Auditing Samenvatting 2023/2024
Marleen Willekens KUL
,1 Les 1: Inleiding ............................................................................................................................... 3
1.1 Auditing gedefinieerd .............................................................................................................. 3
1.2 Regelgevend kader van de externe audit ............................................................................... 5
2 Les 2: Economics of auditing.......................................................................................................... 8
2.1 Wat is een audit?..................................................................................................................... 8
2.2 The big 8 → the big 4: ............................................................................................................. 9
2.3 Wat is een auditing service? ................................................................................................... 9
2.4 Redenen voor vrijwillige audit vraag..................................................................................... 11
2.5 Audit aanbod en productie ................................................................................................... 12
2.6 Audit markt ........................................................................................................................... 12
3 Les 3: auditregulering in België en de EU en onafhankelijkheid van de auditor ......................... 15
3.1 Welfare economics argumenten voor regulatie: .................................................................. 15
3.2 Soorten audit regulatie ......................................................................................................... 15
3.3 Bedrijfsrevisoraat .................................................................................................................. 16
3.4 Evoluties in de auditregelgeving ........................................................................................... 20
4 Les 4: Het auditproces ................................................................................................................. 24
4.1 Materialiteit........................................................................................................................... 24
4.2 Risicoanalyse ......................................................................................................................... 26
4.3 Core audit concepts volgens ISA normen ............................................................................. 29
5 Les 5: Professional skepticism and Fraude .................................................................................. 31
5.1 Professional skepticism ......................................................................................................... 31
5.2 Fraude ................................................................................................................................... 34
6 Les 6 : Doelstellingen en bewijsmiddelen .................................................................................... 37
6.1 Auditbewijsmiddelen ............................................................................................................ 37
6.2 Doelstellingen van de financiële audit .................................................................................. 42
7 Les 7: Interne controle en de financiële audit ............................................................................. 48
7.1 Interne controlesysteem (brede zin) .................................................................................... 48
7.2 COSO: doelstelling ................................................................................................................. 49
7.3 Onderzoek van het ICS door de auditor ................................................................................ 51
7.4 De geïntegreerde audit ......................................................................................................... 51
8 Les 8: testen in het auditproces ................................................................................................... 53
8.1 Soorten testen ....................................................................................................................... 53
8.2 Testen om controlerisico in te schatten en te reduceren..................................................... 53
8.3 Substantieve testen............................................................................................................... 57
8.4 Voorbeelden .......................................................................................................................... 58
1
,9 Les 9 : Auditrapportering ............................................................................................................. 59
9.1 Wat is een audit rapport? ..................................................................................................... 59
9.2 Verschillende types van audit rapporten .............................................................................. 59
9.3 Beperkingen in de audit scope en afwijkingen van boekhoudnormen ................................ 61
9.4 Going concern assumptie in de audit opinie ........................................................................ 62
9.5 Huidige Europese problemen................................................................................................ 62
9.6 Oefeningen: What is the type of opinion you would issue as the auditor? ......................... 62
10 Les 10 : ESG reporting .................................................................................................................. 64
10.1 Setting the scene ............................................................................................................... 64
10.2 Current legal ESG reporting framework ............................................................................ 64
10.3 Future legal ESG reporting framework : CSRD .................................................................. 65
11 Les 11: data enabled audit ........................................................................................................... 66
11.1 The financial audit in a nutshell......................................................................................... 66
11.2 The tools ............................................................................................................................ 66
11.3 Data within the audit life cycle .......................................................................................... 66
11.4 Risk of fraud in management override of controls ........................................................... 67
11.5 Data-enabled auditing – the process ................................................................................ 67
11.6 The future of audit............................................................................................................. 67
12 Les 12: Auditing in een groter geheel .......................................................................................... 68
12.1 Governance........................................................................................................................ 68
12.2 Het auditverslag................................................................................................................. 68
12.3 Kapitaalmarkt transacties .................................................................................................. 69
13 Les 13: Oefeningen....................................................................................................................... 70
13.1 Werkcollege deel 1 ............................................................................................................ 70
13.2 Werkcollege deel 2 ............................................................................................................ 74
13.3 Werkcollege deel 3 ............................................................................................................ 77
14 Les 14: Papers .............................................................................................................................. 82
14.1 Paper 1: Auditor market power and audit quality revisited: effects of market
concentration, market share distance, and leadership ................................................................... 82
14.2 Paper 2: Auditor materiality threshold and audit quality- evidence from the revised ISA
700 in the United Kingdom .............................................................................................................. 84
14.3 Paper 3: Who’s watching? Accountability in different audit regimes and the effects on
auditor’s professional skepticism .................................................................................................... 86
14.4 Paper 4: auditor differentiation, mitigating management actions, and audit-reporting
accuracy for distressed firms ........................................................................................................... 88
2
,1 Les 1: Inleiding
1.1 Auditing gedefinieerd
• Auditing = attestatie (dat heeft waarde, nut, zekerheid geven)
o Bv. aankopen van 2de handswagen, als gewone mens zonder expertise niet mogelijk te
bepalen of de auto in goede staat is. Hiervoor is een expert nodig, die keuring is een soort
van auditing .
