POLITIEK EN BELEID
INLEIDING
Sociaal werk streeft naar sociale verandering en empowerment van mensen.
De globale definitie van sociaal werk beschouwt
- realiseren van mensenrechten
- sociale rechtvaardigheid
- diversiteit
- collectieve verantwoordelijkheid
als de centrale principes van het sociaal werk.
2 functies van een sociaal werker:
- Agogische opdracht: staat voor het versterken van het individuele en collectieve welzijn in de samenleving
door allerlei initiatieven van hulp- en dienstverlening, gemeenschapsvorming, educatie, …
- Politieke opdracht (2 manieren)
o Werken binnen de grenzen en regels van het bestaand systeem
klassiek politiek sociaal werk
Beleid beïnvloeden, opkomen voor de belangen van de mensen waarmee zij werken =
belangenbehartigers
o Grenzen en regels van het bestaande politieke systeem in vraag te stellen en te proberen veranderen
Politiserend werken (Chantal Mouffe)
Denkt en handelt buitende bestaande kaders
Bestaande maatschappelijke orde en machtsverhoudingen proberen te doorbreken en
vatbaar voor verandering maken
5 krachtlijnen sociaal werk (conferentie 2018) die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn om tot sterk sociaal werk
te komen politiserend werken als één hiervan
- Men kan het beleid op verschillende niveaus beïnvloeden
o Signaleren tekortkomingen in het beleid gericht naar de overheid, organisaties en politici
o Kunnen ook tussenkomen in beleidsdiscussies, standpunten verspreiden via diverse kanalen en
sociale actie organiseren
- Betekent: ambitie hebben om structuren en systemen te veranderen
- DAAROM technische kennis nodig over hoe onze samenleving politiek en maatschappelijk geordend is én
emancipatorische kennis om de samenleving te laten veranderen vanuit de principes van gelijkheid tussen
mensen
Sociaal werk op grens van
- ‘De politiek’: veelvuldige praktijken van het conventionele politieke systeem (regeringen, parlementen,
regelgeving, besluitvorming, …) onze parlementaire democratie met verkiezingen, scheiding der machten,
wetten etc. vormt de kern van de politiek als systeem
- ‘Het politieke’: gaat over de kunst van het onmogelijke het in vraag stellen van het systeem waarbinnen
het bestaande beleid en de beslissingen vorm krijgen en dit proberen veranderen
Sociaal werkers spelen een belangrijke rol in het realiseren van gelijkwaardig burgerschap van voornamelijk de zwakste groepen
in de samenleving. Verschillende opvattingen over een goede burger
1
,HOOFDSTUK 1: WAT IS POLITIEK?
1. Inleiding
Politiek is een containerbegrip.
- Wat wij vinden dat met politiek te maken heeft is afhankelijk van hoe we politiek definiëren
- Wat politiek is, is een moeilijke vraag en wordt in de literatuur divers omschreven veel verschillende
definiëringen en indelingen
- Politiek kan verwijzen naar macht, het beheer van een territorium, strijd om belangen, nemen van collectieve
beslissingen, ….
Politiek is een ‘contested concept’.
- Omstreden begrip
- Politicologen zijn het er zelf niet over eens wat nu wel of geen politiek is
politiek gaat over (verzoenen van) doelen, keuzes en conflicten.
2. De oorsprong van het begrip politiek
2.1. Politiek als moreel streven
‘Politiek’ is afgeleid van het Griekse politika (= zaken die met de polis te maken hebben).
Polis verwijst naar de stadsstaten = geordende samenlevingsvorm van de 6 de-5de eeuw V.C. gericht op autonomie
en zelfbestuur
Aristoteles: dit is de hoogste vorm van gemeenschap goede leven enkel mogelijk binnen een politieke
gemeenschap, politiek stelt mensen in staat om een volwaardig leven te leiden los van de beperkingen van het
privéleven.
De mens is als sociaal wezen (iemand die met anderen samenleeft) lid van een polis en kan alleen tot volle
ontplooiing komen door deelname aan de publieke zaak.
Het goede leven kon alleen geleefd worden in een stadstaat, door vrije burgers.
Politiek = de zoektocht naar de goede samenleving, het nastreven van het goede leven d.m.v. deelname aan de
publieke zaak in de context van de polis.
De polis wordt gezien als een morele en politieke gemeenschap, gericht op autonomie en zelfbestuur, waarin de
directe democratie (= mensen beslissen zelf over hun leven, vandaag totaal niet meer aan de orde behalve in zeer
kleine gemeenschappen) als waarde en doel op zichzelf belangrijk is.
bedachtzame, deugdelijke, weloverwogen vorm van bestuur op basis van wijsheid en inzicht.
2.2. Politiek als techniek om macht te verwerven
Sluwe manier om macht te verwerven
Politieke daadkracht. Een sterke vorst of overheid nodig om de samenleving te ordenen.
