1 INLEIDING................................................................................................................................................... 4
1.1 CULTUUR ALS DOMEIN EN ALS DIMENSIE.................................................................................................... 4
1.2 CULTUUR ALS GEHEEL VAN BETEKENISSEN................................................................................................. 4
1.2.1 IS CONSUMER CULTURE EEN VORM VAN NOMISEREN?........................................................................................... 4
1.3 CULTUUR ALS TWEEDE NATUUR (ARNOLD GEHLEN)................................................................................. 4
1.4 CULTUURANALYSE: ZIN, TEKENS, PRAKTIJKEN........................................................................................... 5
............................................................................................................................................................................... 5
1.5 ASPECTEN VAN CULTUUR............................................................................................................................ 5
2 CULTUUR: CONNOTATIES VAN EEN BEGRIP..................................................................................... 5
2.1 GRIEKSE NOTIE VAN ‘PAIDEIA’.................................................................................................................... 5
2.1.1 PHYSIS & NOMOS......................................................................................................................................................... 5
2.1.2 PLATO’S IDEEËNLEER................................................................................................................................................. 6
2.2 CULTURA..................................................................................................................................................... 6
2.3 BURGERLIJK CULTUURBEGRIP..................................................................................................................... 6
2.3.1 CULTUUR VERSUS CIVILISATIE................................................................................................................................... 6
2.4 HET WETENSCHAPPELIJK CULTUURBEGRIP VAN DE CULTURELE ANTROPOLOGIE......................................7
3 BENADERINGEN VAN CULTUUR............................................................................................................ 8
3.1 DE HERMENEUTISCHE EN VERSTEHENDE BENADERING.............................................................................. 8
3.1.1 DILTHEY EN DE HERMENEUTIEK............................................................................................................................... 8
3.1.2 HEINRICH RICKERT: WAARDEBETROKKEN ANALYSE............................................................................................. 8
3.1.3 MAX WEBER: ‘ERKLÄREND VERSTEHEN’ DOOR MIDDEL VAN IDEAALTYPES......................................................8
3.2 DE SEMIOTISCHE BENADERING................................................................................................................. 10
3.2.1 INLEIDING.................................................................................................................................................................. 10
3.2.2 ‘LANGUE’ EN ‘PAROLE’............................................................................................................................................. 10
3.2.3 TEKEN: EEN COMPLEX BEGRIP................................................................................................................................ 11
3.2.4 PARADIGMA EN SYNTAGMA..................................................................................................................................... 13
3.2.5 DE SYNTAGMATISCHE ANALYSE.............................................................................................................................. 14
3.2.6 DE PARADIGMATISCHE ANALYSE............................................................................................................................ 14
3.2.7 GREIMAS’ SEMIOTISCHE VIERKANT........................................................................................................................ 15
3.2.8 SEMIOTIEK VAN POPULAIRE BEELDEN................................................................................................................... 15
3.2.9 KRITIEK OP DE SEMIOTISCHE BENADERING.......................................................................................................... 16
3.3 DE CULTURAL STUDIES BENADERING...................................................................................................... 16
3.3.1 UITGANGSPUNTEN.................................................................................................................................................... 16
3.3.2 DOMINANTE CODE.................................................................................................................................................... 17
3.3.3 PREFERRED READING EN SUBCULTURELE INBEDDING........................................................................................ 17
3.4 DE SOCIALE VELD-ANALYSE VAN PIERRE BOURDIEU............................................................................... 18
3.4.1 VELD........................................................................................................................................................................... 18
3.4.2 KAPITAAL................................................................................................................................................................... 18
3.4.3 HABITUS..................................................................................................................................................................... 20
3.4.4 HET VELD VAN DE TELEVISIE.................................................................................................................................. 20
3.5 ADORNO OVER DE CULTUURINDUSTRIE................................................................................................... 21