o Welke omstandigheden creëren nood aan attestatiediensten? Namelijk omstandigheden
waar er informatie asymmetrie is.
o In de context van audit van jaarrekening: er is een jaarrekening met de nodige gegevens
over hoe een bedrijf het gedaan heeft, dit is informatie voor de stakeholders. Echter als
je niet in het bedrijf werkt, kan je vanop afstand niet bepalen of dit wel getrouw is. Er is
hier dus ook informatie asymmetrie. Een audit geeft hier de nodige betrouwbaarheid.
• Attestatiedienst = soort van publiek goed
1.1.1 Def auditing:
‘An attest engagement is one in which a practitioner is engaged to issue a written communication
that expresses a conclusion about the reliability of a written assertion that is the responsibility of
another party’.
→Een attestopdracht is een opdracht waarbij een beroepsbeoefenaar wordt gevraagd een
schriftelijke mededeling te doen waarin een conclusie trekt over de betrouwbaarheid van een
schriftelijke verklaring die onder de verantwoordelijkheid van een andere partij valt".
➔ Diegene die het attest maakt mag niet teveel betrokken partij zijn
‘Auditing is a systematic process of objectively obtaining and evaluating evidence regarding
assertions about economic actions and events to ascertain the degree of correspondence between
those assertions and established criteria and communicating the results to interested users’
→ "Auditing is een systematisch proces (niet random) van objectieve verkrijging en evaluatie van
bewijsmateriaal betreffende beweringen over economische handelingen en gebeurtenissen om de
mate van overeenstemming tussen deze beweringen en vastgestelde criteria vast te stellen, en het
meedelen van de resultaten aan geïnteresseerde gebruikers".
1.1.2 Def financiële audit : audit of financial statements
• ISA definitie
“The objective of an audit of financial statements is to enable the auditor to express an opinion
whether the financial statements are prepared, in all material respects, in accordance with an
applicable financial reporting framework”
→het doel van een controle van financiële staten is de accountant in staat te stellen een oordeel te
geven over de vraag of de financiële staten, in alle materiële opzichten, zijn opgesteld in
overeenstemming met een toepasselijke financiële regeling.
• In België: audit volgt ISA framework
3
, • Andere definitie
A process of reducing to a socially acceptable level the information risk to users of financial
statements”
→ Een proces om het informatierisico voor gebruikers van jaarrekeningen tot een maatschappelijk
aanvaardbaar niveau terug te brengen."
• Bv: In de jaarrekening staat, welke beweringen dienen geattesteerd te worden?
✓ Liquide middelen 500,000
✓ Klantenvorderingen 1,000,000
✓ Omzet 10,000,000
o Liquide middelen controleren
→naar de bank gaan en kijken hoeveel er effectief is
o Klantenvorderingen
→klantenvorderingen effectief bestaan
→controleren of de klanten dat ook effectief kunnen betalen, anders wordt het een
dubieuze debiteur
o Omzet
→Is de omzet correct? omzet erken je als er gedaan is aan de regels van omzeterkenning
- Voorbeeld: softwareleveranciers
- Je hebt een gebruiksrecht van 1 jaar, wanneer erken je de omzet? Als het contract
wordt getekend voor gebruik van de software of per maand?
