DEEL 1: MODEL KRACHTIGE LEEROMGEVING, MET FOCUS OP
INHOUD VAN HET (LEER)PROCES
INLEIDING – HET MODEL ‘KRACHTIGE LEEROMGEVING’
Een leeromgeving = krachtig als:
o Ze de lerende kan motiveren en uitdagen
o De lerende aangezet wordt tot zelfstandig en
zelfgestuurd leren
o De lerende aangezet wordt tot samenwerkend
participatief leren
o Leeractiviteiten plaatsvinden in een positief en
geordend klas -en schoolklimaat
o Leeractiviteiten werkelijkheidsnabij zijn en met
gepaste ICT-ondersteuning
o Leeractiviteiten en leerlingen werken vanuit een
muzische houding
o Ze plaatsvindt in een wereld die zin heeft en
waarin zin wordt gegeven
ACTOR LEERLING EN LERAAR
o Leerling leerde je over de eindtermen, over de ontwikkeling van
kinderen en over de structuur van het Vlaamse onderwijs
o Leraar leerde je over beroepsprofielen en basiscompetenties en bekeek je de
belangrijkste onderwijswetgeving
AANPAK – PROCES – EFFECT (FOCUS OP DE PROCESZIJDE
o We kijken naar de proceszijde om de kwaliteit van onderwijs te meten pure
richting op het kind, hoe leert het kind?
o Geen eenvoudige aanpak
o Aanpak en effect zijn zo waarneembaar, maar proces is ‘black-box’ van het
kind openmaken
Focussen op het proces = dat we ons helemaal in het kind gaan verplaatsen en tot
zich laten doordringen wat voor ervaring het is in deze omgeving toespitsing hier en nu
KWALITEIT EN INHOUD VAN HET PROCES
o Zich verdiepen in wat leerlingen effectief ervaren kan in 2 richtingen
gaan:
o Inhoud
o Kwaliteit
Welbevinden en betrokkenheid = geven informatie over de kwaliteit van het proces
en stellen je in staat om uitspraken te doen over de kwaliteit van het onderwijs in een
klas of school
FOCUS OP DE INHOUD VAN HET PROCES
Focussen op de inhoud van het proces doen lkr spontaan. Hoe beter we ons voor de geest
kunnen halen of van binnenuit ervaren wat een kind mentaal van een situatie, opdracht
of de wereld maakt, des te beter we het in zijn ontwikkeling kunnen begeleiden
Geen goede keuze om op de inhoud proces te focussen om kwaliteit van onderwijs te
bepalen:
o Reconstrueren van inhoud ervaring (leerproces) onmisbaar in didactiek
o Belang aanpak beter af te kunnen stemmen op individuele leerlingen (waar lopen
ze vast?)
1
Samenvatting KLO
,INHOUD VAN HET (LEER)PROCES (HOE LEREN KINDEREN?)
Inhoud van het leerproces = de leerkrachten moeten leren zien door de ogen van de
leerlingen
WAT IS LEREN?
Een aantal definities van leren
Afhankelijk van welke stroming of welke auteur je volgt, kan je voor zeer verschillende definities van ‘leren’ kiezen:
1) Leren is het opdoen van ervaringen, deze ervaringen ordenen en structureren tot een nieuw geheel met het gevolg,
dat wij de overeenkomstige gedragsvormen beter en gemakkelijker kunnen uitvoeren.
2) Leren is een proces met duurzame resultaten, waardoor nieuwe activiteiten van de persoon ontstaan of reeds
bestaande zich wijzigen.
3) Leren is het verwerven van nieuwe gedragswijzen, die op grond van aanwezige aanleg, onder invloed van een
specifiek daartoe gevormd milieu tot stand komen, met het doel het kind in staat te stellen deel te nemen aan de
levensvorm, die in een bepaalde situatie vereist wordt.
4) Leren betekent meestal nog meer. Namelijk de verandering, verbetering van de psychische functies, zoals
waarnemen en denken, gevoelen en waarderen, streven en willen, welke aan deze gedrags- en prestatievormen
voorafgaan en ze bepalen. Een verandering dus der innerlijke vermogens en krachten, maar ook de door deze
vermogens opgebouwde schat van kennis, gevoelens en interesses van de mens.
5) Er is een proces gaande geweest, waardoor het van niet kunnen of weten tot het kunnen en weten is gekomen. Dit is
het meest wezenlijke, het is altijd aanwezig, aangezien met anders niet van leren kan spreken.