3.5.1 CULTUUR ALS PROTEST EN TOEVLUCHTSOORD.................................................................................................... 21
3.5.2 KRITIEK OP DE CULTUURINDUSTRIE...................................................................................................................... 21
3.5.3 AANPASSING.............................................................................................................................................................. 21
3.5.4 BLIND VOORTBESTAAN VAN HET SYSTEEM........................................................................................................... 22
3.5.5 HERHALING............................................................................................................................................................... 22
3.5.6 VOLGZAAMHEID........................................................................................................................................................ 22
4 ELEMENTEN VAN CULTUUR................................................................................................................ 23
4.1 TAAL EN ANDERE MEDIA.......................................................................................................................... 23
4.1.1 TAAL, DENKEN EN SOCIALE STRUCTUUR............................................................................................................... 23
4.1.2 NEIL POSTMAN: ‘HET MEDIUM IS HET PARADIGMA’............................................................................................ 25
4.1.3 GELD EN KLOK ALS INTERACTIEMEDIUM.............................................................................................................. 26
4.1.4 INTERACTIES MET ARTEFACTEN............................................................................................................................. 28
4.1.5 DON IHDE OVER MENS-TECHNIEK RELATIES........................................................................................................ 28
4.1.6 BRUNO LATOUR EN DE NOTIE VAN DE ACTANT................................................................................................... 29
4.2 RITUELEN.................................................................................................................................................. 29
4.2.1 INLEIDING: RITUALISME VERSUS RITUELEN.......................................................................................................... 29
4.2.2 RITUELEN ALS ZINLEDIG GEDRAG (FRIS STAAL)................................................................................................. 29
4.2.3 RITUELEN ALS EXPRESSIEMIDDELEN OF GROEPSBINDING.................................................................................. 30
4.2.4 RITUEEL GEDRAG ALS COMMUNICATIEVORM (ROBERT WUTNOW).................................................................30
4.2.5 RITUELEN OP TELEVISIE – MEDIA EVENTS............................................................................................................ 31
4.2.6 MORELE PANIEK (MORAL PANIC)......................................................................................................................... 31
4.2.7 DE-RITUALISERING: DE TRIOMF VAN HET INFORMELE....................................................................................... 32
4.3 SPELEN EN FEESTEN.................................................................................................................................. 32
4.3.1 HOMO LUDENS (HUIZINGA)................................................................................................................................... 32
4.3.2 CAILLOIS’S SPELTYPOLOGIE..................................................................................................................................... 33
5 HOGERE VERSUS LAGERE CULTUUR................................................................................................. 34
5.1 ELITE- EN VOLKSCULTUUR....................................................................................................................... 34
5.1.1 DE ‘ONTDEKKING VAN HET VOLK’.......................................................................................................................... 34
5.1.2 VAN GROTE VS. KLEINE TRADITIE NAAR SCHEIDING TUSSEN ELITE- EN VOLKSCULTUUR..............................35
5.2 DE CULTUUR VAN DE MASSAMAATSCHAPPIJ............................................................................................ 35
5.2.1 DE ‘ONTDEKKING VAN DE MASSA’ – DE ARBEIDERSMASSA................................................................................ 35
5.2.2 DE ‘ONTDEKKING VAN DE MASSA’ – DE ANONIEME MASSA................................................................................ 38
5.2.3 MASSACULTUUR........................................................................................................................................................ 40
5.3 CONSUMER CULTURE................................................................................................................................ 42
5.3.1 VOORWAARDEN VAN DE CONSUMER CULTURE..................................................................................................... 42
5.3.2 THESE VAN DE CONSUMER CULTURE (DON SLATER)......................................................................................... 43
5.3.3 MEERDIMENSIONALITEIT VAN CONSUMER CULTURE (CELIA LURY)................................................................44
5.3.4 HEDONISME............................................................................................................................................................... 44
5.3.5 CONSUMEREN EN IDENTITEITSOPBOUW............................................................................................................... 44
5.3.6 VEBLEN OVER “CONSPICIOUS CONSUMPTION”...................................................................................................... 45
5.3.7 BOURDIEU OVER CONSUMPTIE EN DISTINCTIE..................................................................................................... 45
