INLEIDEND HOOFDSTUK: PRELIMINARIA
1. PLATO’S GROT
- Filosofie wordt gezien als een discipline die ontstaan is uit / vertrekt vanuit “verwondering”
Prof: verwondering klinkt te positief het vertrekt uit een “ervaring van betekenisverlies”
= Moment/episode in leven (positief of negatief) waarop de dingen die evident/duidelijk
koek zijn, problematisch worden Men gaat dingen anders zien en stelt het plots in vraag
- Men maakt iets mee/men overkomt iets (passief) OF bewust verwonderen (filosoof) (actief)
+ vormen van omgaan: dramatisch (terugtrekken), productief (aanzetten), theorie maken
- Allegorie (= abstract begrip verbeelden in een symbolische voorstelling) van Plato’s Grot:
Mens = gevangene/vastgeketend zonder het te beseffen
Hun rug tegen een muur, met hun gezicht gericht op een wand
Achter de muur schijn een lichtbron
Achter de muur, buiten de grot, lopen mensen heen en weer met voorwerpen
De gevangenen zien enkel de schaduwen geprojecteerd worden op die wand
Als men zou vragen aan de gevangene wat echt is, dan zal hij antwoorden “de schaduw”
Iemand met geweld bevrijdt 1 gevangene en sleurt hem mee buiten en geraakt verblindt
Bevrijder legt hem uit dat hij al die tijd schaduw zag en dat dit de echte realiteit is
Eerst een moment van schok, woede, wantrouwen,…
Daarna gaat de persoon terug in de grot en legt de schaduw uit en de echte wereld
Reactie: gevangenen willen de filosoof (bevrijde gevangene) vermoorden (weer geweld)
Houden vast aan eigen gedachten
- Modernere benadering door Zizek (Sloveen):
Wat wij werkelijkheid noemen (= de wereld) die wereld is niet de werkelijke wereld
The Real is iets wat wij als mensen niet ervaren
want wij leggen een sluier/een orde/een structuur erover = the Symbolic
Symbolische orde = 2de natuur = die wij eigen maken en aannemen als realiteit
de tweede natuur wordt het voorwerp van kritische reflectie
enkel de structuur voor en door andere mensen is ‘vooraf geordend’ niet gekozen
moment van betekenisverlies = wanneer realiteit zich toont en de sluier breekt
enkel iets dat de filosofen waarnemen, mensen moeten stilstaan hiervoor
- Andere benadering door Hussurl:
de realiteit is de wereld van de wetenschap (atomen, lege ruimte, tijd, massa)
wij zijn een subjectieve wereld hiervan:
ik luister naar iets ( = geluidsgolf), ik ben verliefd ( = hormoon),…
onze leefwereld is secundair
, - Andere benadering door Nietsche:
kameel (lastdier, eigendom, gebukt) leeuw (brult, nee, creëert niet) kind = finale
kind = opbouwen & met plezier afbreken
volwassene = bouwt en ziet het als construct, verworven, eeuwig, niet onder druk
waarom? daarom!: kinderen vragen veel, maar volwassenen kunnen geen antwoord geven
vs. blik van kind = kind vraagt iets maar is niet blij met “daarom”, het wil “weten”
2. FILOSOFIE EN IDEOLOGIE
- Filosofie = wetenschap
argumentatie (beoordeling) & technisch vocabularium & stelling poneren (voor brengen)
ideologie = geheel van definitieve zekerheden die het bestaan ordenen
- Verwondering blijft in het spel
verwondering: niet enkel beginpunt, maar leidraad die het denken altijd in greep houdt
verwondering zal mens in staat stellen om te durven denken over wat hij denkt dat zeker is
filosofie stelt zich open & biedt ruimte voor kritiek en vragen
filosofie: altijd besef dat de wereld niet is wat ze lijkt = vervreemding
besef dat oude evidenties op losse schroeven staat
- Onderscheidt met ideologie
binnen ideologie geen plaats voor verwondering, regime in vraag stellen, kritiek,…
ideologie = conservatief, wil in stand houden en heeft definitieve zekerheden
3. HISTORICITEIT VAN DE FILOSOFIE
- Spatio-temporele context (ruimte & tijd)
vragen en antwoorden veranderen voortdurend
filosofie is op een moment in de geschiedenis geschreven en heeft een geschiedenis
interpretatie ontsnapt niet aan de historiciteit, maar is er wezenlijk een onderdeel van
onderwerpen die in filosofie onderzocht werden variëren in tijd en ruimte
- Ook de interpretatie is historisch bepaald
historisch object én subject
geen objectieve maatstraf
niet enkel objecten historisch bepaald, ook subjecten: dat wat het object interpreteert
De interpretatie van het object verandert als men inziet dat het subject ook historiek heeft
nu: opkomst vrouwenrechten
risico: relativisme: geen juiste maatstaf
- Filosofie is wezenlijk historisch: Hegel: “De filosofie begrijpt zijn tijd in gedachten”
,4. WERELDBEELD = WAT U MEENEEMT NAAR DE WERKELIJKHEID (EEN BRIL)
- Bestaanshorizon waarin we zijn “geworpen” & voor ons gekozen
men is begrensd, kan niet buiten eigen historiciteit kijken
men komt in iets terecht, men heeft hier niet voor gekozen, het is deel van de bril
verandert: door revolutie, avant-garde (jong kunst), breuken onderscheidt tijdsvakken
- Slechts gedeeltelijk expliciteerbaar
door eigen bril kijken, creëert blinde vlekken
- Wijsbegeerte vs. wereldbeeld:
Conservatief & legitimerend = bevestigen
Kritisch & progressief = veranderen
, HOOFDSTUK 1: OUDHEID
1. VAN “MYTHOS” NAAR “LOGOS”
Westerse wijsbegeerte ontstaat in 6de eeuw voor Christus in het Griekse cultuurgebied
de rede zal hier gebruikt worden als nieuw verklaringsprincipe, daarvoor was dat de mythe
Nestle: boek: “van mythos naar logos” = legt de geboorte van de filosofie uit
verschuiving van mythen/verhalen naar rede/uitleg/objectiviteit/orde
Mythe
= ahistorische verleden tijd
niet kritisch: trekt eigen verklaringsmethode niet in twijfel
wel normatief & legitimerend het bestaande wordt bevestigd & gelegitimeerd
verwijst naar een eenmalige, grondleggende gebeurtenis met goden of halfgoden
natuurkrachten & hemellichamen beschreven als antropomorfe goden
wereldorde is het effect van hun contingente beslissingen en relaties
Cultuurschok 6de E
= transformatiemoment betekenisverlies
door: 1) Contact vreemd volk (antropomorfisme) door kolonisatie, handel & vernieuwing
2) Verschuiving van mondeling naar schriftelijke cultuur vanaf nu afstand auteur & tekst
3) Kritiek op mythe
Logos
= na betekenisverlies
desacralisering van natuur: rivier is niet meer god, maar het is attribuut van een god
Weer antropomorfisme Vb. Zeus’ attribuut is bliksem
Natuur komt vrij, kan vanop afstand bestudeert worden
theoria (op afstand kijken), beschouwing, onderzoek typisch Grieks: willen weten, niet praktijk
Grieks Wonder
mythos logos
mondeling schrift
antropomorfisme desacralisering
Manier van overlevering verandert
Men zoekt dus dan universele geldigheid, objectieve inzichtelijkheid en systematische ordening
logos = rede = uitleg: alle situaties waar uitleg verschuldigd is, vragen om logos
God krijgt andere status: Griekse religie op eerste plaats een natuurgodsdienst