Onze definitie van leren
Leren = een proces dat leidt tot relatief duurzame gedragsveranderingen in
wisselwerking met de omgeving (volgens Deleu, Dossche en Wante)
Als een leerling een duurzame gedragsverandering laat zien, die het gevolg is van
leeractiviteiten, dan heeft het kind effectief iets geleerd van leren is slechts sprake als
er verandering in het gedrag tot stand komt
Het doel van een leerproces is een bepaald leerresultaat bereiken:
o Nieuwe gedragsmogelijkheden
o Wijzigen van een reeds aanwezig gedrag
o Wegwerken van ongewenst gedrag
Een leerproces is steeds relatief duurzaam:
o Resultaat van leeractiviteit min of meer blijvend karakter
o Wie ooit leerde zwemmen, gaat normaal niet verdrinken, ook al heeft die al
lang niet gezwommen
Leren gebeurt in een wisselwerking met de omgeving, speelt zich af in een:
o Leeromgeving o Context o Situatie
HOOFDSOORTEN VAN LEREN
Een leerproces resulteert in een verandering van het gedrag
Belangrijke gedragsveranderingen:
o Cognitief o Psychomotorisch
o Leren van metakennis en o Dynamisch-affectief
metavaardigheden
De verschillende soorten leren zijn in veel leersituaties met elkaar verweven
Binnen deze 4 vlakken, kan men nog diverse leerprocessen onderscheiden
Cognitief leren
Het verwerven van feitenkennis/memoriseren
Tijdens het verwerven van feitenkennis, gaat het om de samenhang tussen de op te
nemen kenniselementen, waardoor er een referentiekader wordt aangebracht dat zijn
dienst kan bewijzen bij het zoeken van een oplossing in probleemsituaties
2
Samenvatting KLO
, Bij het memoriseren betreft het kennis geïsoleerde vorm moet letterlijk
gereproduceerd worden
Geheugen = een stelselmatig opgebouwd geheel van geheugensporen. Sporen die met
elkaar zijn verbonden, vormen een geheel (sporensysteem) belangrijk voor beide
leerprocessen
Leren van begrippen en regels/relaties en structuren
Na het verwerven van feitenkennis in onderwijs meer aandacht aan leren van
begrippen. Begrippen vormen de basis van alle inzichten en denken
Begrippen = aanduiding voor een verzameling van voorwerpen, gebeurtenissen of
situaties die gemeenschappelijke kenmerken hebben
Kleine kinderen leren heel wat begrippen door zelfontdekking door contact en omgang
met bepaalde dingen. Door heel wat voorbeelden en ervaringen ontdekken ze geleidelijk
de essentie van iets.
o Auto, boom, vlieg, bloem, …
Concrete begrippen: kan in onderwijs de weg van zelfontdekking worden gevolgd
Abstracte begrippen
o = begrippen die moeilijk kunnen worden gevisualiseerd of ervaren
o Zelfontdekking wordt heel moeilijk vereisen de nodige uitleg en verklaring
o Democratie, eenheid, vrede, …
Kennis van begrippen is de voorwaarde voor het leren van regels of relaties en structuren:
Regels of relaties = uitspraken die slaan op het enkelvoudig en vast verband tussen
twee inhouden. Het gaat meestal om concretisering van algemene verbanden.
o Zoals: oorzaak-gevolg, gelijkenissen, verschillen, tegenstellingen, …
Structuren = meervoudige relaties die geordend zijn, in hun geheel benoemd en die
meestal in een schema voorgesteld kunnen worden.
o Zoals: systemen, theorieën, stelsels, classificaties, tijdvlakken, …
Leren van oplossingsmethoden of procedures
Oplossingsmethoden of procedures = een reeks handelingen die achtereenvolgend
uitgevoerd worden
o Standaardprocedures bij rekenen
Algoritme = een voorschrift, een strategie voor het oplossen van een soort opgave of
probleem
o Bepaalt welke bewerkingen, handelingen men moet uitvoeren
o Goed uitgevoerd? Komen tot goede oplossing
Niet elk probleem waarbij we geconfronteerd worden is een standaardprobleem waarover
we de oplossing kennen technieken die helpen bij het zoeken naar een oplossing
o Deze technieken zorgen voor een meer systematische aanpak van het probleem
kans oplossing vinden is groter, zonder dat je weet dat de juiste oplossing
verschijnt
Heuristieken = vuistregel of aanwijzingen in de vorm van zoekregels die het oplossen
van problemen ondersteunen.
Algoritme en heuristieken kunnen we als het volgt
vergelijken
3
Samenvatting KLO
