College aantekeningen

College aantekeningen Psychoanalyse en kunst (A002726A)

0 keer verkocht

Instelling
Universiteit Gent (UGent)

Dit zijn alle college-aantekeningen voor het vak 'psychoanalyse en kunst', in het academiejaar , gegeven door lesgever Abe Geldhof.

[Meer zien]

Voorbeeld 4 van de 39 pagina's

Bekijk voorbeeld

Geupload op 13 januari 2024
Aantal pagina's 39
Geschreven in 2022/2023
Type College aantekeningen
Docent(en) Abe geldhof
Bevat Alle colleges

Psychoanalyse en kunst
Contents
Hoofdstuk 1: psychoanalyse, kunst en therapie....................................................2
Hoofdstuk 2: Freud en het onbewuste...................................................................4
Hoofdstuk 3: Freud en de klassieke kunsten.........................................................6
Hoofdstuk 4: Kunst na Freud................................................................................ 10
1. Psychoanalyse verwerpen............................................................................ 10
2. Psychoanalyse als inspiratie.........................................................................11
3. Psychoanalyse ondervragen/subverteren.....................................................12
Hoofdstuk 5: Lacan en de hedendaagse kunst....................................................14
Hoofdstuk 6 & 7: het fantasme in de kunst.........................................................18
Hoofdstuk 8 & 9: psychose en kunst....................................................................25
Paranoia/erotomanie........................................................................................ 26
Schizofrenie...................................................................................................... 27
Melancholie....................................................................................................... 28
De psychotische uitvinding............................................................................... 30
Hoofdstuk 10: perversie en kunst........................................................................32
Hoofdstuk 11: Kunstenaars van het sinthoom.....................................................35

1

,Hoofdstuk 1: psychoanalyse, kunst en therapie
Examen is open boek in essayvorm
 Mss eigen kunstenaar die je zelf hebt gezien om dat toe te passen op de
les
 Het zal een vrij open vraag zijn, waarin je je kan uitleven
Dé psychoanalyse bestaat niet, wat is dat?
 Als er kritiek komt op psychoanalyse over welke gaat dat dan?
Verschillende auteurs en “stromingen”
 Het is geen geheel!
 Volgens Lacan
o “een psychoanalyse is wat een psychoanalyticus doet”  lijkt
ontwijkend tot verder lezen
o De logica is: ook Lacan gelooft niet persé dat er dé psychoanalyse is
om in te graven naar het juiste antwoord
o Niet dé psychoanalyse bestaat, maar een psychoanalyticus bestaat
o Een psychoanalyticus is iemand die ook geanalyseerd is, al
meerdere keren en zichzelf ook analyseren (Lacan zegt dat Freud
slechte analyticus want zelf nooit geanalyseerd, kon ook niet
natuurlijk)  maar er is geen definitie of checklist; maar moet zelf
iets zinnigs kunnen zeggen over hun eigen onbewuste
o Om te weten wat de psychoanalyse is, moet je de analyticus, de
mens van vlees en bloed aanspreken
o Psychoanalyse is een PRAXIS
o Psychoanalyse is een bien-dire: de taak is om op een goede
gesubjectiveerde manier te spreken  je kan niet verwachten dat
de patiënt goed zal spreken als je het zelf niet kan (iets over je
subjectieve positie zeggen)
 Thierry De Cordier
 De Zorgendrager van Hank Visch
o Lijden naar zich toe trekken om iemand uit een impasse te trekken
o Een psychoanalyst is geen masochist!
o Freud zegt: het vormgeven van het lijden in vraag te stellen  naar
algemene ongeluk gaan ipv op je eigen kap te zitten
Wat doet de analyticus dan met zijn eigen zorgen?  in zijn eigen analyse
natuurlijk
Duchamp uitspraak “wat een kunstenaar doet” vgl met Lacan zijn uitspraak over
wat psychoanalyse is
 Omdat ik kunstenaar ben, is deze urinoir nu kunst
 Het is kunst omdat ik een kunstenaar ben
 Lacan zal mss zijn uitspraak op Duchamp gebaseerd hebben
Wat is therapie?
 Het heeft een finaliteit (in de wetenschap)  genezing, naar de staat van
ervoor brengen

2

,  Psychotherapie krijgt ook diezelfde invulling “alles doen zolang die
hallucinatie maar verdwijnt”
 Psychoanalyse van Freud/Lacan zegt: die hallucinaties, symptomen, die
zeggen iets over u. Een kanker zegt niets over u, maar een specifieke
hallucinatie of fobie zegt iets over die persoon  we gaan het in een
narratief moeten plaatsen, contextualiseren (je kan het niet zoals een
kanker wegsnijden)
 Het kan genezende effecten hebben, als het niet gaat proberen
verbeteren en als dat niet gaat proberen stabiliseren
 Psychoanalyse, kunst en therapie hebben een andere finaliteit!
o Psychoanalyse is geen kunst  ookal is er misschien een grijze zone
o Kunst is niet therapeutisch  het is niet de finaliteit om
therapeutisch te zijn
o Psychoanalyse is geen psychotherapie

