Analytisch boekhouden
Deel 1: inleiding
H1: Algemene afbakening van het werkterrein
Wat omvat boekhouden?
Interne informatie: nodig om als aandeelhouder, als leiding en als personeel de toestand van
de onderneming te kunnen volgen, en zich een oordeel over de gang van zaken te vormen
Externe informatie: nodig om de groepen buiten de onderneming toe te laten de nodige
beslissingen met betrekking tot de onderneming te nemen.
De boekhouding:
- Informerend
o Het gebeurde wordt op een boekhoudkundige wijze weergegeven
- Verantwoordend
o Door de informatie legt de onderneming verantwoording af over wat ze in de
voorbije periode gerealiseerd heeft
- Motiverend
o De informatie laat toe – indien ze voldoende gedetailleerd is – om te analyseren
waarom men tot een beaalde situatie gekomen is, daardoor kan de informatie
gebruikt worden om de toekomstige acties en werking te leiden
Deelgebieden van de boekhouding
De algemene boekhouding (financial accounting)
Streeft na te voldoen aan een aantal informatievragen van:
De eigenaarsgroep
o Bracht als input ‘eigen vermogen’, dit wil zeggen vermogen bij voorkeur in een
onderneming onder te brengen dan wel in andere investeringsalternatieven.
o De rapportering zal dan ook de nuttigheid van deze beslissing moeten aantonen.
Deze kan onderzocht worden via:
Nagaan van de vermogensbeveiliging
Nagaan van de vergoeding
Nagaan van de mobiliseringsgraad, dit wil zeggen nagaan in hoeverre
vermogen vrij kan worden gemaakt om te beleggen in andere alternatieven.
1
, De financiële groep
o Bracht als input ‘vreemd vermogen’. Dit betekent een toewijzing gedurende een min
of meer lange termijn van vermogensmiddelen aan een onderneming. Van
rapportering wordt dan ook verantwoording verwacht over:
Terugbetalingsmogelijkheid
Terugbetalingszekerheid
De personeelsgroep
o Bracht als input knowhow en arbeid.
o Van de rapportering wordt verantwoording verwacht omtrent:
Inkomensverdeling over de inputfactoren
Continuïteit van de inputmogelijkheden (werkzekerheid)
De maatschappij
o Bracht als input omgevingsfactoren, marktpotentie, infrastructuur, sociale zorg,
welzijn, welvaart enz
o Van de rapportering wordt verwacht:
Bijdrage tot het Nationaal Product
Bijdrage tot de herverdeling van het Nationaal Inkomen
Compensatie van de hinder.
Dit is dus de boekhouding voor de eigenaar, financiële groepen, personeel, maatschappij en de
overheid. De informatie moet waar en getrouw zijn: voldoen aan de boekhoudkundige principes en
wettelijke eisen.
De analytische boekhouding (responsibility accounting)
= maandelijks.
Het bestuur van de onderneming wenst MEER. Zij wenst de oorzaken te kennen van deze
situatie.
In tegenstelling tot de algemene boekhouding wordt de resultaatbepaling in de analytische
boekhouding maandelijks opgemaakt. In de praktijk spreken we over de maandrapportering
of de maandelijkse afsluiting (maandafsluiting).
De analytische boekhouding is per maand. De algemene boekhouding werkt met info van de
analytische boekhouding. VB. kostprijs van de voorraad.
Daarom wordt er niet gewerkt met algemene boekhouding per maand. Je gaat pas analytisch
boekhouden als je er meer uithaalt dan het kost!
In analytisch boekhouden kan je afschrijven met een boekwaarde = 0.
Bij de analytische boekhouding is de oorzaak van de kosten zeer belangrijk: kosten indelen naar
soort, plaats en verantwoordelijkheid.
Vervangingswaarde = als ik het nu zou vervangen, hoeveel zou ik er dan voor betalen? Dit is niet
meer toegelaten in algemeen boekhouden, wel nog in analytisch boekhouden!
2
,Beleidsboekhouding (management accounting)
Het bestuur van de onderneming heeft, met betrekking tot zijn informatiebehoefte, niet steeds
genoeg met historische gegevens. Het wil de gegevens gebruiken als basis voor de analyse voor
toekomstige acties (planning), en achteraf deze planning vergelijken met de verwezenlijkingen.
