Inhoudstabel Sociale & Culturele Pedagogiek
Hoofdstuk 1; De contouren van de sociale en culturele pedagogiek: Figuren,
praktijken en kwesties
- Wat maakt de sociale& culturele pedagogiek tot specifieke pedagogiek?
- Korte geschiedenis: theoretische grondslagen en krijtlijnen
- Gezamelijke kwesties en uitdagingen
Þ Kernkwestie 1: Spanning adaptatie- transformatie
Þ Kernkwestie 2: Geen methode of techniek, wel een perspectief bieden
Þ Kernkwestie 3: Holistisch perspectief op de mens
Þ Kernkwestie 4: Ervaringsgerichtheid
Þ Kernkwestie 5: Bottom-up processen: samen vorm geven aan een collectieve
toekomst
Hoofdstuk 2: Wat zijn typische en hedendaagse voorbeelden van praktijken
vd sociale en culturele pedagogiek?
- Jeugdwerk
Þ + Jeugdwerk reader
- Sociaal-Cultureel volwassenwerk
Þ + SCVW Reader; Armoede, een actueel maatschappelijk probleem
- Sociaal-artistiek werk
Þ + SA-Reader tekst Benjamin Verdonck; Community Art
- Samenlevingsopbouw
Þ + SO-Reader tekst Pols; wassen
, Hoofdstuk 1, De contouren van de sociale en culturele
pedagogiek: Figuren, praktijken en kwesties
VRAAG 1: Wat maakt de sociale& culturele peda tot specifieke pedagogiek?
Waar vroeger het landschap gekleurd werd door één dominante, breed gedeelde cultuur, is er nu
sprake van een veelvoud aan culturele tradities en verschijningsvormen. Bepaalde steden w
gekenmerkt door superdiversiteit, dit door enerzijds de sterke toename vh aantal mensen met een
migratieachtergrond en anderzijds de diversificatie binnen de migratiestromen. Er is dus sprake van
een enorme diversiteit binnen de diversiteit. Ontstaan majority-minority cities: steden waar
meerderheid vd bewoners uit brede waaier van minderheden bestaat.
Een sluitende definitie van sociale pedagogiek is niet eenvoudig, er is niet alleen grote diversiteit in
theorievorming maar ook verschil wat betreft de situering vd sociaal-pedagogische discipline en
tussen de verschillende praktijken.
Wat drijft de sociale pedagogiek?
- We staan van bij de start voor de vraag hoe de idealen van de Verlichting voor iedereen
waargemaakt knn worden, maar heeft ook aandacht voor samenlevingsprobleem die het
gevolg zijn van een te ver doorgedreven vooruitgangsgeloof
- De mens is geen op zichzelf staand individu
- Maatsch uitsluiting dient te worden tegengegaan
- Een doorgeslagen professionalisering dient te worden tegen gegaan
- Belang vd democratie en openbreken van éénzijdige kijk v humanisme/ verlichting
Een veelsoortige parktijk
- De sociaal-pedagogische praktijk is enorm divers, veel verscheidenheid
- Er wordt niet om 1welomschreven groep gewerkt, maar bv op maatschappelijk kwetsbare
groepen zoals vluchtelingen, armoede, instelling,..
- Gegrond in verschillende evoluties: in Vlaanderen is er lange traditie om niet enkel te
focussen op ‘het sociale’, maar ook op ‘het culturele’
- Er is groeiende aandacht voor hoe het artistieke ook relevante, educatieve processen in gang
kan zetten, 1vd hedendaagse uitdagingen is groeiende culturele diversiteit
Sociale pedagogiek: geen enkelvoudige omschrijving mogelijk
- Het is geen strikt te omlijnen discipline, waardoor ze soms op negatieve wijze gedefinieerd
wordt door wat ze niet is ( geen onderwijspedagogiek en geen orthopedagogiek)
- Maar kan ook als vruchtbaar worden beschouwd, rijk aan verschillende theoretische analyses
1. Een werkdefinitie; waar staat sociale pedagogiek voor?
Het is een pedagogiek waarin sociale én educatieve interventies gecobineerd worden om gestalte te
geven aan het mens-zijn en het samenleven (Schugurensky). Wat het specifiek maakt is het
engagement om zich binnen het sociale/ maatsch leven te gaan bewegen. Ze gaat uit van een
diversiteit aan menselijke verhoudingen en groepsverbanden waarbij elk v deze verhoudingen eigen
mglheden tot educatie in zich draagt.
,2. Korte geschiedenis: theoretische grondslagen en krijtlijnen
Geworteld in de Verlichting
- Term werd voor het eerst gebruikt in de 19e eeuw, is dus een modern fenomeen met wortels
in de ideeën en idealen van de Verlichting.
