HISTORIOGRAFIE
LES 3 – HISTORIOGRAFIE IN CENTRAAL-
EURAZIË: DE ISLAMHISTORIOGRAFIE EN DE
INDIASE HISTORIOGRAFIE
Prof. dr. Frederik Buylaert (VUB)
De Mesopotamische wereld wordt meer en meer gedomineerd door Mesopotamische historiografie van de Assyriërs, de Babyloniërs. Het
het Perzische Rijk. Het Perzische centrum is gelegen in huidig Iran. tweede wat we in het gebied van de Sassaniden terugvinden is de
Vanuit Perzië zullen twee grote rijken ontstaan. Het Arsacidenrijk (3 de Joods-Hebreeuwse traditie, maar zij hebben ook toegang tot de
eeuw BCE – 3de eeuw CE), ook gekend als het Parthische Rijk, dat is het Oudgriekse historiografie. Door de gebieden die zij hebben veroverd
Perzische imperium dat zoveel conflicten heeft uitgevochten met de zijn Thucydides en Herodotus eveneens geen onbekenden voor de
Romeinen over de controle van het Oostelijke Middellandse Perzen. Idem voor de Romeinse traditie. Met de controle over het
Zeebekken. In de 3de eeuw CE zal dat Arsacidenrijk verdelgen in het Oostelijke Middellandse Zeebekken heeft men in het Perzische Rijk
zgn. Sassanidenrijk. Het blijft een Perzisch imperium, maar het zal zich ook weet van een belangrijke nieuwe historische traditie die ontstaat,
veel meer dan haar voorganger weten te affirmeren tegenover het namelijk de Romeins-Christelijke traditie. Ook de Christelijke visie op
Romeinse imperium. Het Oostelijke Middellandse Zeebekken dat het verleden is in dat Sassanidenrijk bekend. Het is in dit gebied dat
traditioneel geregeerd werd door de Romeinse wereld. We zien nu dat we vanaf de 7de eeuw een nieuw imperium zien ontstaan. Het
het Sassanidenrijk dat geleidelijk aan gaat inpalmen tot het aan de Sassanidenrijk zal van binnenuit worden aangevreten door de
poorten staat van Byzantium. Ook Egypte valt onder controle van de opkomst van een nieuwe wereldgodsdienst, de Islam. Net zoals het
Sassaniden. Dit wil zeggen dat het Perzische Rijk toegang heeft tot een Christendom zal ook de Islam haar eigen specifieke visie over het
waanzinnig grote hoeveelheid historiografische tradities. De verleden ontwikkelen.
, De Islam heeft als religie heel veel gemeenschappelijk met de
Joods-Hebreeuwse traditie en met het Christendom. De Islam
ziet zichzelf niet zozeer als een rivaal van de Joods-Christelijke
traditie, maar als de vervolmaking ervan. Wanneer Mohamed
beweert te spreken namens Allah, dan stelt hij zichzelf voor als
de laatste van de zeer lange rijen van Bijbelse profeten. Islam
beschouwd zichzelf dus als de voortzetting van de Joods-
Christelijke traditie en heeft bijgevolg ook respect voor de Joods-
Hebreeuwse en de Christelijke bevolking. Zij noemen dat
bevolkingen die “de godsdienst van het boek” belijden. De Joods-
Hebreeuwse traditie draait rond het Oude Testament, de
Christelijke traditie rond het Oude en het Nieuwe Testament, al
die teksten worden door de Islam als legitiem ervaren. De Islam
wil die niet vernietigen, maar men wil hier eigenlijk op
voortbouwen. De Koran verondersteld dat men zowel het Oude
als het Nieuwe Testament goed heeft gelezen, aangezien het
voortbouwt op de Joods-Christelijke traditie.
De Islam heeft bijgevolg één aspect fundamenteel
gemeenschappelijk met de Christelijke visie op het verleden,
namelijk dat tijd lineair is en dus een duidelijk begin -en
eindpunt heeft. Het beginpunt is Genesis (O.T.) en dat loopt door
tot een soort einde der tijden. Binnen de Islam vult men de
Apocalyps wel iets anders in dan in het Christendom. Er zijn twee grote varianten. Een eerste lijkt bijzonder goed op die van de Christenen, hier
neemt men aan dat bij het einde der tijden Isa (Jezus) zal terugkomen en het laatste oordeel zal inluiden. Een tweede variant die binnen de Islam
bekend is, is dat de ‘Mahdi’, de zgn. rechtschapenen (alle vrome moslims uit de wereldgeschiedenis), zullen samenkomen om het einde der tijden in
te luiden. De visie op tijd is dus volstrekt identiek aan deze van de Joods-Christelijke traditie, het heeft een duidelijk begin en een duidelijk einde. Het
eindpunt van de geschiedenis is bekend, het is dus een eschatologisch tijdsbeeld. Een enorm contrast dus met bv. de Oudgriekse traditie of de
Egyptische traditie.
