Cursus Relatee en Gezinstherapiie
DEEL 1
“Gezinstherapie dient niet om schuldigen te zoeken of te zoeken naar oorzaken in het verleden.
Gezinstherapie brengt iedereen samen die bezorgd is over iets dat moeilijk loop in het gezin. Door er
samen over te praten wordt gezocht naar manieren om met die zorgen om te gaan.”
Tegenwoordig heel veel kwaliteitsvol outcome-onderzoek over relate-en gezinstherapie. Dat
onderzoek toont aan dat deze vorm van therapie efectef is voor bijna alle problemen in de
geestelijke gezondheidszorg. De relate- en gezinstherapie is enerzijds een wetenschapipielijk model/
theorie over psychisch lijden, en anderzijds een manier van kijken die de nadruk legt op
complexiteit, relates en verbindingen.
Gezinstherapie scholen/stromingen:
- Rond de jaren 50-60 is de relate-en gezinstherapie ontstaan , een aantal jaren daarna zijn
verschillende stromingen/scholen ontstaan met elk hun eigen accenten
- op bepaald moment heef men ingezien dat deze verschillende scholen niet zo belangrijk zijn,
het opzet van deze scholen is hetzelfde, er is zeer veel overlap tussen de scholen
- de laatste tjd ook steeds meer belang voor bevindingen die de visie ondersteunen dat de
samenwerking tussen de therapeut en het gezin centraal staat (gemeenschappelijke factor
tussen de verschillende psychotherapieën)
Posite van gezinstherapeut:
- Verschil met individuele therapie: je doet therapie met het gezin ipv met een individu
(eerder een verschil van setng dan van theorie)
- De therapeutsche alliante/samenwerking in relate- en gezinstherapie is dus veel complexer
(zowel relate tussen therapeut en gezinsleden als relates tussen de gezinsleden onderling)
- Evtl. belang van samenwerking met een (huis)arts of psychiater of individuele therapeut
(zodat je voluit kan gaan voor je posite van gezinstherapeut)
- De relate- en gezinstherapie richt zich specifek op het herdefniëren van het psychisch lijden
in relatonele termen, het betrekken van de sociale context van de patënt en een
therapeutsche relate aangaan met alle leden van het systeem
Belangrijke gezinsprocessen:
- Zondebokfenomeen: feit dat wanneer er conficten zijn in gezinnen, deze worden opgelost
door een zondebok te zoeken, alle spanningen die in het gezin bestaan worden aangewezen
op een bepaalde persoon, vaak is het de persoon met de diagnose (“ja maar hij heef
autsme dus…”, bv “ouder maken geen ruzie wanneer kind veel zorgen nodig heef en
daardoor psychosomatsch ziek zal worden”)
- Parentfcate: kind krijgt de functonele of emotonele rol van de ouder toegewezen en ofert
zijn eigen aandacht, zorg en begeleiding op om zich in te zeten voor de behoefen van de
ouders, veel voorkomend (op zich niet pathologisch, als we zien dat onze ouders in nood zijn
dan gaan we automatsch helpen, het is wel pathologisch als hierdoor de ontwikkeling van
het kind in gevaar komt)
- Gezinscyclus: de overgangen in het gezin van belangrijke levensgebeurtenissen (bv:
geboorte, sterfe van een familielid, scheiding, nieuwe partner, verhuizen, …). Elk gezin moet
zich voortdurend aanpassen aan deze interne (bv: geboorte) en externe veranderingen (bv:
verhuizing)
1
, - Hechtng: het intergeneratoneel doorgeven van scripts
Replicatef script: doorgeven wat je zelf waardeerde in de opvoeding die jij kreeg
Correctef script: een correcte op wat je zelf als kind hebt meegemaakt
Verschillende pogingen om de relate- en gezinstherapie met een hechtngstheorie te
integreren (bv: Atachment Narratve Therapy, Atachment Based Family Therapy)
In de therapie probeert de therapeut de klacht te kaderen in de gezinscontext.