- De Verlichting werd gekenmerkt door idealen van gelijkheid, vrijheid en broederlijkheid, de
nadruk ligt op de rede en door ideeën v sociale vooruitgang. Er is een geloof id maakbaarheid
vd mens en maatschappij
Þ hun weerslag lag in processen van democratisering
Þ anderzijds zijn de idealen ook gematernaliseerd id industriele revolutie
Tonnies ( 1855- 1936): gemeinschaft und gesellschaft
§ Had grote impact op de samenleving met 2ideaaltypische vormen van samenleven
§ De Gemeinschaft
Þ kenmerkend voor de pre-industriële samenleving
Þ duurzame nabijheid van mensen tot elkaar
Þ zeer beperkte afhankelijkheid, geringe arbeidsdeling, gelijkaardige
arbeidstaken
Þ Durkheim: noemde dit mechanische solidariteit, gebaseerd op het
uitoefenen van sociale druk, duidelijke groepsregels en morele plicht, een
sterke groepsidentiteit en hiërarchische ordening
§ De Gesellschaft
Þ Door de industrialisatie ontstond samenleving waar elk lid een specifieke
arbeidstaak had
Þ Zowel ruimtelijke als sociale mobiliteit namen enorm toe
Þ Samenleving werd zakelijker, complexer, vluchtiger en anoniemer en
tegelijkertijd namen de onderlinge afhankelijkheden toe
Þ Ontmoetingen tussen mensen van erg verschillende afkomst vonden plaats,
leidde enerzijds tot meer conflict en anderzijds tot groeiend besef
Þ Durkheim: noemde dit organische solidariteit, die slechts langzaam en obv
veel strijd kan ontstaan
Þ In dit soort samenleving kon sociale pedagogiek ontstaan: bijdrage tot het
samenbrengen van mensen, thema’s nr voren brengen die met samenleven
te maken hebben en krachten bundelen om verandering te stimuleren
§ De industrialisering geneerde veel problemen, vnl de kloof tussen arm en rijk en de
daaruit volgende problemen
Þ De sociale pedagogiek ontstond hier als antwoord op vanuit de overtuiging
dat men mensen kon helpen om te gaan met deze nieuwe sociale en
pedagogische uitdagingen
Þ Afhankelijk vd context en problemen groeiden zeer verschillende sociale
praktijken, de uiteindelijke ambitie ervan is systemen om te buigen tot
rechtvaardige, meer democratische systemen.
, Een theoretische oorsprong in Duitsland
Karl Mager (1810- 1858)
§ Zette sociale pedagogiek af tegen de individuele pedagogiek ( te sterke focus op de
educatie) en tegen staatspedagogiek (te sterke focus op de integratie vh individu in
de sociale sfeer die door de staat wordt ingesteld)
§ Ijverde voor theorie vd opvoeding tot sociale burgers die in en vanuit vrijheid hun
eigen leven en dus indirect ook dat van anderen, vorm geven
§ Vanuit een theorie waarin er aandacht was voor het totale opvoeden in een
bepaalde samenleving
Adolf Diesterweg (1790- 1866)
§ Geïnspireerd door Pestalozzi en Rousseau, stelde dat educatie een sociale missie
diende; het moest bijdragen tot sociale verbetering
§ Educatie moest bijdragen tot ‘Bildung’, tot de zelfontplooing van elke mens
§ Hij pleitte voor een Volksschule, een school van en voor het volk, hij pleitte voor
betere positie vd leerkracht, afschaffing vd kinderarbeid en minstens 8j onderwijs
§ Hij richtte vereniging op waarbij ze samen de bestaande maatschappelijke
problemen analyseren en nadenken over oplossingen
Þ Bestond echter vooral nog in handen d bourgoisie en kon dus geen revolutie
tot stand krijgen
Paul Natorp (1854-1924): Gemeenschapsvorming
§ Gezien als ‘peetvader’ vd sociale pedagogiek, was de radicaalste vertegenwoordiger:
sociale peda is geen onderdeel van pedagogiek, maar zij is de pedagogiek
§ Stelde dat deze rekening moest houden met de interactie tussen educatieve
processen en de samenleving
§ De mens moest niet langer als een op zichzelf stand individu worden begrepen, maar
altijd als deel vd gemeenschap
§ “zonder gemeenschap geen opvoeding en zonder opvoeding geen gemeenschap”
§ Op theoretisch vlak diende de sociale pedagogiek te onderzoeken hoe educatie
verbonden was met de sociale condities waarin mensen leefden
Þ nadruk ligt vooral op verlossing vd mens uit de zondige wereld, de mens
moet zelf actief vormgeven aan de wereld
Herman Nohl (1879-1960): Sociale hulp
§ legde zich toe op het overbruggen van de kloof tussen theorie en praktijk, op die
manier impliceerde het begrip sociale peda ook een professioneel handelen
§ stelde dat de sociale peda zich vooral moest bezighouden met sociale hulp, dit is een
educatief proces dat gegrond is in liefde en begrip
§ zijn assistent richtte de jeugdvolkshogeschool op
Þ in jaren ’30 overgenomen door de Nazi’s, misbruikten het geheel
sociaalpedagogisch gedachtengoed