Dikwijls voldoet hiervoor de detaillering binnen de analytische boekhouding niet en zal het bestuur
opdracht geven nadere gegevens op te zoeken. De classificatieregels van de analytische boekhouding
zijn soms onvoldoende aangepast om snelle, relevante beslissingen te nemen. Voor sommige
problemen (zoals investeringen) levert de analytische boekhouding geen informatie. Daardoor
ontwikkelden zich in de rand van de analytische boekhouding een aantal technieken waarvan
sommige wel, andere niet, comptabel verwerkt worden.
Voorbeelden hiervan zijn:
- Budgettering
- Standaardkosten, standaardkostencalculatie en verschillenanalyse
- Kostencalculaties
- Variabele kostenbenadering (direct costing)
- Investeringsanalyse, enz.
Standaardkostencalculatie – budgettering
De bekommernis de toekomstige acties van het management te ondersteunen, leidde tot het
ontwikkelen van aangrenzende – naast de boekhouding staande, maar mede dankzij de
boekhouding ontwikkelde – technieken:
o Standaardkosten, zijnde het vooraf formuleren van kwantitatieve en monetaire
streefcijfers
o Budgettering of concrete periodeplanning op korte termijn van de jaarrekening en
haar onderliggende detaillering.
Kostencalculaties: integrale versus variabele
Het beleid ontwikkelde eveneens verschillende soorten kostencalculaties. Dit hield
voornamelijk verband met de relativiteit van het kostenbegrip. Kosten zijn niet absoluut,
maar staan eerder in functie van het doel dat men nastreeft.
Het kostenmodel van de klassieke boekhouding ‘integrale historische prijs’ bleek niet steeds
de relevante informatie te geven. Het model is tegengesteld aan de prospectieve actie van
het management.
3
, Relatie van de boekhouding tot het beslissingsproces in de onderneming
De geschetste evolutie algemene boekhouding analytische boekhouding beleidsboekhouding
heeft de gemeenschappelijke noemer het OPTIMALISEREN VAN HET BESLISSINGSPROCES om tot een
betere verantwoording te komen. Het gaat hier dus om een verticaal informatiesysteem!
Het managementconcept en de boekhouding
De meeste economische entiteiten hebben als doel goederen en/ of diensten te verstrekken aan de
vragers. Daartoe beschikken zij over schaarse middelen, namelijk kapitaal, arbeid en materialen, die
ze in functie van de doelstelling van de entiteit zo optimaal mogelijk willen benutten.
De informatie moet relevant zijn.
Financieel-economische informatie: contrasterend, analyserend, methodologisch, prospectief,
controlerend.
Kost van de informatie
Informatieverschaffing is niet ‘vrijblijvend’. Heeft iedere onderneming – mede door de wettelijke
verplichtingen – een minimum boekhoudkundig informatieapparaat, dan moet men rekening houden
met het feit dat iedere uitbreiding van dit apparaat met nieuwe opdrachten kosten veroorzaakt.
Verplichtingen inzake Belgische wetgeving
Twee pijlers:
De wet van 17 juli 1975 op de boekhouding van de ondernemingen nu geïntegreerd in het
Wetboek van economisch recht en de uitvoeringsbesluiten, namelijk:
o KB van 12 september 1983 tot uitvoering van de wet van 17 juli 1975 op de
boekhouding van de onderneming, gewijzigd door het KB van 18 december 2015.
o KB van 12 september 1983 tot bepaling van de minimumindeling van een algemeen
rekeningenstelsel, gewijzigd door het KB van 18 december 2015.
De eerste pijler van de wet en haar uitvoeringsbesluiten regelen enerzijds het voeren van de
boekhouding, de basisprincipes van de boekhouding en de materiële elementen zoals boeken en
rekeningen; anderzijds wordt vastgelegd wie aan de boekhoudregels onderworpen is.
De wet van 7 mei 1999 houdende het Wetboek van Vennootschappen gewijzigd bij Wet van
23 januari 2001 en haar uitvoeringsbesluit KB van 30 januari 2001 tot uitvoering van het
Wetboek van Vennootschappen, gewijzigd door het KB van 18 december 2015.
de tweede pijler van het Wetboek van Vennootschappen regelt binnen het leven van de
vennootschap de eisen waaraan de jaarrekening moet voldoen. Hij geeft specifiek aan tot wat de
boekhouding dient te leiden.
De 0-rekeningen in het MAR = rechten en verplichtingen die niet in de balans voorkomen.
4
