Politieke dieren
- Aristoteles
● eerste filosoof die zich afvraagt wat de mens is
● uitgangspunt: mens is een politiek dier
● van belang: onderscheid sociaal – politiek
○ mensen zijn sociale dieren: mensen zijn erop aangewezen om samen
te leven met soortgenoten om te kunnen overleven
○ mensen zijn politieke dieren: mensen organiseren de gemeenschap
De politiek en het politieke
de politiek het raamwerk van de menselijke samenleving, voor de orde die de sociale
interactie faciliteert (regels, wetten, instellingen, inrichting van publieke
ruimte,...)
Richard Bellamy: we hebben een soort stabiel politiek kader nodig om het
sociale en economische leven te reguleren. Hiervoor hebben we wetten,
regels,... nodig
het politieke politieke interacties (dialoog, strijd) tussen mensen. De inzet van die
interactie is de legitimatie van de politiek. In wezen gaat het daarbij altijd
over de volgende vragen:
● welke doelen moet de politieke organisatie van een samenleving
primair beogen?
● wat moet bij de politieke organisatie primair beschermd worden als
een fundamenteel goed?
○ bv: rechtszekerheid, veiligheid, vrijheid, cohesie,...
● welke staatsvorm is geschikt om die doelen te bereiken?
○ volgens Aristoteles: monarchie
Vrijheid
- 1 vd meest fundamentele waarden die primair beschermd moet worden
- bestaansreden vd politiek
- vrijheid en de Griekse polis
● Grieken oudheid: inwoner polis → dan ben je vrij
● “we zijn vrij omdat wij onze samenleving politiek organiseren”
- Kant
● vrijheid is enige oorspronkelijke recht van een mens voor zover hij mens is
● vrijheid = kern van menselijke waardigheid
1
,Amber Ruys I 3BA I 2023-2024
○ fundamenteel principe: mensen niet louter als middel (bv: slaaf) maar
ook steeds als doel op zich beschouwen
○ ligt aan de basis vd UVRM
- essentially contested concept
● Walter Bryce Gallie: is omstreden concept want oneindige discussies
● perfectly genuine but endless disputes
○ perfectly genuine: omdat de argumenten die in die disputen door de
deelnemers worden gebruikt om hun opvatting te verdedigen
plausibel, perfect respectabel, rationeel zijn
○ endless: we komen nooit tot een afsluitende definitie waar iedereen
het mee eens is
● er bestaan dus alleen opvattingen over vrijheid
- liberale en republikeinse opvatting van vrijheid
● denken na over hun opvatting van vrijheid in samenhang met politieke
organisatie
● opvattingen:
○ liberale (1909-1997): bij monde van Isaiah Berlin
○ republikeinse (1945-?): bij monde van Philip Pettit
● bieden vooral antwoord op vraag naar belang van democratisch
georganiseerde samenleving
Isaiah Berlin en de liberale opvatting van vrijheid
Situering
- 2 concept of liberty: belangrijkste tekst van Berlin
● hoge status
● grote invloed op debatten over politieke vrijheid 20ste eeuw
● tijdsdocument: draagt sporen van Koude oorlog
○ Berlin bestempeld communisme als positieve vrijheid: “loopt fout af:
mensen leven in dwang en kunnen niet vrij zijn door regime”
○ negatieve vrijheid is reactie tegen dat regime
- negatieve en positieve vrijheid
● burgers moeten in georganiseerde samenleving de ruimte hebben om een
zinvol en betekenisvol leven uit te bouwen
○ Berlin: negatieve vrijheid is hiervoor noodzakelijk
Negatieve vrijheid
- politieke vrijheid
● = de mogelijkheid om te doen wat men wil, zelf te kiezen en om te handelen
in overeenstemming met eigen keuze
● je mag niet gehinderd worden door anderen
● harde kern: ruimte hebben om te kiezen
● freedom is non-interference
2
,Amber Ruys I 3BA I 2023-2024
○ nadruk ligt op het negatieve: wat er afwezig moet zijn om vrijheid te
kunnen hebben
○ geen bemoeienis, geen inmenging van anderen
- als anderen zich bemoeien → dan ben je onvrij
- dwang: doelbewuste tussenkomst
- je mist alleen politieke vrijheid als je door mensen wordt
verhinderd /=/ bv: je kan geen kampioen worden
Vrijheidsbeperking en begrenzing van de politieke macht
- Berlin: hoe minder inmenging, hoe meer vrijheid
● absolute vrijheid: wanneer de inmenging op 0 staat
○ = onmogelijk: we zijn op elkaar aangewezen, we hebben invloed op
elkaars leven
● minimum aan persoonlijke vrijheid moeten we kunnen behouden (Benjamin
Constant)
○ welke vrijheidsbeperking is aanvaardbaar?
