L-INFORMATIEVAARDIGHEDEN
SAMENVATTING
INLEIDING
Problemen binnen informatievaardigheden:
Overinformatie: meer informatie dan verwerkt kan worden
Desinformatie: verdraaide informatie met als doel te bedriegen of te amuseren
Nood aan informatievaardigheden:
(1) Om in zee van info snel en efficiënt info te vinden die meest relevant is
(2) Om die info op waarde en waarachtigheid te beoordelen
(3) Om die info correct te verwerken en op ethisch verantwoorde manier te gebruiken
Vijf vaardigheden van student:
(1) Bepaalt aard en omvang van info
(2) Bekomt info op effectieve en efficiënte manier
(3) Evalueert info op kritische wijze
(4) Gebruikt info voor bepaald doel
(5) Begrijpt achtergronden van deze info en gebruikt op ethisch verantwoorde en juridisch
aanvaardbare wijze
Centrale principes informatie:
(1) Creatie van info is een proces
< heuristiek (gericht zoeken), analyse (kritisch evalueren en interpreteren info) en synthese
(eigen interpretatie en resultaten communiceren)
(2) Proces van informatiecreatie kent geen einde
Stelt steeds opnieuw vragen
(3) Het proces is geen rechtlijnig proces
< herhalingen en hoge hit-and-miss ratio
(4) Wetenschappelijk onderzoek is een conversatie
Tussen verschillende inzichten, ontdekkingen, perspectieven en interpretaties
(5) Autoriteit is een constructie die contextueel bepaald wordt
Informatiebronnen reflecteren expertise en betrouwbaarheid van producenten en wordt
geëvalueerd op basis van context waarin info zich zal bevinden
(6) Informatie heeft waarde
In verschillende contexten, wat bijdraagt aan juridische en socio-economische belangen van
het werk
DIKW-piramide:
= data, informatie, kennis en wijsheid
Data: basisgegevens/basisfeiten Kennis: context
, Informatie: verwerkt data tot betekenis Wijsheid: toepassen
BEGRIPPEN ZOEKEN/VINDEN
Documentaire informatie:
Informatie < documenttypes (geschreven, gedrukt, audio-opnames, video-opnames, webpagina’s)
Nood aan structuur
< taxonomieën/boomstructuren met
(1) Semantische relatie: direct verband overkoepelende en onderliggende termen
(2) Syntactische relatie: onderverdeling volgens kenmerken
< metadata: data over data (bepalen boomstructuur)
(1) Beschrijvende metadata: informatie over de inhoud object
Bv. auteur, publicatiedatum, jaar van uitgave, uitgever, taal…
(2) Administratieve metadata: informatie over fysieke en/of technische kenmerken object
Bv. camera gebruikt, resolutie foto, grootte bestand…
Navigatie-instrumenten gebruiken metadata om document identificeren en lokaliseren
o.a. catalogi: bevat beschrijving boeken, tijdschriften en/of andere materialen, inclusief
bewaarplaats
(1) algemene catalogus: van een instelling of land
Bv. UniCat: overkoepelende catalogus van Belgisch wetenschappelijke artikelen
Bv. WorldCat: duizenden collecties over hele wereld
(2) gespecialiseerde catalogus: deelcatalogus van één of meerdere instellingen die beperkt is op
een specifiek thema
(3) Bv. Abraham: Belgische kranten in bibliotheken en erfgoedinstellingen in Vlaanderen en
Brussel
o.a. bibliotheken: bemiddeling documentaire informatie (informatie verwerven, bewaren en
aanbieden)
(1) Handbibliotheek: persoonlijke verzameling, beperkte omvang, beperkt aantal gebruikers,
inhoud volgens voorkeur gebruiker, organisatie volgens gebruiker
Door beperkte omvang snel vinden van documenten
(2) Openbare bibliotheken: maatschappelijke rol, grote selectie, divers publiek, toegankelijk
voor iedereen
(3) Wetenschappelijke bibliotheken: horen collectie op te bouwen in dienst van
wetenschappelijk onderzoek/onderwijs (met deelbibliotheken voor faculteiten,
departementen of seminaries)
(4) Nationale bibliotheek: verzamelen alle publicaties verschenen in dat land (+ verzamelen van
buitenlandse publicaties over dat land)
(5) Erfgoedbibliotheek: documentair patrimoniom van publicaties voor het leven bewaren
, (6) Digitale bibliotheek: beheerder en verstrekker van digitaal materiaal
(7) Schaduwbibliotheek: gratis digitale toegang tot materialen die normaal enkel toegankelijk
zijn tegen betaling (bewuste inbreuk auteursrechtwetgeving)
Zoekstrategie:
Om zo snel en zo veel mogelijk betrouwbare informatie te vinden
(1) Zoekopdracht probleemstelling
Tijdsbesteding? Hoe exhaustief? Precieze opdracht?