Het enige verschil dat er in zit is eigenlijk dat men binnen de Islam tijd anders gaat tellen. Omdat Mohamed de belangrijkste profeet is heeft men niet
de neiging om te tellen vanaf Genesis (Anno Mundi) zoals binnen de Orthodoxe Kerk gebeurt of vanaf Jezus (Anno Domini). Men telt vanaf de zgn.
Hegira. “Anno Hegira” is omgerekend het jaar 622 CE. Dit is het moment waarop Mohamed niet langer twijfelt, maar zijn goddelijk mandaat opneemt
om een religie te gaan vormen en uit te dragen naar de wereld. De Hegira is het moment waarop hij vlucht van Mekka naar Medina. In Mekka
profileert hij zich voor het eerst als profeet, wordt onmiddellijk geconfronteerd met geweld en hij vlucht naar Medina. Dat is het startpunt van een
, beweging waarbij hij steeds meer volgelingen zal krijgen. Met die volgelingen gaat hij een leger opbouwen en in zeer snel een groot gebied veroveren.
Wanneer in 632 CE Mohammed sterf, is reeds het volledige Arabische schiereiland onder controle gebracht van Mohammed en zijn volgelingen. Het
moment waarop Mohammed zijn rol als profeet aanneemt geldt dus als startpunt van de Islamtijdrekening. Mohammed sterft dus, maar zijn
opvolgers, de 4 Kaliefen, zetten zijn werk verder. Zij veroveren in ijltempo heel Noord-Afrika tot zelfs in Spanje, zij veroveren ook het gehele
Perzische imperium van de Sassaniden. We zien dus een nieuw wereldrijk en een nieuwe wereldreligie. Binnen dat wereldrijk zal ook een
historiografie worden ontwikkelt. Het grote verschil met de Christelijke traditie is dat het niveau van de islamhistoriografie al heel snel heel hoog
komt te liggen. De Islam en het Christendom zijn heel nauw verbonden religies. Middeleeuws-Christelijke historiografie staat heel ver van wat wij
van geschiedenis zoals wij deze nu zien, maar de Islamhistoriografie zal juist heel snel kenmerken ontwikkelen die wij als hoeksteen van ons
moderne métier erkennen (vraagstellend, kritisch empirisch, objectiviteit).
Chronologisch gezien wordt de Moslimhistoriografie onderverdeeld in drie grote fases. “De Wordingsfase” (7 de-9de eeuw), “de Klassieke fase” (10 de-
14de eeuw) en de “Ottomaanse fase” (15 de-18de eeuw). Tijdens de wordingsfase zien we dat de historiografie een opvallend hoog peil bereikt als we
deze vergelijken met de kenmerken van de moderne historiografie.
De eerste experimenten met historiografie draaien allemaal rond
het leven van de profeet. Iedereen heeft in dat nieuwe moslimrijk
natuurlijk de ambitie om zoveel mogelijk te leven zoals Allah heeft
gestipuleerd. Men heeft de Koran, deze verteld in tegenstelling tot
het Oude en Nieuwe Testament geen verhaal maar geeft wel heel
veel regels. Regels over hoe u bepaalde morele en praktische zaken
in de samenleving moet aanpakken. De Koran is dus een nuttig
instrument, maar is niet voldoende. Er zijn heel veel prangende
vraagstukken voor de nog jonge islammaatschappij die men moet
oplossen, maar waar men geen antwoorden voor heeft. Men stelt
zich de vraag wat Mohammed zou hebben gedaan.
Men ontwikkelt een enorme fascinatie voor het leven van de
profeet. Men beseft dat alles wat Mohammed gedaan heeft in zijn
leven, alles wat hij heeft gezegd, een bron kan zijn van goed
religieus inzicht, van een morele code die hen kan helpen om de
samenleving te organiseren. Dit zij de zgn. Hadith = de uitspraken
van Mohamed. Dit is een soort supplement op de Koran voor de
organisatie van de moslimsamenleving.