- aan de ene kant: absolute en onaantastbare waarde
- aan de andere kant: als je het aan iemand geeft kan die
persoon een gevaar vormen voor anderen
- Berlin heeft geen antwoord en zegt dat we compromissen
moeten sluiten
● hij verwijst naar schadebeginsel van Mill
● John Stuart Mill: van zodra onze handelingen anderen
kunnen schaden, moeten we een grens stellen
○ welk minimum moeten we respecteren?
- je bent niet vrij als je gedwongen wordt om iets te doen
- er moet een maatschappij gevestigd worden waarin vrijheid is
gebonden aan grenzen die niemand mag overschrijden → 2
samenhangende beginselen
1. niet macht, maar alleen rechten kunnen op een
absolute geldigheid aanspraak maken
2. er zijn grenzen waarbinnen mensen onschendbaar zijn
● die grenzen zijn gevolg van regels
● bv: rechten van verdediging
- vrijheidsrechten en burgerschap
● spanningen tussen mensenrechten – burgerrechten
○ individuele vrijheid: moet minimaal gevrijwaard blijven van
maatschappelijke of politieke inmenging
○ UVRM legt die vrijheden neer
○ wie geen burgerrechten heeft → mensenrechten dode letter!
- burgerschap: juridische status die het recht impliceert op het
hebben van (vrijheids)rechten
3
, Amber Ruys I 3BA I 2023-2024
Negatieve vrijheid versus paternalisme
- minimum vrijheid voor meest behoeftigen
● kunnen die vrijheid niet gebruiken
● wat betekent vrijheid voor hen die er geen gebruik van kunnen maken?
○ Berlin: vrijheid is vrijheid (niet gelijkheid, eerlijkheid,
rechtvaardigheid,...)
○ maar: als je je vrijheid verliest door dergelijke ongelijkheid, dan
fundamenteel probleem
- tegen een paternalistische overheid
● onvoorwaardelijk belang van vrijheid
○ ze mag nooit worden opgeheven of geschrapt (ook niet voor een
ander ideaal!)
○ ook niet: ruilen voor economische en levensnoodzakelijke
voorzieningen
Negatieve vrijheid en democratie
- welke politieke organisatievorm implementeren om negatieve vrijheid te waarborgen?
● Berlin: niet democratie of zelfbestuur
○ zelfbestuur kan behoud van vrijheden waarborgen
○ maar er is niet noodzakelijk een verband!
- verzoenbaar met liberaal despotisme
● negatieve vrijheid niet onverenigbaar met sommige vormen van autocratie
● het gaat vooral over gezagsuitoefening
○ niet de vraag WIE het gezag uitoefent
○ mogelijk: onrechtvaardige despoot met veel burgervrijheid
- Mill en Constant over democratie
● Berlin sluit zich aan bij deze denkers op vlak van democratie
● Mill: tirannie van de meerderheid is hetzelfde als elke andere vorm van
tirannie → democratie kan nog steeds individuen onderdrukken
● Constant: een gelijk recht om te onderdrukken /=/ vrijheid
➔ inbreuk op vrijheid blijft een inbreuk op vrijheid
- Berlin over democratie
● democratie is niet gekoppeld aan vrijheid
● vraag over wie regeert doet er niet toe
○ vrijheid = vrijheid
○ er moeten maar 2 beginselen worden gerespecteerd
Volgens Berlin is er geen logisch noodzakelijk verband tussen negatieve vrijheid en een
specifieke wijze waarop een samenleving politiek georganiseerd is. Mensen zijn vrij voor
zover ze ongemoeid gelaten worden in een samenleving, ongeacht de staatsvorm ervan.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper amberruys. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
