Profiel Penologie
2023-2024T
Jools Desmet
PROFIEL PENOLOGIE
,1. GEMEENSCHAPSGERICHTE STRAFFEN: EEN INTRODUCTIE
WAAROM GEVANGENISSTRAF VERMIJDEN?
Penologische argumentatie
Stigmatisering, spiraal van uitsluiting en achterstelling, psychische en sociale schade aan
gedetineerde en familie
Quid probleemoplossing, re-integratie, herstel? Heel moeilijk aan werken in GS
Vrijheidsberoving moet “ultimum remedium”
Vrijheid als grondrecht
Effectiviteit gevangenisstraf wordt in vraag gesteld.
Systemische argumentatie (systematische)
GS is dure straf: tot 218€/dag (Beveren, Marche- en Famenne, Leuze)
Justitieplan Geens (2015): gemiddeld 135€/dag
Overbevolkte gevangenissen
Discours: maximaal gebruik maken van gemeenschapsgerichte straffen
‘Alternatieven’ voor de gevangenis
‘Anders’ straffen
Autonome straffen
Quid praktijk?
VERANDERLIJKE VISIE, VERANDERLIJKE TERMINOLOGIE
VAN ALTERNATIEVE MAATREGELEN /SANCTIES NAAR
GEMEENSCHAPSGERICHTE STRAFFEN
Door kritiek op de korte GS in 1964 probatie ingevoerd.
• ‘Alternatieven’ (voor de gevangenis): resocialisering, rehabilitatie, re- integratie
• Niet-vrijheidsbenemende straf / maatregel / sanctie
Probatie assistent: Support, assist, befriend (ondersteunen, bijstaan, vriend)
Probatievoorwaarden verbonden met GS dus moeilijk om aparte straf te zien
Te soft, te weinig bestraffingskracht en geloofwaardigheid
Minimale toepassing
‘gunstmaatregelen’, toemaatje?? Net widening
Tarief?
Slechte terminologie: die straffen moeten een volwaardige plaats naast gevangenisstraffen krijgen
= 2e generatie.
• Gemeenschapsgerichte straf / sanctie / maatregel
Offender supervision: gaat specifiek over begeleiding: wij noemen dat meestal
probatie.
Tussen gevangenis en probatie
Justitiële begeleiding Controle, contractnaleving
Zwaardere risicopopulatie
Autonome straffen
Neorehabilitationisme what works?
‘Transformation of rehabilitation’ (Garland, 2001)
• Probatie assistent wordt een ‘homo technicus’ (Durnescu, 2012)
JOOLS DESMET 1
, Toepassen gesofisticeerde programma’s professionalisering, ‘objectificatie’,
‘casemanagers’
Verzakelijking: van begeleiding naar toezicht
AUTONOME STRAFFEN IN BELGIE
2002: autonome werkstraf
2007: oprichting apart directoraat-generaal voor Justitiehuizen.
o Moet zorgen voor meer standaardisering en stroomlijning van afhandeling van
zaken, maar het leidt ook tot verzakelijking.
o In het algemeen minder begeleiding door justitieassistenten.
o Vandaag wordt communautarisering nog verdergezet en verdiept.
2014 - 2016: autonoom ET
2014 – 2016: autonome probatiestraf
o Vonnisrechter: duur autonome probatie en omschrijving invulling. Voorwaarden bij
probatie die worden bepaald door justitieassistenten en probatiecommissie.
2021: gedragstrainingen
BELEID VANDAAG
2015 : JH en VCET (Vlaams Centrum ET) naar Vlaanderen
Vlaams minister van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme Zuhal
Demir
verantwoordelijk voor uitvoering gemeenschappelijke straffen
Hecht veel belang aan risicotaxatie RNR-model
NEO-REHABILITATIONISME, RNR EN GOOD LIVES MODEL
NEO-REHABILITATIONISME
Vanaf ‘90 (! Canada)
Reactie op “Nothing Works – Martinson” behandeling en begeleiding binnen grenzen van
proportionaliteitsprincipe
‘What works for who in which circumstances?’
Bepaalde vormen van behandeling of begeleiding kunnen positieve effecten hebben op
recidive
Sterk inzetten op cognitieve gedrag veranderende behandelingsmethoden door
psychologen
Geloof in (beperkte?) veranderbaarheid van de mens
Twee theoretische modellen voor daderbegeleiding die tegenover Good Lives Model worden
gezet:
o What works RNR model recidivevermindering, gedragsverandering
o Desistance – benadering Good Lives Model
RISK – NEED – RESPONSIVITY MODEL
Andrews & Bonta Canada (1994): What works principles.
Risicobeginsel
Crimineel gedrag kan voorspeld worden behoefte aan betrouwbare risicotaxatie-
instrumenten
Proportionaliteit tussen intensiteit behandeling en recidiverisico
Behoeftebeginsel (Need)
Criminogene en niet-criminogene behoeften
Interventies moeten zich richten op beïnvloedbare factoren (dynamic risk factors)
JOOLS DESMET 2
, Big four : antisociale cognities, antisociaal netwerk, verleden van antisociaal gedrag en
antisociaal persoonlijkheidscomplex
Central Eight : familie en huwelijksomstandigheden, school en/of werksituatie, vrije tijd en
ontspanning en middelenmisbruik
Responsiviteitsbeginsel
Differentiëren van behandelingsmethode
! Cognitieve benadering
Integriteitsprincipe
Methodologische onderbouwing van de programma’s
! Cognitief gedragstherapeutische beginselen
! RISICOTAXATIE en RISICOMANAGEMENT !! Demir !!
RE-INTEGRATIE EN REHABILITATIE ALS DOELSTELLINGEN VAN GRS
Re-integratie individueel perspectief
Termen zijn complementair
Rehabilitatie perspectief SL
McNeill & Graham (2020) : rehabilitative processes that aim at 4 forms of reintegration
4 concepten die nodig zijn om het te volbrengen
Persoonlijke – psychologische re-integratie
o Taal en culturele competenties, ‘employability’, opleiding, …
Legale of judiciële re-integratie
o Strafblad, discriminatie op arbeidsmarkt, huisvesting
‘Othering’, labeling
Daarom nieuwe straffen (welke?) niet meer op uittreksel goed gedrag en
zeden
Morele re-integratie
o Moreel herstel aan de slachtoffers
o Maar ook schuld van de staat aan de dader wegens het tolereren van ongelijkheid
Morele dialoog wordt politieke dialoog.
Sociale rehabilitatie sociaal kapitaal, erkenning
o Herstel van de formele sociale status van dader en persoonlijke en sociale
middelen hiervoor beschikbaar stellen
o Informele erkenning van de dader die terugkomt in de samenleving door de
familie, vrienden, tewerkstelling, middenveld en sociale netwerken
Gevoel van re-integratie, zich aanvaard voelen in de SL
Rehabilitatie als de verantwoordelijkheid van alle leden van de
samenleving
Zolang we blijven stigmatiseren zal de sociale rehabilitatie niet
gebeuren
Re-integratie en rehabilitatie als complexe interactieve processen!
! Sociale context waar dader in terecht komt.
MCNEILL: RE-INTEGRATIEF MOMENTUM
! Voorbereiden van de persoon en het pad naar re-integratie
In proces van straf en verder zijn er bepaalde momentums die ertoe kunnen leiden of de re-
integratie/ habilitatie werkt of niet. Wanneer bv. de dader vindt dat die te streng gestraft is of
slecht behandeld wordt. Dat zijn zaken die ervoor zorgen dat mensen gaan zeggen ‘ik doe niet
meer mee’.
JOOLS DESMET 3
