, daarbij rekening houdend
met het feit dat het gedrag beïnvloed wordt door een culturele context (Berry, 2011)
Geschiedenis
• “A long past, but only a short history”
• Sterke groei na WOII
• Vanaf jaren ‘60 vorige eeuw specifieke wetenschappelijke tijdschriften
• Methodologische moeilijkheden
Gebiedsomschrijving
• Cultuurverschillen én gelijkenissen in psychologische fenomenen
• Besef eigen cultu(u)r(en) “Cultuur beïnvloedt ánderen” eigen cultuur “onzichtbaar”
• Waardering andere culturen
Belang
• Western
• Educated
• Industrialized
• Rich
• Democratic
,Veel psychologisch onderzoek is “WEIRD”!
Psychology = weird?
• 4000 onderzoekspapers
• 20 jaar (2008)
• Deelnemers:
- 95%: VS, Europa en Engels sprekende landen (bv. Australië)
- MAAR deze landen omvatten slecht 12% van de wereldbevolking!
• 68% VS, waarvan 2/3 undergraduate students
Doorheen lessenreeks
Les 2
Deel 1: Kennismaking, begripsbepaling, theorie Crossculturele
psychologie begrijpen & Onderzoeksmethoden
Wat is cultuur?
Definitie(s)
Honderden definities van cultuur Interpretatie kan breed of eng
• Brede zin
- Natuur tegenover cultuur: dat wat de mens schept
• Enge zin
- Kunstuitingen, bedrijfscultuur, jongerencultuur
• Tylor (1871): een door de mens verworven complex geheel dat kennis, geloof, kunst, moraal,
wetten, gebruiken, en alle andere capaciteiten en gewoontes omvat
• Herskovits (1948): het deel van de menselijke omgeving dat door mensen gemaakt is materie
(objectief aspect) immaterie (subjectief aspect)
De culturele dimensies volgens Hofstede
Onion-model of culture
Cultuur is
• een door een gemeenschap gedeeld systeem
• van waarden, normen, ideeën, attitudes, gedragingen, communicatiemiddelen en de
producten ervan
• die van generatie op generatie worden overgeleverd
(van Oudenhoven, 2012)
,Cultuur is gedeeld
- Voor cultuur is een groep(je) nodig
- De mate waarin varieert: individuele verschillen binnen eenzelfde cultuur
- “Cultural membership does not determine individual responses.” (Heine, 2012)
Cultuur is geleerd
• wordt overgebracht door socialisatie
enculturatie: cultuuroverdracht in tijd
acculturatie: cultuuroverdracht in geografische en sociale ruimte (meer in les 10)
• Hersenen zijn deel van menselijke natuur maar worden ook gevormd door culturele
ervaringen
Bv. Taxi chauffeurs in Londen
Cultuur is dynamisch
• Cultuur beïnvloedt gedrag en vice versa
• Een nieuwe (sub)cultuur kan zich soms snel vormen
• Cultuur is adaptief
Cultuur is adaptief
Cultuur is de aanpassing van de menselijke soort op ecologische, sociopolitieke en
biologische factoren
Voorbeeld
Ecocultureel perspectief:
‘Ecologisch’ en ‘cultureel’
de ecologische omgeving waarin mensen functioneren, is van invloed op de cultuur.
Voorbeeld
- Tseetseevlieg in Afrika
- Overbevolking in Tokio
Wat is cultuur (niet)?
• Ras?
fysieke kenmerken Europa vs. VS
• Nationaliteit?
Staatsburgerschap
, - Vaak zelfde cultuur, maar: ook heterogeniteit cultuur kan nationaliteiten
overstijgen
- In crosscultureel onderzoek vaak vergelijking van landen
Etnocentrisme
Illustratie
Etnocentrisme =
“De houding waarbij de eigen omgeving, het eigen volk of de eigen cultuur bewust of
onbewust als maatstaf gebruikt wordt om de rest van de wereld te beoordelen.” (van
Oudenhoven, 2012)
Cultuur en Psychologie: Is gedrag universeel of uniek aan een specifieke cultuur?
Twee benaderingen
1) Het absolutisme | algemene psychologie
- Gedrag wordt niet beïnvloed door de culturele context
- Extreem universele aanpak, zoeken naar gedrag dat geheel cultuurvrij is.
Gematigd absolutisme
Erkenning van gelijkenissen en verschillen:
- Psychologische fenomenen zijn ongeveer gelijk in alle culturen.
- De manifestatie, de interpretatie ervan kan wel verschillen van cultuur tot
cultuur.
2) Het relativisme | cultuurpsychologie
~ Visie van de crossculturele psychologie?
- Er bestaat geen contextvrij gedrag
- Iedereen maakt deel uit van één of meer culturen
- Menselijk gedrag kan slechts begrepen worden binnen de context van de cultuur
waarin het verschijnt
Gematigd relativisme
- In extremis:
Te verschillend om te kunnen interageren? Algemene morele standaarden en
wetgevingen?
- Niet vergeten dat we over culturen heen ook enorm veel gemeen hebben
Erkenning van gelijkenis en verschillen
Cross culturele psychologie
Bestudeert de mate waarin onze gevoelens, gedachten, en gedragingen beïnvloed worden
door onze cultuur
• In veel onderzoek centrale vraag: absoluut of relatief?
• Zorg dat je dit kunt herkennen in de onderzoeken die we nog gaan zien
• Vaak elementen van beide: gematigde vorm van absolutisme/relativisme
Les 3: Crosscultureel onderzoek met algemene onderzoeksmethoden