Bestuursrecht
Bestuursrecht 2023-24 Inleiding en praktische afspraken
Geen extra wetgeving meepakken voor het examen. BAMA codex
Frans: ze zal in de vraag een Frans begrip in de zin zetten in plaats van het Nederlands (niet
Engels) dus je moet de Franse begrippen wel kennen.
Examen
Vermeld de rechtsgrond,
ook kunnen zeggen ‘RS
van GwH’, ‘RS van RvS’…
en altijd artikel of wet ook
geven als het er is.
§ Mondeling
examen met
schriftelijke
voorbereiding.
§ Gesloten boek
(wel BAMA-codex). DEEL 1 BESTUURSRECHT : DEFINITIE,
§ 2 hoofdvragen
(voor te bereiden) INDELING, FUNCTIES EN BRONNEN
- vergeet niet Veel verbanden tussen verschillende delen van de cursus. Eindig
met dit hoofdstuk na het leren nog eens goed door te nemen .
relevante
rechtsgrond!
I. BEGRIP ‘BESTUURSRECHT’
§ Diverse bijvragen
mogelijk.
Situering in het recht
§ Kennis, inzicht en
toepassing worden
Administratief recht, hetzelfde maar verouderde term. Komt
getoetst.
uit het Frans: droit administratif. In Nederland al lange tijd
§ Oefenexamen
bestuursrecht.
tijdens de laatste
Bestuur en overheid wordt in onder lessen door elkaar
sessie.
gebruikt. Overheid kan je ook breder bekijken, de hele
§ Beide hoofdvragen
overheid en heel het justitieapparaat… maar bij ons is
staan in beginsel
overheid en bestuur hetzelfde. (Eigenlijk is bestuur correcter)
op evenveel
punten (score kan
§ Onderscheid publiek- en privaatrecht, maar
beïnvloed worden
onderscheid vervaagt.
door bijvragen).
§ Steeds in uw achterhoofd houden, ze groeien
MAAR: globaal
meer en meer naar elkaar toe. Ze delen meer
beeld van de
rechtsprincipes… met elkaar. Traditioneel is
student is
bestuursrecht echter deel van het publiek
doorslaggevend.
recht.
D.w.z. dat voor
§ Publiek recht : werking en opbouw van de
zware fouten extra
overheid
punten kunnen
1 worden
afgetrokken.
Hoofdvragen:
§ 1) een
, § Binnen publiekrecht: onderscheid grondwettelijk recht – bestuursrecht.
§ Fiscaal recht is een soort bijzonder bestuursrecht. We zien het in een apart
vak omdat het zo specifiek is. Maar eigenlijk behoort het wel tot het
bestuursrecht.
§ Strafrecht is ook publiek recht, maar hebben we het ook niet veel over.
§ Grondwettelijk recht: staatsmacht in zijn geheel, verdeling staatsmacht,
grondrechten, fundamentele rechten en vrijheden. Het is breder,
overkoepelender.
Wat is dan het bestuursrecht?
3 mogelijke wijzen van
omschrijving: 1. Formeel-juridische definitie (meest gebruikte
1. Formeel-juridische definitie)
definitie
Vertrekt vanuit een organieke benadering: focus op de
2. Definitie vanuit de
organen of instellingen die worden gereguleerd
relaties die worden
uitvoerende macht (idee: besturen = tenuitvoerlegging van
beheerst door het
beleid en wetgeving). (vanuit de 3-machtenleer:
bestuursrecht
bestuursrecht reguleert de uitvoerende macht)
3. Omschrijving
§ Leidt tot definitie vanuit driemachtenleer:
vanuit de
“Het bestuursrecht omvat het geheel aan rechtsregels m.b.t.
materiële
de organisatie, de bevoegdheden en de werking van de
bevoegdheid van
organen die met uitvoerende macht zijn bekleed.”
het bestuur: het
Goed uitgangspunt, maar vraagt aanvulling en nuancering,
begrip openbare
want…
dienst
- Veronderstelt dat we scherp kunnen omschrijven wie ‘organen van de UM’ zijn. (het
is meer dan enkel de koning en zijn ministers. Kijk naar de staatshervorming :
gemeenschappen en gewesten. Koning en ministers zijn enkel de uitvoerende macht
op federaal niveau. Ook zijn er provincies, gemeenten… wiens bestaan en autonomie
grondwettelijk gewaarborgd zijn. Ze zijn een bestuur maar niet de uitvoerende macht.
Ook zijn er besturen die niet eens in de Grondwet of wet zin benoemd. VANC, RSZ,…
- Driemachtenleer roept een te vereenvoudigd beeld op van uitoefening taken in een
moderne staat. Zie klassieke schema op p. 4 handboek. (staatsmachten en de
klassieke corresponderende functies. WM: wetgeving. UM: uitvoering beleid en
wetgeving. RM: rechtsprekende functie: klassieke scheiding der machten, maar er is
veel meer dan dat, er is meer vermenging en verspreiding van functies dan dat
traditionele deel.)
Organieke benadering moet worden aangevuld met functionele benadering.
Functionele benadering = erkenning dat instellingen / organen die organiek tot de UM
worden gerekend, niet alleen een rol spelen binnen de tenuitvoerleggingsfunctie, maar
tevens binnen de wetgevende / normatieve functie én de rechtsprekende /
rechtshandhavende functie. (organiek tot de UM: dus qua organisatie en idee zijn ze een
bestuur, maar ze spelen niet alleen een rol in de uitvoering van beleid of wetgeving, maar
ook een wetgevende en rechtsprekende functie kunnen hebben. De taken van de WM en de
RM worden eigenlijk ook toegevoegd aan het takenpakket van de UM.)