- Afgrenzing van het boekjaar, als je iets verscheept en het pas na 1 jaar toekomt
- “Eigendomsrecht als de klant het in ontvangst neemt”
- Levering voor het jaar niet als omzet erkennen -> pas registreren in het volgende
boekjaar
1.1.3 Def externe audit volgens het WVV
De controle in vennootschappen, op de financiële toestand, op de jaarrekening en op de
regelmatigheid, ten aanzien van dit wetboek en de statuten, van de in de jaarrekening weergegeven
verrichtingen, wordt opgedragen aan een of meer commissarissen
In België heeft men de noodzaak om te auditeren , financiële gegevens te controleren , heeft men
opgelegd aan een bedrijfsrevisor. Dit moet volgens de wet. Wordt benoemd voor een periode van 3
jaar, dan is hij een commissaris
✓ Externe audit : persoon heeft niets met bedrijf te maken
✓ Interne audit: door persoon van het bedrijf
4
,1.2 Regelgevend kader van de externe audit
1.2.1 Ontstaan externe audit in België
• Hoe is externe audit ontstaan?
o Voor aandeelhouders die willen weten als het goed gaat
o Controlerecht geven aan onafhankelijke 3de partij
o Klanten van een externe audit : de aandeelhouders van een bedrijf
• Wet van 22 juli 1953: creatie van het I.B.R. (organieke wet in context bedrijfsrevisoraat)
• Gebrek aan ruimere juridische en normatieve omkadering
→Eerste acceleratie: boekhoudwetgeving: wet 17 juli 1975 + uitvoeringsbesluiten
→Tweede acceleratie: Wet van 21 februari 1985 Houdende wijziging van de organieke wet
van 1953:
- + erkenning beroep accountant
- + verplichte aanstelling commissaris voor bepaalde ondernemingen
• Ontbreken kader beroepsethiek
→K.B. 10 januari 1994 houdende vaststelling van de plichten van bedrijfsrevisoren (zoals bv.
onafhankelijkheidsregels,…)
→vervangt K.B. 16 maart 1957 tot vaststelling van het tuchtreglement
1.2.2 Belangrijke verdere evoluties :
• Wet Corporate Governance aug. 2002 + Uitvoeringsbesluit April 2003
• ISA’s = International Standards on Auditing
• Grondige hervormingen van het revisoraat in 2007 n.a.v. Europese Auditrichtlijn in 2006
• EU audithervorming: richtlijn + verordening 2014
➔ Europa wil level playing fields creëren, regels moeten zo veel mogelijk gelijk zijn
➔ Men wil 1 markt, bedrijven op dezelfde manier concurreren
• Hervormingen naar aanleiding van 2006 Auditrichtlijn
o Versterking publiek toezicht door niet bedrijfsrevisoren
o Oprichting van de kamer van verwijzing en instaat stelling
o Tuchtcommissie: meerderheid van niet-bedrijfsrevisoren
o Openbaarmaking van audithonoraria, ook voor niet-beursgenoteerde ondernemingen
o Auditpartnerrotatie voor OOB’s (Organisaties van Openbaar Belang)
→Organisaties van openbaar belang:
- Beursgenoteerde bedrijven (aandelen zijn opgenomen op een gereguleerde markt)
- Banken en verzekeringsmaatschappij
• Belangrijke verdere evoluties:
o Wet van 7 december 2016: wet tot organisatie van het beroep van en het publiek toezicht
op de bedrijfsrevisor
→College van Toezicht op de bedrijfsrevisoren
- I.p.v. de kamer
- Onafhankelijk orgaan naast instituut van bedrijfsrevisoren
- Is opgericht binnen FSMA
- Belangrijkste taak: kijken naar beursgenoteerde bedrijven op micro niveau
- Publiceren ze juiste informatie en op tijd
5
, o Nieuwe anti-witwaswet van 18 september 2017
1.2.3 Het bedrijfsrevisoraat in België
• Verschil commissaris en bedrijfsrevisor:
Een commissaris is een bedrijfsrevisor die het mandaat uitvoert van de wettelijke controle
opdracht. Een bedrijfsrevisor is dus een breder concept aangezien een revisor ook nog andere
diensten mag uitvoeren zoals consulting.