5.3.8 RECLAMEMAKERS: MISSIONARISSEN VAN DE CONSUMPTIEMAATSCHAPPIJ......................................................45
5.3.9 MCDONALDISERING (RITZER)............................................................................................................................... 46
6 MODERNISERING.................................................................................................................................... 47
6.1 MODERNISERING ALS RATIONALISATIE: MAX WEBER............................................................................ 47
6.1.1 WEBERS ALGEMENE EN SPECIFIEKE RATIONALISATIETHESE.............................................................................47
6.1.2 MODERNE ARBEIDSETHOS, KAPITALISME EN PROTESTANTISME.......................................................................48
6.2 MODERNISERING ALS CIVILISATIE: NORBERT ELIAS................................................................................ 49
6.2.1 HET CIVILISATIEPROCES.......................................................................................................................................... 50
6.2.2 CIVILISATIE ALS TOENEMENDE BEHEERSING EN NUANCERING VAN AFFECTEN...............................................50
6.2.3 CIVILISATIE VOORTGESTUWD DOOR DISTINCTIE? => 1STE VERKLARING...........................................................50
6.2.4 VERVLECHTING, GEWELDMONOPOLIE, ZELFDWANG EN PERSOONLIJKHEID = 2DE VERKLARING....................50
6.3 MODERNISERING ALS DISCIPLINERING: MICHEL FOUCAULT.................................................................... 51
6.3.1 CULTURELE PRODUCTIE EN BEHEERSING VAN WAANZIN.................................................................................... 51
2
, 2017-2018
6.3.2 DE MODERNE MAATSCHAPPIJ ALS PANOPTICON.................................................................................................. 52
6.3.3 SEKSUELE BEVRIJDING OF CONTROLE?.................................................................................................................. 52
6.3.4 SURVEILLER ET PUNIR............................................................................................................................................. 52
7 POSTMODERNITEIT ALS ‘LIQUIDE MODERNITEIT’...................................................................... 53
7.1 INLEIDING................................................................................................................................................. 53
7.2 POSTMODERNITEIT ALS LEVEN IN AMBIVALENTIE – ZYGMUNT BAUMAN...............................................53
7.2.1 MODERNITEIT ALS BESCHAVINGSPROJECT............................................................................................................ 53
7.2.2 REACTIONAIRE MODERNITEIT................................................................................................................................ 53
7.2.3 'VOORUITGANG EN MODERNITEIT’: RATIONEEL-WETENSCHAPPELIJKE PLANNING DOOR DE STAAT............54
7.2.4 ‘HIGH MODERNITY’: DE AUTORITAIRE, RATIONELE PLANNING VAN DE MAATSCHAPPIJ.................................54
7.2.5 MODERNITEIT ZONDER ILLUSIES: LEVEN NA AUSCHWITZ.................................................................................. 54
7.3 MODERNISTISCHE RUIMTELIJKE PLANNING: LE CORBUSIER................................................................... 55
7.3.1 KRITIEK OP HET PLANNINGSMODERNISME (JACOBS).......................................................................................... 55
3
, 2017-2018
1 Inleiding
1.1 Cultuur als domein en als dimensie
Dimensie = dimensie van het menselijke handelen. Cultuur is aanwezig in alles wat de mens
doet algemene cultuursociologie: toont aan op welke manier bepaalde
betekeniselementen het menselijke handelen vormgeven.
Domein = cultuur als sector, gespecialiseerd in het produceren van producten van of voor de
geest: flm, literatuur, kunst, … bijzondere cultuursociologie
In praktijk vloeien ze soms door elkaar, maar onderscheid wijst erop dat cultuursociologie
bijvoorbeeld niet alleen te maken heef met kunst (didactische nutgheidi.
1.2 Cultuur als geheel van betekenissen
Het geef betekenis aan het handelen. Culturele elementen wijzen de handelenden wat ze
moeten doen en hoe ze moeten denken. Ze verlenen orde aan ervaringen, indrukken en
belevingen. Hoe verschillend deze culturele elementen ook mogen zijn (waarden, normen,
ideeën, artefacten, …i ze hebben allemaal gemeen dat ze betekenis geven aan het handelen.
volgens Peter Berger ‘nomiseren’ ze: ze leggen een orde (‘nomos’i op aan wat anders
onleefaar en vormloze chaos zou zijn.
Dit gebeurt niet enkel mentaal. In de mate dat betekenissen in concrete handelingen
worden vertaald, dus in de praktijk worden gebracht, spreken we van ‘culturele praktiken’.
= de culturele orde is dus ook een praktische orde.
1.2.1 Is consumer culture een vorm van nomiseren?
Enerzijds wel: het bepaald wat ‘in’ is en legt op wat belangrijk is = consumeren.
Anderzijds niet: consumer culture wordt gekenmerkt door een overaanbod van goederen en
diensten, een enorme verscheidenheid brengt chaos, een onophoudelijke stroom van geld
en goederen. En dat contrasteert met wat nomisering doet: orde opleggen aan wat anders
onleefaar zou zijn.
1.3 Cultuur als tweede natuur (Arnold Gehleni
Vroeggeboorte (anatomisch plastischi: de mens moet nog een deel van zijn biologische
ontwikkeling doormaken. We zijn veel gevoeliger voor invloeden uit de omgeving dan
dieren, we hebben nauwelijks instincten en worden hier dus niet door gestuurd om te
reageren op bepaalde prikkels.
De mens is biologisch een ‘mängelwessen’, gekenmerkt door instabiliteit en onzekerheid en
moet zelf stabiliteit in het leven brengen door eigen cultuur en sociale insttutes. Dit zijn
cultureel geproduceerde gedragspatronen die stabiliteit aan het menselijke leven geven
(gezin, markt, religiei
Achtergrondfuncte: ze ontlasten de mens van het maken van moeilijke keuzes
lossen problemen op voor deze zich voordoen.
Historische oorsprong is moeilijk te achterhalen.
Levensbelangrijke instinct vervangende gedragspatronen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Vk. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