Machiavelli, omschrijft in zijn boek Il Principe, politiek als de techniek van de macht, de middelen (bv. Leger etc.) die
nodig zijn om de staat te beschermen tegen binnen- en buitenlandse vijanden.
Politiek verwijst hier naar het begrip ‘staat’ en de techniek om de macht te verwerven.
2
,‘Staat’ = ‘de toestand van de vorst’, pas later wordt het begrip onpersoonlijker tot het niet langer betrekking heeft op
een persoon.
Macht ligt niet meer bij het volk, maar verschuift naar iemand (vorst, overheid), die de dingen gaat ordenen voor de
mensen.
2.3. Politiek als ideeën om de samenleving te organiseren
Na de Franse revolutie (18de eeuw) ontstaan verschillende nieuwe politieke stromingen (-ismen).
Politiek gaat over tegenstellingen tussen verschillende ideeën (conservatisme, liberalisme, socialisme) over hoe de
samenleving moet georganiseerd worden.
Impliceert betrokkenheid van brede lagen van de bevolking.
Deze betekenis van politiek is de dag van vandaag nog populair.
3. De aspect- en domeinbenadering volgens Marsh en Stoker
Stellen dat er twee manieren zijn om politiek te definiëren.
Meta-benadering = definities samennemen en ordenen, kijken hoe men tot een bepaald systeem kan komen
ordening van alles dat circuleert.
3.1. Aspectbenadering (brede benadering)
Politiek wordt hierin beschreven als een sociaal proces, een aspect van de menselijke interactie, de sociale
verhoudingen (want er zijn altijd verschillen en er moeten keuzes gemaakt worden).
Is volgens deze benadering overal aanwezig aangezien het onderdeel is van menselijke interacties (kan gaan over
buurten, verenigingen, scholen, …).
Politiek is in deze benadering een sociaal proces en heeft te maken met macht en besluitvorming in het oplossen van
belangenconflicten en het verdelen van schaarse goederen. Dit is een zeer brede benadering van politiek, gaat veel
ruimer dan politieke instellingen.
politiek als gedrag, politiek is overal in de samenleving, diverse levenssferen. Dus politiek als aspect van de
menselijke interactie. Veel belangenconflicten.
Gaat om de vraag: Wie krijgt wat, wanneer en hoe?
Bv. Feministische benadering opteert duidelijk voor deze omschrijving van politiek.
- Omdat vrouwen historisch gezien meer benadeelt zijn
- Verschillen in de samenleving zijn er nog altijd, feministen hameren hierop omdat ze vinden dat ze overal
met politiek moeten bezig zijn
Deze brede benadering ziet politiek als veel ruimer dan de politieke instellingen (parlement, regering), we zien het in
sport, ondernemingen, …
6-fasenmodel – Guido Dierickx politiek als interactieproces:
- Probleem
- Probleem aanpakken
- Conflict
3
, - Macht inzetten
- Tot besluit komen
- Beleid
3.2. Domeinbenadering (beperkte benadering)
Het studieveld van de politiek = een bepaalde/ afgebakende set van instituties: de overheid (staat/ regering/ publieke
sfeer).
Een afgebakend geheel van organisaties, instellingen en actoren die ‘gespecialiseerd’ zijn in het besturen van de
samenleving: regering, parlement, politieke partijen, administratie…. Het zijn de politieke instellingen die besluiten
nemen die bindend zijn voor de samenleving.
Politiek is zichtbaar in een afgebakende sfeer, de staat conflicten op het niveau van de staat.
Vertrekt vanuit een duidelijke afbakening, die nadruk legt op politieke actoren en beleid (= inhoud van beleid/
beleidskeuzes en proces van politieke besluitvorming). we spreken dus vanuit deze benadering over een
afzonderlijk politiek domein.
Evenwel is er geen glasheldere consensus over deze afbakening. Er is een vage grens tussen overheid (staat) en de
samenleving.
3.3. Aspect- vs. Domeinbenadering
Aspectbenadering Domeinbenadering
- ruimer dan politieke instellingen. - het zijn de politieke instellingen die
- Politiek = sociaal proces besluiten nemen die bindend zijn voor
- Naar menselijke interacties en het de samenleving.
functioneren van organisaties kunnen - politiek beperkt zich tot afgebakende
kijken vanuit een politieke benadering. sferen, de studie van de staat en
besluitvormingsprocessen
- De afbakening van het territorium roept
veel vragen op. wie hoort daar nu
bij? (vakbond? Mutualiteiten? …?)
4. Het politiek systeem van Easton (!!!!: minstens 2 examenvragen)
Zie toepassing (dia 35-40)
Politiek = treft heel de samenleving!!!!
“Politiek als een maatschappij-omvattend systeem van het gezaghebbende toedelen van materiële (inkomen,
woning, …) en immateriële (rechtvaardigheid, solidariteit, geluk) waarden in de samenleving.”
- David Easton (1953- ‘The political system)
Werkmodel voor politieke opdracht als sociaal werker.
4