2
,UM - taken van tenuitvoerlegging s.s.
§ Van wetgeving en van beleid.
§ Soms ook via reglementen (= normen; wetgeving in de materiële zin van het woord) –
zie art. 108 Gw. / art. 20 BWHI. (soms moet de UM eignelijk al normen maken,
wetgeving in de materiële zin: REGLEMENT.)
§ Deze 2 bepalingen zijn spiegelbepalingen. In de Gw. betreft het de koning, in
de BWHI betreft het de deelregeringen. De artikelen geven een algemene,
zelfstandige bevoegdheid om wetten, decreten en ordonnanties uit te voeren.
Deze wetgeving kan worden aangevuld met reglementen die nodig zijn om die
wetgeving ten uitvoer te kunnen leggen.
§ Vb) Cass. 1924: er was een wet die de UM verplichtte bevolkingsregisters aan
te leggen na WOI, om de bevolking te peilen. UM zei: het is dan ook nodig dat
elke Belg een ID-kaart heeft en deze bij zich draagt. Mag de UM dat zomaar
doen? Cassatie: ja, want die bevoegdheid van art. 108 Gw. Is heel ruim, de
koning mag rekening houden met de letter van de wet, maar ook met de geest
van de wet.
§ Dus als er in de wet staat: ‘de koning mag het verder aanvullen met
regelgeving’, dit is overbodig, door art. 108 Gw. Is dit steeds mogelijk.
Maar niet alle regelgeving van de koning en regeringen komen van art. 108 GW:
UM – normatieve taken
§ Kunnen verder gaan dan normatieve taken die verband houden met uitvoering van
wetgeving. (WM kan een delegatie doen aan de koning of deelregeringen. Delegatie
van normerende bevoegdheid. Dit gebeurt zoveel door: snellere procedure, meer
gespecialiseerd,…)
§ Zie art. 105 Gw. / art. 78 BWHI: delegatie normatieve bevoegdheid los van uitvoering
wetgeving.
§ Steeds meer aandacht voor ‘rule-making powers’ uitvoerende macht.
UM – taken van (rechts)handhaving en geschiloplossing
§ Via kennisname van georganiseerde bestuurlijke beroepen.
§ Regulatoren in de nutssectoren. (VREG, CREG, energieregulatoren op verschillende
niveau’s, BPT (elektronische communicatie), Vlaamse mediaregulator…)
§ Zij opereren in nutssectoren die intussen door EU-wetgeving geliberaliseerd
zijn. Historisch waren er overheidsmonopolies.
§ Vb) Telefonie was vroeger enkel Belgacom, nu Proximus als
overheidsbedrijf, maar er zijn ook veel private aanbieders als
concurrent opgekomen.
3
, § Vb) Post, goederenvervoer over spoor (NMBS, maar ook andere
treinen)
§ Dit komt doordat Europa heeft beslist om de markt open te gooien en een
concurrentie, competitie toe te laten.
§ De infrastructuur werd echter niet gedupliceerd, vb) geen nieuwe sporen
aangelegd, geen nieuwe elektriciteitsnetwerken, geen nieuwe zendmasten…
Er moet dan wel iemand zijn die erop toeziet dat alle aanbieders die
infrastructuur kunnen gebruiken.
§ Waarom is het bestuursrecht? Het zijn kritieke goederen. Iedereen moet aan
een redelijke prijs toegang tot internet hebben, tot warm water, tot
elektriciteit, spoorwegen… Het zijn openbare diensten. De prijzen moeten
worden gecontroleerd.
§ Daarom: regulatoren opgericht, verplicht door de EU. Het zijn
besturen, die bijzonder onafhankelijk zijn t.o.v. de regeringen (politiek
gelegitimeerd uitvoerende macht), ze zijn heel belangrijk voor die
private aanbieders, maar ze staan niet in de Gw.
§ Zij kunnen vb boetes opleggen, zeer hoog. (RM?)
§ Zij kunnen soms geschillen tussen concurrenten oplossen. (RM?)
§ Lijkt misschien op een rechter, maar het blijven besturen.
§ Er zijn steeds meer van die regulatoren in de nutssectoren, ook de
gegevensbeschermingsautoriteit (vroeger privacycommissie)
§ Groeiende trend administratieve sancties.
§ GAS-boetes, in de GAS-wet: gemeentelijke administratieve sanctie.
§ …
WM + RM – taken van ‘bestuurlijke aard’
Het gebeurt ook in andere richting. De wetgever maakt traditioneel wetten/ normen voor de
bevolking. Maar soms doen ze dit ook voor 1 persoon.
§ Naturalisaties door de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Dit is eigenlijk een
beschikking, een bestuurlijke rechtshandeling met individuele strekking.
§ Beslissingen inzake personeel, overheidsopdrachten,… Vb) PC’s nodig, parlement
heeft papier nodig… het is bestuurlijke aard, maar wordt door het parlement gedaan.
Ook aannemen van poetspersoneel…
Zie genuanceerd schema p. 6 handboek. (traditionele 3-deling wordt genuanceerd)
Wie zijn bovendien ‘de organen van de UM’?
§ Niet alle staatsorganen worden door de Grondwet onder één van de klassieke
staatsmachten gebracht. (RSZ, agentschappen…)
§ Provinciale en gemeentelijke instellingen?
§ Bestuurlijke rechtscolleges?
Bestuurlijke rechtscolleges
4