(2) Probleemstelling sleutelwoorden
= kernbegrippen van probleemstelling die basis van zoekactie vormen
(3) Sleutelwoorden zoektermen
Technieken:
Truncatie/wildcard (*): stamwoord als zoekterm, zoekterm voor verschillende zoektermen
weinig verschillen spelling, niet zeker spelling
Exacte woordcombinatie (“…”): enkel resultaten voor zoektermen in die volgorde
Zoekvelden specifiëren: gericht zoeken op velden en combineren zoekacties
Booleaanse operatoren: beide zoektermen (AND), tenminste één van beide (OR), eerste
maar niet tweede (NOT) (NOT>AND>OR (behalve werken met haakjes))
(4) Zoektermen zoeken in navigatie-instrumenten
LIMO EN DATABANKEN
Wat is Limo?
Wat is een catalogus?
= een index van items die in bezit zijn van een bibliotheek
Bv. LIBISnet
Wat is een bibliografische databank?
= databank van bibliografische beschrijvingen van items (metadata)
Bv. Central Discovery Index (CDI)
Wat is een Discovery Service?
= catalogi en bibliografische databanken uit bibliotheken en full tekst databanken
Limo is een Discovery Service dat tegelijk in LIBISnet als CDI opzoekt
Zoekstrategie:
(1) Specifiek zoeken
< 1 of 2 significante woorden
(2) Verkennend zoeken
= verschillende items over onderwerp
< verschillende technieken
= iteratief proces (proberen zoekopdracht, beoordelen resultaat, zoekopdracht aanpassen)
, (3) Exhaustief zoeken
= zo veel mogelijk items over onderwerp
Limo search features:
(1) Tokenization: breekt woordenstroom af in letters of tekst in woorden/zinnen
(2) Decompounding: zoekt opbouwende delen in een woord
(3) Stemming: zet woorden om in woordenboekvorm
(4) Character normalization: diacritische tekens (é, ö, ñ) worden genormaliseerd
(5) Transliteration: zoekt woorden volgens verschillende alfabetten
(6) Elision handling: zal zoeken op woorden met en zonder weglatingsteken
(7) Synonum mapping and spelling normalization: spellingsvarianten en synoniemen worden gezocht
(8) Stop words: worden genegeerd
(9) Controlled vocabulary: query vergroot door gecontroleerde vocabulaire ( zoals LCSH of MeSH)
Limo gebruiken:
Overzicht facetten:
Filter op Type bron Genre publicatiedatum
Bibliotheek Taal Tijdschrifttitel Recent toegevoegd
Niet in limo?
(1) Check online
Via Google of DOI
(2) Check of het tijdschrift fysiek aanwezig is
Zoek op tijdschrifttitel, filter op type bron: tijdschriften
(3) Indien niet:
Zoek in Unicat of aanvraag via IBL
Andere databanken:
(1) Specifieke zoekinterface: ATLA
(2) Specifieke documenttypes: Trismegistos (papyri) of Cornelia
(3) Digitale Bibliotheek Letteren
DOCUMENTTYPES EN TEKSTGENRES
Bronnentypes:
(1) Primaire bronnen: oorspronkelijke en authentieke basismateriaal waarop je je onderzoek baseert
Bv. schilderij, film, autobiografie, krant
(2) Secundaire bronnen: werken over primaire bronnen
Bv. tentoonstellingscatalogus bespreekt schilderij, recensie film, bespreking autobiografie, scriptie
over berichtgeving in kranten
(3) Tertiaire bronnen: overzicht van primaire en secundaire bronnen
Betrouwbaarheid documenttypes:
(1) Controleerbaar: controleren van bronnen door factcheck
= commercieel bedrijf neutrale instelling?