CONTINUÜM NEDERLANDS
LEZEN
Lezen = continuüm
dyslexie Geen
grens bestaat niet, lezen is arbitrair
FEITEN OP EEN RIJ
• Peiling ‘Lezen en luisteren’ van de Vlaamse overheid:
in 2013 = 9% halen eindtermen “lezen” niet
in 2018 = 16%
• 2 op de 3 leerlingen in beroepsopleidingen kunnen na afstuderen onvoldoende vlot lezen
• Factoren zoals geslacht, thuistaal en SES spelen een rol,
maar “kloof tss leerlingen met lage SES en gemiddelde SES is verkleind”
• PIRLS-toetsen begrijpend lezen: sterk gedaald
• Meer dan 25% van de lln basisonderwijs krijgt buitenschoolse hulp
MATTHEUS-EFFECT
“Rijken worden rijker, armen worden armer”, de kloof blijft groeien
Cirkel of faillure:
Ik haat lezen
/ Ik heb Ik vind lezen
schrik om te lastig
lezen
Ik lees niet
“Ik ben geen graag, ik
goede lezer” vermijd
lezen
Ik oefen
weinig, dus
ik word niet
beter
,Studie Heleen Leyssens e.a.
• Vlaamse kinderen scoren significant zwakker op AVI’s en op DMT (3minuten-test,
woordentoets) dan Nederlandse kinderen
• Vooral leesnauwkeurigheid in 1ste lj viel op
• Mogelijke oorzaken:
– Kleuterklas in Nederland (groep 1 & 2) meer focus op beginnende geletterdheid
(inclusief letterkennis)
– Meer schoolweken in Nederland (Vlaamse kinderen hebben 4 à 5 schoolweken
minder!!)
(‘23-’24: Vlaanderen = 36 weken ; Nederland regio Zuid = 40 weken)
LEREN LEZEN EN HET BRAIN
• Leesnetwerken in hersenen
• Neurale recyclage = geen leesspecifieke genen
• ‘Dyslexie is erfelijk’ = er is verhoogde kans bij de kinderen
Schriftelijke tekstverwerking begint in onze ogen. Alleen het midden van het netvlies, de fovea
genoemd, heeft een resolutie die fijn genoeg is om kleine lettertjes te herkennen. Onze blik moet
daarom constant over de pagina bewegen. Wanneer onze ogen stoppen, herkennen we slechts één of
twee woorden. Elk woord wordt dan door netvliesneuronen opgesplitst in talloze fragmenten en moet
weer worden samengevoegd voordat het kan worden herkend. Ons visuele systeem extraheert
stapsgewijs lettergrepen, voorvoegsels, achtervoegsels en woordstammen. Twee belangrijke
parallelle verwerkingsroutes komen uiteindelijk in het spel: de fonologische route, die letters omzet in
spraakklanken, en de lexicale route, die toegang geeft tot een mentaal woordenboek van
woordbetekenissen.
Ventrale verbinding: directe lexicale route – woordherkenning
Dorsale verbinding: sublexicale route (indirecte route) – gedeeltelijke
Neurale recyclage = leesspecifieke neuronen bestaan niet
, Hersenen zijn vrij plastisch, maar hersenen zijn meest vatbaar voor leesontwikkeling in de eerste 2
jaren van het basisonderwijs. Daarna stabiliseert de groei van de hersengebieden.
INTENSIEVE TRAINING kan hersenstructuren beïnvloeden – normaliseren
Hoe meer je oefent, hoe sterker de hersenverbindingen!
Connecties stevig maken, heel snel en heel stevig
Stevige fundamenten tijdens leren lezen is cruciaal!
KLANKBEWUSTZIJN + LETTERKENNIS (taalvaardigheid, begrijpend luisteren, executieve functies)
PREVENTIEF WERKEN: HOE?
Kinderen/kleuters die at risk zijn=>
• preventief intensieve training
geven in foneembewustzijn en leestraining
• KLANKONDERWIJS in kleuterklassen in cruciaal!
• Preteaching (voorsprong geven aan lln, in K3 al letters aanleren)
Remediëring: véél herhaling, CONNECT-methodiek
Voor méér dan 60% van de lln doet leerkracht + didactiek er écht toe!
OORZAKEN PROBLEMEN LEREN LEZEN
– KINDFACTOREN
• Fonologisch bewustzijn, taalvaardigheid, zelfregulering,
aandachtsproblemen, motorische problemen,…
– FACTOR METHODE LEREN LEZEN
• Whole language* methode vs phonetics
– SCHOOLFACTOREN: zijn overheersend
• Onvoldoende instructie, te weinig tijd, methode niet goed behandelen, …