Samenvatting
TAAL IN MEERTALIGE CONTEXTEN
TAAL- EN LETTERKUNDE
2023-2024
M. Courouble & M. Safraoui
,TAALBELEID EN TAALPLANNING IN MT-CONTEXTEN
TAALBEHOUD EN TAALSHIFT
Één van de belangrijkere thema’s als we het over dat managen en omgaan met meertaligheid hebben.
• Taalshift = proces waar sprekers van de ene taal wisselen naar de andere taal. → Dat leidt typisch
tot taaldood: tot talen die uitsterven.
• Talen staan niet in onschuldige, stabiele relatie tot elkaar, maar talen verdrukken heel vaak andere
talen.
→ Hier 4 voorbeeldjes van zogenaamde laatste sprekers van een taal. Wanneer die mensen dus
gestorven zijn, is ook die taal uitgestorven met hun.
Voorbeeld: De eerste Ned Maddrell wordt beschouwd als de laatste bekende moedertaalspreker van
het Manx, een Keltische taal die op het eiland Man wordt gesproken. Hij overleed in 1974. Maddrell
heeft zich ingezet voor het behoud van de Manx-taal en zijn dood wordt algemeen erkend als het einde
van het Manx als een dagelijks gesproken moedertaal. Hedendaags zijn er echter inspanningen om de
taal nieuw leven in te blazen, en er zijn nu mensen die Manx als tweede taal leren en spreken.
COUROUBLE & SAFRAOUI 1
, 90% wereldbevolking - 100 meest frequente talen
mogelijk tot 6000 talen gesproken door 10% wereldbevolking
meer nog: 4% wereldbevolking spreekt 60% van talen
‘shif t happens…’
Gorenglo et al. (2012)
• Wereldwijd zijn er tussen de 6.000 en 8.000 talen zijn, maar dat talen zijn zeer ongelijk verdeeld
over de wereldbevolking.
• Ongeveer 90% van de wereldbevolking spreekt de 100 meest frequente talen, waaronder het
Nederlands, terwijl veel talen slechts door zeer weinig mensen worden gesproken.
• De verdeling van sprekers volgt een typische Sifiaanse curve, met enkele zeer grote talen die door
de meerderheid van de mensen worden gesproken (hoge piek), en een lange staart van talen die
slechts door een klein aantal mensen worden gesproken. Heel scheve verhoudingen
• Een onderzoek naar talige diversiteit op de wereldkaart illustreert dit, waarbij donkere kleuren
aangeven dat er meer talen worden gesproken in een bepaald gebied.
- Bij het observeren van Noord-Amerika en Europa wordt duidelijk dat de situatie daar niet
representatief is voor de wereld als geheel. In deze regio's ervaren we, taalkundig gezien, een
gebrek aan diversiteit. Het is cruciaal om te begrijpen dat het niet passend is om conclusies te
trekken of te extrapoleren vanuit een puur Europese context.
- De diversiteit van talen wereldwijd is zeer ongelijk verdeeld. Heel vaak wordt een parallel
getrokken met ecodiversiteit, die evenmin gelijkmatig is verdeeld over de wereld en een
vergelijkbare distributie vertoont. Dit wijst erop dat taalsterfte een natuurlijk verschijnsel is.
Susanna Romans spreekt hierover als "Shift happens": de onvermijdelijkheid van
taalverandering, het is iets heel normaals en een gevolg van verschillende factoren.
COUROUBLE & SAFRAOUI 2
, TAALSHIFT OF TAALVERSCHUIVING
• Verwijst naar een functionele verandering in het gebruik van een taal binnen een bepaalde context.
Het houdt in dat, in een specifieke situatie, een taal niet langer wordt gebruikt.
• Het heeft betrekking op het gebruik van de taal, niet op de taalvaardigheid van de spreker.
Voorbeeld : een kind waarvan de grootouders uit Spanje naar Brussel verhuist en spreekt alleen nog
maar dat Spaans met haar grootouders. Dat betekent in andere contexten is daar een shift gebeurd
over die generaties heen, van Spaans naar Frans of naar een andere dominante taal.
• Hangt ook samen met taalverlies
Voorbeeld 1: In de derde generatie manifesteert zich doorgaans het fenomeen van taalshift, waarbij
het individu in feite alleen nog de tweede taal spreekt. Dus, deze persoon is dan eentalig
Nederlandstalig, met mogelijk hier en daar nog enkele woordjes en uitdrukkingen in het Italiaans,
maar zonder vloeiende beheersing en dus ook zonder actief gebruik van die taal. Hier zie je duidelijk
de samenhang tussen taalverlies en taalshift.
Voorbeeld 2: Jongeren met Marokkaanse roots die geen Arabisch meer spreken, omdat hun ouders
hebben besloten om de taal niet langer aan te leren. Hier wordt duidelijk de dynamiek van taalshift
zichtbaar, waarbij een oorspronkelijke taal niet wordt doorgegeven aan de volgende generatie, wat
leidt tot het verlies van die taal in latere generaties.
TAALVERLIES
• Hangt samen met attritie waarbij de focus ligt op de vaardigheid en competentie van de spreker
in een bepaalde taal.
• Hoewel ze vaak samengaan staan ze in theorie los van elkaar, kan een persoon vaardig zijn in een
taal maar ervoor kiezen deze niet te gebruiken in bepaalde contexten.
• Als een taal in veel verschillende contexten niet meer wordt gebruikt, heeft dit gevolgen voor de
vaardigheid in die taal.
Voorbeeld : Als in academische contexten besloten wordt om geen Nederlands meer te spreken, zal
dit na verloop van tijd niet alleen de vaardigheid in het Nederlands beïnvloeden, maar ook de
woordenschat in die taal, met mogelijke gevolgen voor het vermogen om over academische
onderwerpen te spreken. Dit kan lijden tot taaldood
COUROUBLE & SAFRAOUI 3