Probeert hij de klacht betekenis te geven door aan te sluiten bij de gezinscyclus
waar het gezin mee worstelt. Probeert hij duidelijk te maken hoe hij denkt in
termen van gezinsrollen (bv parentfcate). Hij hecht hierbij belang aan het
samen praten en bouwt een werkrelate op met alle gezinsleden
Partnerrelatetherapiie:
- Nu apart domein (vroeger samen met gezinstherapie)
- Niet enkel een positeve invloed op relateproblemen, ook op individueel lijden
- Tot half de jaren 80 was de partnerrelatetherapie amper gebaseerd op empirisch onderzoek
- De twee belangrijkste scholen binnen partnerrelatetherapie:
BMT: Behavioral Marital Therapy (hecht veel belang aan het onderhandelen tussen
de partners en het aanleren van communicateve en probleemoplossende
vaardigheden)
EFT: Emotonally Focused Couple Therapy
- Van alle 2 veel onderzoek maar zijn nooit met elkaar vergeleken, EFT heef wel meer
publicates dan BMT
- Bedenkingen:
Wat wordt als succesvol gezien bij partnerrelatetherapie? Zorgen dat een koppel in
een vechtscheiding toch op een respectvolle manier met elkaar kan communiceren?
Zorgen voor relateverbetering maar nog steeds 2 mensen hebben die niet gelukkig
zijn?
Lange termijn efecten zijn nauwelijks onderzocht: onderzoek toont aan dat de
efecten van partnerrelatetherapie snel afnemen met de tjd
Geloofwaardigheid van outcome onderzoek (bedenking in het algemeen) elke
therapievorm die onderzocht wordt lijkt efectef te zijn + uit studies die uitgevoerd
zijn door belanghebbenden blijkt telkens een overschatng van de efectviteit van
die behandeling (= allegiance efect)
Werken met groepien van gezinnen: (efectef: vooral voor terugvalpreventee)
- Gegroeid uit de psycho educate: het is belangrijk om ook aan de gezinsleden uit te leggen
wat er gaande is en wat er aan de hand is, de ouders en familie uitnodigen om hen uitleg te
geven Gezinsgerichte psychoeducate zien het gezin niet als de oorzaak van de
psychiatrische problemen van een van de gezinsleden maar gaat er vanuit dat een gezin dat
voldoende geïnformeerd is over de aandoening, kan bijdragen tot herstel of stabilisate van
de patinte Ze maken hierbij gebruik van informate geven en ondersteuning bieden
- Multple family therapy: vb rond anorexia nervosa families samenbrengen (verschillende
families waar er telkens een familielid is dat aan anorexia nervosa lijdt) en met die families
samen therapie doen voordelen: ervaring dat je niet alleen bent, inzicht in de stoornis en
in het gezinsfunctoneren, voordelig voor het relatonele klimaat, …
2
, - Kinderen uit de Knel: groepsgezinsprogramma specifek voor kinderen uit een
vechtscheiding, voor een goeie organisate zijn meerdere therapeuten nodig, goede
communicate met advocaten nodig (individuele therapie meestal niet zo’n goede resultaten
in situates rond gezinnen in een vechtscheiding) eerst werkt men met aparte ouder- en
kindgroepen, daarna met de ouders en kinderen samen
Recente ontwikkeling binnen de relate- en gezinstherapie is de opien dialoog:
- Vooral een benadering bij acute psychotsche crisissen: men gaat alle familieleden
samenbrengen voor een aantal open gesprekken over de crisis (nog voordat de patënt echt
opgenomen wordt)
- De bedoeling is om het gezin te verstevigen, het isolement van de patënt te doorbreken
- Resultaten zijn zeer positef: beter herstel, minder restsymptomen, minder heropnames,
betere rehabilitate en lager gebruik van antpsychotca medicate
- Dit kan een zinvol alternatef bieden voor het overdadig gebruik van medicate in de
geestelijke gezondheidszorg
- Past ook goed binnen de recente ontwikkelingen van de psychiatrie:
Psychiatrie richt zich nu veel meer op welzijn en herstel (hoop, betekenisgeving,
verbondenheid, empowerment), ipv op het stellen van een diagnose en de
behandeling
De aandacht gaat niet zozeer meer naar symptomen, de ziekte of de aandoening en
er is wantrouwen tov de DSM-diagnostek die leidt tot pathologisering
Laatste jaren ook belangrijk geworden om te luisteren naar de feedback van de cliënt, belangrijk om
