Inleiding in de Algemene en Sociale
Psychologie
Prof. Dr. A. DeSmet
Academiejaar 2023-2024
Praktisch
- In totaal vinden er negen lessen plaats, steeds op maandag van 13u-16u
- Aanwezigheid is niet verplicht en de lessen worden opgenomen
- Studiemateriaal: slides, notities tijdens les, oplossing oefeningen tijdens les, handboek Van
Hiel & Roets (versie 2017 mag maar 2014 niet want er ontbreekt een hoofdstuk)
- Aan het begin van elke les worden enkele voorbeeld-meerkeuzevragen over de vorige les
gesteld, afkomstig uit examens van de vorige jaren → samen oplossen
- Er komen nog proefexamenvragen op Blackboard en er wordt een oefenexamen
georganiseerd
o Evaluatie: gesloten boek examen met meerkeuzevragen (17/20) + groepswerk (3/20)
Examen: geen giscorrectie, wel verhoogde cesuur. Je bent geslaagd vanaf
12/20
Groepswerk:
- Bij het studeren: verlies je niet in details (namen en data, behalve hoofdstuk over sociale
beïnvloeding), studeer de inzichten uit de experimenten ipv experimenten op zich. Niet enkel
slides studeren, vul aan uit handboek
Opbouw van de lessen
,Definitie van psychologie en relatie tot andere
disciplines
Psychologie = de wetenschappelijke studie van menselijk gedrag en de interne processen (bv. mentale
of emotionele) die hieraan ten grondslag liggen. Het is wetenschappelijk want er worden methoden
uit exact-wetenschappelijke disciplines gebruikt, maar door de complexiteit van de materie (gedrag
en interne processen) is de theorie vaak minder goed toetsbaar en kan het niet exact gemeten
worden.
Hoe te werk gaan? Methodologie: volgens een cyclus, een proces dat
bestaat uit fasen
1. Observatie of beschrijving
= ik heb een idee, ik heb iets gezien → bv. het verband tussen werkloosheid en depressie
2. Stellen van hypothesen
→ mensen die werkloos zijn voelen zich nutteloos of alsof ze geen plek hebben in de
maatschappij, en dit zou kunnen leiden tot een depressie OF bv. mensen die depressief zijn
presteren minder goed op het werk en geraken zo werkloos → je kiest er uiteindelijk één om
te onderzoeken
3. Onderzoeksplan
= opstellen van een plan om je hypothese te testen, je plan hangt af van de hypothese die je
wil onderzoeken
4. Dataverzameling en -verwerking
= het uitvoeren van het onderzoek
5. Interpretatie en hypothesen voor verder onderzoek
= meestal leiden resultaten van een onderzoek tot nog meer vragen, dit kan dan tot een
nieuw onderzoek leiden → herhalen en zo bouwt kennis zich op doorheen de jaren
Geschiedenis van de psychologie
Hedendaags: biopsychosociaal model
→ gaat uit van:
- Zowel aangeboren als aangeleerde invloeden. Aandacht voor genetica → bij identieke
tweelingen die niet samen zijn opgegroeid kijken wat de invloed is van omgeving en van
genetica
- Wisselwerking tussen lichaam en geest → als we stress hebben kan zich dit fysiek uiten, als
we ons fysiek goed voelen zijn we gelukkiger
- Bestuderen van objectief waarneembare maar ook niet-waarneembare processen die dan
bevraagd of specifiek getest moeten worden
- Verschil tussen een automatisch (impulsief, emotioneel) en een beredeneerd pad naar gedrag
Het belang van biologie
Evolutie / survival of the fittest → bepaalde genetische eigenschappen worden doorgegeven over
generaties. Voorbeeld:
- Inprenting = eerste wat kuikentjes zien wordt beschouwd als de moeder → het belang van de
eerste indruk
- Glimlachende baby = ze kunnen mimiek en gedrag kopiëren (mimicry), zorgt historisch gezien
voor een grotere kans op overleven
Lichamelijke processen
- Hersenletsel kan leiden tot gedragsverandering(en)
- Productie van hormonen → meer testosteron leidt tot meer agressie
- Weinig zonlicht leidt tot een neerslachtig gevoel
- Meer lichaamsbeweging zorgt voor een beter humeur
,Hedendaags: cognitieve processen
Mensen leren constant en hun gedrag verandert op basis van vroegere ervaringen. Mens en dier
leren bepaalde handelingen uit te voeren omdat ze op basis van kennis verwachten dat die tot een
bevredigend resultaat zullen leiden.