“Art should disturb the comfortable & comfort the disturbed” – Cesar Cruz
 Psychoanalyse heeft er ook iets weg van
Hoe kunst benaderen vanuit de psychoanalyse?
 Freud: kunstenaars gaan analyseren  is dat wel ethisch? Je stelt die
helemaal bloot?
 De kunstenaars zijn ons voor, ze weten dingen maar met andere
middelen
 “duisternis” van het artistieke materiaal, psychoana kan niets zeggen
over hoe iets gemaakt is, soms kunstenaar zelf ook niet  maar er is
raakvlak, wat kan het kunstwerk ons leren?
 Lacan neemt dit nog serieuzer dan Freud, volledig tegen
psychoanalysering van kunstenaars
 Waarin verschillen psychoanalytici & kunstenaars?
o Tolstoj, Anna Karenina  ik wil het lezen!, over evenwicht van
moederschap en seksualiteit  je kan zeggen dat Tolstoj hierin een
analyticus is
o De kunstenaar bedient zich alleen van plastische middelen, en moet
ervoor zorgen dat het effecten met zich meebrengt: het boek bv
moet genietbaar zijn
o Citaat Freud: schrijvers hebben meer vrijheid
 Waarin kunnen psychoanalytici & kunstenaars bondgenoten zijn?
o Goeie vrienden moeten elkaar wakkerhouden en uitdagen, ze
zijn geen vrienden om iets toe te dekken
o Bondgenootschap die de spanning erkent
o We gaan in tegen een universaliserende tendens
 Onderzoek: mensen die veel romans lezen waarin het
hoofdpersonage worstelt met psychische moeilijkheden, zijn
minder geneigd om “essentialiserende attributies” te maken
over anderen (veralgemenende uitspraken zoals alle
hollanders eten kaas en alle vrouwen zijn onbetrouwbaar)
o Ideologiekritiek
 Het stuurt een vraag naar voor, en geen constructie van “dit
is hoe de wereld in elkaar zit”

3

, o Kliniek: al schrijvend zichzelf uit zijn impasse halen (Jeroen
Brouwers)
Ter afronding: wat is psychoanalyse = wat is een psychonalyticus
 Functie ten aanzien van een ander
 Om het te kunnen doen zonder zelf vanuit vooroordelen of passies of
genot of angst heb je je eigen analyse nodig  “ego van analyticus moet
dood zijn” (Lacan)
 Praktijk koppelen aan zijn ethiek en theorievorming hoort er een stuk ook
bij, en altijd rekening houden met tijd waarin hij leeft

Hoofdstuk 2: Freud en het onbewuste
Freud zijn grote ontdekking is dat er zoiets is als het onbewuste
 Een mens kent zichzelf niet helemaal
 Men doet, zegt, of droomt dingen waar hij zich zelf niet helemaal bewust
van is
 Vatten waarom we die onbewuste dingen doen
 Mens censureert zichzelf, die censurerende instantie werkt autonoom
binnenin onszelf
o Gaat niet over geheimen ofzo
o Je gaat jezelf een soort beeld aannemen, maar dan geconfronteerd
worden met het feit dat je dan niet zo bent
o Je wil passen in een beeld van vb uw ouders
 Droom is een weg om voeling te krijgen met het onbewuste
 Droomduiding = hoe dit te interpreteren (1900)
o Geeft een aantal voorbeelden van zichzelf
 Wij kunnen ons niet volledig overgeven aan de Eros en de Tanatos
(seksualiteit en vernietigingsdrift)  er is een laagje vernis nodig, en we
voelen dit ergens wel aan
o Mensen moeten die driftmatigheid onderdrukken, maar neemt niet
weg dat dit er nog is
 Dat kan dus ook terugkomen in de psychopathologie van het
dagelijkse leven (boek 1901)
o Vb freud met zijn pantoffel en vaas
o Zogenaamde faalhandelingen
 Boek “De grap en zijn relatie tot het onbewuste” (1905)
o Grap geeft toelating aan die affecten die we onderdrukken
 Die 3 boeken zijn manieren om voeling te krijgen met die onbewustheid
met die mensen
o Dromen
o Faalhandelingen
o Grappen

(Lacan gaat zich minder als expert opstellen, meer als vragensteller
 Zijn bedoeling om iets te openen, subject met eigen existentiële vragen)

 Manifeste vs latente (droom)inhoud

4

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Focus op de essentie

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.