• Algemeen
o Het bedrijfsrevisoraat is een gereglementeerd en vrij beroep dat de kwaliteit en
transparantie van financiële en boekhoudkundige informatie uitgebracht door
gecontroleerde entiteiten bevordert. Naast de wettelijke controle van de jaarrekening die
de bedrijfsrevisor uitvoert in zijn hoedanigheid van commissaris, voert de bedrijfsrevisor
ook andere wettelijke occasionele opdrachten of contractuele opdrachten uit voor
ondernemingen, overheids- en private instellingen, alsook organisaties uit de non-
profitsector.
o De bedrijfsrevisor is een (wettelijke) auditor. De bedrijfsrevisor vervult een cruciale rol in
het bedrijfsleven, namelijk het dienen van het algemeen belang en het verschaffen van
financiële betrouwbaarheid. (in de markt)
→Doel: geloofwaardigheid van de cijfers verhogen + transparantie geven
• Opdrachten van een bedrijfsrevisor
o Opdracht van algemeen belang (wettelijk permanente opdracht)
= commissarismandaat
De bedrijfsrevisor heeft als hoofdtaak alle opdrachten uit te voeren die bij of krachtens de
wet aan de bedrijfsrevisoren uitsluitend zijn toevertrouwd en op algemene wijze, alle
“revisorale” opdrachten te vervullen met betrekking tot financiële overzichten, verricht met
toepassing van of krachtens de wet. Het betreft derhalve wettelijke opdrachten die hetzij
permanent worden uitgevoerd, hoofdzakelijk in het kader van het commissarismandaat
(wettelijke controle of audit van de jaarrekening), hetzij occasioneel.
- Verplichte aanstelling van een commissaris:
Een vennootschap of een vzw/stichting wordt geacht groot te zijn en moet een
commissaris aanstellen wanneer zij meer dan twee van de drie van de volgende criteria
overschrijdt:
✓ jaargemiddelde van het aantal werknemers: 50;
✓ jaaromzet (exclusief btw): 9.000.000 euro;
✓ balanstotaal: 4.500.000 euro.
Overschrijding of geen overschrijding pas effect als gedurende 2 opeenvolgende
boekjaren is De gevolgen gaan in vanaf het boekjaar dat volgt op het boekjaar
gedurende hetwelk meer dan één van de criteria voor de tweede keer werden
overschreden of niet meer werden overschreden.
6
, - De genoteerde kleine vennootschappen en de kleine vennootschappen die een
organisaties van openbaar belang zijn, zijn ook verplicht een commissaris te
benoemen.
- Andere entiteiten die niet verplicht zijn om een commissaris te benoemen, kunnen
dit doen op vrijwillige basis → geloofwaardigheid en financiële transparantie te
vergroten
o Wettelijke occasionele opdrachten
Entiteiten kunnen aan de bedrijfsrevisor ook andere interventies vragen in het kader van zijn
wettelijke occasionele opdrachten (bv. inbreng in natura, quasi-inbreng, gedwongen verkoop
van effecten, fusie, splitsing, ontbinding of omzetting van vennootschappen, enz.).
De gemeenschappelijke noemer van deze opdrachten is dat de bedrijfsrevisor moet
certificeren dat de financiële verslaggeving werd opgesteld volgens het van toepassing zijnde
referentiestelsel. Indien van toepassing, en wanneer het een jaarrekening betreft, moet de
bedrijfsrevisor ook certificeren dat deze een getrouw beeld geeft van het vermogen, de
financiële toestand en de resultaten van de gecontroleerde entiteit over het desbetreffende
boekjaar.
o contractuele opdrachten
Entiteiten kunnen ook een bedrijfsrevisor inschakelen voor
- het waarderen van hun vennootschap,
- het tot uitdrukking brengen van een oordeel over een tussentijds financieel
overzicht vóór een lening aanvraag,
- het uitvoeren van een overname-audit vóór een mogelijke transactie en van een
gerechtelijk deskundigenonderzoek,
- alsook voor het verlenen van advies over specifieke problemen met betrekking tot
hun administratieve en boekhoudkundige organisatie
- of het geven van een oordeel over de kwaliteit van niet-financiële informatie en
haar betrouwbaarheid of over de wijze waarop zij werd opgesteld.
Deze opdrachten worden uitgevoerd op vrijwillige en louter contractuele basis. Gelet op de
geldende onafhankelijkheidsregels kunnen een aantal van deze opdrachten niet worden
uitgevoerd in combinatie met de certificering van de jaarrekening.
7