Hedendaags: de mens als sociaal wezen
Mensen zoeken nabijheid op van anderen, in hun sociale groep, en dit heeft een invloed op
onderzoek
- WEIRD samples = samples die uit White, Educated, Industrialised, Rich en Democratic
populaties worden getrokken → studies zijn dus anders door deze context
- Culturele verschillen: individualistische vs. collectivistische samenlevingen, samenleving met
hoge vs. kleine inkomensongelijkheid,…
Sociale psychologie als instrument in andere disciplines
Sociale psychologie
= de studie naar hoe gedachten, gevoelens, motivaties en gedrag van mensen worden beïnvloed door
(vermoede) aanwezigheid van anderen en hoe we zelf een invloed hebben op anderen. Het gaat niet
altijd over de fysieke aanwezigheid van mensen, je stopt bv. bij een rood licht om drie uur ’s nachts
omdat dit aangeleerd is en niet omdat er iemand aanwezig is (want er is op dat moment niemand
aanwezig). De sociale psychologie bestudeert vooral onderwerpen uit het dagelijkse leven.
Vb.: hoe kiezen mensen een partner, van waaruit ontstaan discriminatie en vooroordelen bij een
individu, wat is de impact van groepsgrootte bij de beraadslaging van een jury in de rechtbank,…
Verschil tussen sociologie en sociale psychologie
Bij sociologie ligt de focus op de maatschappij en maakt men vaker gebruik van grootschalige
bevolkingsonderzoeken, bij sociale psychologie gaat het om een kleinere groep en wordt er vaker
experimenteel onderzoek gebruikt.
Beïnvloeding door anderen
Voorbeeld: debat tussen Reagan en Mondale (http://www.youtube.com/watch?v=fJhCjMfRndk)
→ de respondenten hadden een voorkeur voor Reagan als ze de reactie van het publiek hoorden. De
reacties van anderen kunnen dus onze perceptie veranderen.
Tijdens een debat tussen Barack Obama en Mitt Romney, mocht het publiek niet reageren (geen
applaus, niet lachen,…) zodat dit geen extra factor kon zijn van het debat en de mening van anderen
niet beïnvloed kon worden.
, Belangrijke fasen in de geschiedenis van sociale psychologie
Jaren van bevestiging (1936 – 1960)
- Meer aandacht voor maatschappelijke problemen onder invloed van WOII en beurscrash
- Niet-extreme mensen lieten zich beïnvloeden door mensen die wel extreme gedachten
hadden. Ze werden niet per se meegesleurd door een persoon zelf, wel de aanhangers ervan
- Kurt Lewin introduceert aangepaste definitie van sociale psychologie: gedrag wordt bepaald
door hoe we de wereld zien en interpreteren en is afhankelijk van persoon en omgeving. Via
sociale psychologie kunnen we maatschappelijke problemen oplossen
Groei en debat (1960 – 1975)
- Het oplossen van maatschappelijke problemen was eerder teleurstellend → wat in de labo-
experimenten werd onderzocht, hielp niet echt in het dagelijkse leven
- Veel experimenten waren niet ethisch verantwoord en de dominantie door witte mannelijke
onderzoekers zorgde voor een gebrek aan aandacht voor multiculturele diversiteit
Methodologisch en inhoudelijke pluralisme (1975 – heden)
- Meer en meer verbeteringen: aandacht voor emotie, cognitie, pluralisme en
internationalisering
- Variaties ivm methodologie, niet enkel labo-experimenten
- Open science = belang van transparantie van onderzoeken
Deel 1: introductie en onderzoeksmethoden (samengevat)
Deel 2: sociale zelf (samengevat)
Deel 3: sociale perceptie (samengevat)
Deel 4: sociale beïnvloeding (samengevat)
Deel 5: anderen helpen (samengevat)
Deel 6: attitudes (samengevat)
Deel 7: duurzaamheid (samengevat)
Deel 8: agressie (samengevat)
Deel 9: groepen (samengevat)
Deel 10: stereotypen, vooroordelen en discriminatie (samengevat)
Deel 11: de diverse samenleving (samengevat
Deel 12: de politieke wereld (samengevat)