rekening te houden met hoe de cliënt het beleefd
- Feedbackgeoriënteerd werken/monitoring/outcome monitoring/outcome management
- Pas recent ontwikkeld omwille van de complexiteit van de gezinstherapeutsche setng
(feedback van verschillende gezinsleden integreren)
- RCT (randomized clinical trials) heef aangetoond dat psychotherapie werkt toch blijken er
heel wat beperkingen van dit onderzoek te zijn
Therapie werkt voor de gemiddelde cliënt maar moet meer op maat aangepast
worden (daarvoor kan feedback-gericht werken gebruikt wordenee)
- Sluit goed aan bij de nieuwe ontwikkelingen van de geestelijke gezondheidszorg (gericht op
herstel)
- Deze werking past ook goed binnen het Evidence Based Practce model , en is een goede
aanvulling op RCT (feedback kan helpen om de therapeutsche relate te optmaliseren)
- Soms is feedback van cliënten anekdotsch (zie mail van Jenny (moeder Annie)):
Vrouw stuurt email na de eerste sessie
Hijzelf had er niet zo’n goed gevoel bij
Maar de moeder heef het wel heel positef beleefd
De moeder zegt dat die eerste sessie iets heef losgemaakt bij hen en zijn er dingen
gaan bewegen
Toont dat het moeilijk is om therapieën te evalueren: psychisch lijden is niet
objectef maar subjectef
- Binnen het feedback-gericht-werken maakt men gebruik van feedbackinstrumenten en
gezinspirotocollen
Gezinstherapiie pirotocollen/Behandelingen/Interventes:
3
, - De protocollen zijn gebaseerd op de verschillende scholen
- Hier protocollen voor gedrag, er zijn er voor vanalles (relateproblemen, schizofrenie,…)
- Protocollen hebben outcome onderzoek dat aantoont dat de protocollen werken. De meeste
evidente voor Multdimensional Family Therapy, Functonal Family Therapy en Multsystemic
Therapy
- MAAR we weten nog niets over de moderatoren, mediatoren, processen die het efect
kunnen verklaren
- Maar er is geen outcome onderzoek dat de verschillende protocollen met elkaar vergelijkt,
en dit soort outcome onderzoek zou beter zijn
- Probleem: vb enscenering is een techniek die in veel protocollen voorkomt, als je weet dat
deze techniek werkzaam is, dan is het logisch dat al de protocollen die deze techniek
bevaten als werkzaam aangeduid worden (Enscenering is de techniek of eigenlijk de manier
van werken waarbij de therapeut de het gezin uitnodigt met hem of haar samen in acte te
komen/om situates in scene te zeten)
- Het is niet omdat je meer onderzoeken hebt dat je beter bent, dus het is niet omdat het
protocol vaker onderzocht is dat het ook een beter protocol is ze beweren elk dat ze beter
zijn dan een ander protocol, maar dat kunnen we niet zeggen
- De protocollen werken maar nuances hierin
Effectonderzoek:
- Over het algemeen: Relate- en gezinstherapie is even efectef als individuele therapie
- Combinate met andere therapievormen
- Erg efectef bij o.a.
Psycho-educate bij psychiatrische aandoeningen
Gedragsproblemen bij kinderen en jongeren
Hardnekkige eetstoornissen
Relateproblemen
…
Beperkingen van efect-onderzoek:
- Belang van non-specifeke factoren (gemeenschappelijke factoren bij elke vorm van therapie
die in feite het grootste deel van de verbetering bij patënten verklaren)
- Belang van procesonderzoek
- Gezinstherapie is moeilijker te protocolleren omwille van zijn complexiteit (de
gezinstherapeut speelt in op de eigenheid van elk gezin en het unieke proces tussen de
therapeut en het gezin. Hij focust op de complexiteit van relatonele menselijke processen.
deze werkwijze is moeilijker in te passen in een onderzoeksmodel waarin men het werk
van de therapeut vastlegt door het toepassen van een aantal technieken in het geval van een
specifeke problematek)
- …
Kernproces van gezintherapie:
- Niet het behandelen van een gezin… MAAR relatonele afstemming door responsieve
interacte (tussen de gezinsleden en de therapeut, en tussen de gezinsleden onderling)
- Responsieve interacte en causaliteit:
Responsieve interacte verwijst naar een heel bijzonder soort van beïnvloeding
Niet: A B
Wel: een spirale beïnvloeding die een proces in de tjd trekt en iets realiseert.
4
