DE WETENSCHAPPELIJKE STUDIE VAN HET SOCIAAL WERK
Deel 1: Wat is het sociaal werk?
HOOFDSTUK 1: WAT IS SOCIAAL WERK?
Wat doet een sociaal werker? ‘Tussenkomen op scharniermomenten (kantelmomenten)’
Feiten over het sociaal werk…
- De term maatschappelijk assistent is een beschermde beroepstitel sinds 12 juni 1945 en werd
ingevoerd door Maria Baers, toenmalige senator van de CVP (voorloper CD&V)
- De eerste sociale school was in Brussel in 1920.
- Voor 1952 werd het diploma uitgereikt door het ministerie van justitie. Nu door het
department onderwijs.
- De eerste maatschappelijke assistenten werden ingezet in justitie (de
kinderbeschermingswet). Tussenkomen in gezinnen om kinderen te plaatsen en te
heropvoeden
- Sociaal werk ontstaan is door en voor vrouwen.
o DOOR burgervrouwen van adel die zichzelf nuttig wouden maken, maar ook door
caritas (christelijke naastenliefde) vrouwen, om de hemel/ zielenheil te verwerven
Caritas: zorgt voor gezondheidszorg, onderwijs, … daarom is nu nog altijd
87% van gezondheidszorg en 70% van het onderwijs christelijk
o VOOR arbeidsvrouwen bij het ontstaan
- Internationaal een wijd verspreid beroep.
- Ongeveer 40 000 sociaal werkers (33000 V en 10 000 M)
- Knelpuntberoep
1. Huidige globale definitie van het sociale werk (2014)
“Sociaal werk is een praktijkgebaseerd beroep én een academische discipline die sociale
verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen bevordert.
Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en
respect voor diversiteiten staan centraal in het sociaal werk. Onderbouwd door
sociaalwerktheorieën, sociale wetenschappen, menswetenschappen en inheemse en lokale
vormen van kennis, engageert sociaal werk mensen en structuren om levensuitdagingen en
problemen aan te pakken en WELZIJN te bevorderen”
(vertaling globale definitie van het sociaal werk, 2014).
Sociaal werker wil welzijn verhogen, dit enerzijds op het niveau van het individu (mensen) maar ook
op niveau van structuren/ beleid (maatschappij, samenleving)
1.1 Historisch perspectief
Welzijn in een samenleving is zeer afhankelijk van het individu die voor u zit en is zeer
contextgebonden. Dus welzijn is een interpretatie.
1
,Al heel wat pogingen gedaan om het sociaal werk te definiëren. Niet evident en lastig. Sociaal werk is
verbonden met de samenleving waarvan het deel uitmaakt. Definities veranderen dus doorheen de
tijd maar ook geografisch.
Sociaal werk als sociaal construct = een activiteit die het product is van hoe we in een bepaalde tijd in
onze samenleving kijken naar sociale problemen en hoe ze aan te pakken.
Het is de historische en maatschappelijke context die bepaald wat sociaal werk is (wanneer wij gaan
interveniëren in het leven van mensen) sociale constructie is kennis die niet strookt met de
werkelijkheid
Bv. Criminaliteit is ook geconstrueerd (wat vroeger geen criminaliteit was maar vandaag wel,
kan morgen ook weer geen criminaliteit zijn). Is te zien wat op dat moment als crimineel
gezien word (tijds- en plaatsgebonden)
Bv. Homoseksualiteit, zeer grote zonde tot 1990, gecriminaliseerd, werden gezien als
geesteszieken. Door afbrokkeling kerk minder als marginaal gezien.
Bv. Gescheiden mensen werden door de kerk ook gecriminaliseerd.
Die constructen hangen ook allemaal af van de groepen die de macht hebben in de samenleving
aangezien zijn definiëren wat de dominante waarden en normen zijn.
Door afbrokkeling van machtige instituten krijgen we andere invullingen van wat een probleem is,
crimineel is, … (bv homoseksualiteit dat aanvaard werd ging hand in hand met de afbrokkeling van de
kerk), gescheiden mensen werden door de kerk ook gecriminaliseerd.
De Internationale Federation of Social Workers (IFSW)*1 samen met de International Association of
Schools of Social Work (IASSW)*2 formuleren doorheen de tijd definities van sociaal werk.
*1: De International Federation of Social Workers (IFSW) is de wereldwijde organisatie voor
professioneel sociaal werk. Het omvat 141 professionele sociale werkverenigingen die meer dan 3
miljoen maatschappelijk werkers vertegenwoordigen. IFSW heeft een formele consultatieve status bij
de Verenigde Naties en andere mondiale organen. Het doel van de organisatie is bij te dragen aan het
bereiken van een sociaal rechtvaardige wereld door middel van professioneel sociaal werk. IFSW en
zijn partners bepalen en beoordelen de internationale normen voor sociaal werk, de definitie van
sociaal werk en beleid dat de resultaten van goede praktijken bevordert.
*2: The International Association Of Schools Of Social Work (IASSW) is de wereldwijde vereniging van
scholen voor sociaal werk. De IASSW bevordert de ontwikkeling van sociaal werkonderwijs over de
hele wereld, ontwikkelt normen om de kwaliteit van sociaal werkonderwijs te verbeteren, moedigt
internationale uitwisseling aan, biedt forums voor het delen van sociaal werkonderzoek en -beurzen,
en bevordert mensenrechten en sociale ontwikkeling door middel van beleids- en
belangenbehartigingsactiviteiten.
De eerste definitie is gestart 1957 later in 1982 nog later in 2001. Door voortdurende
maatschappelijke veranderingen (kennis, manier van kijken naar de samenleving) heeft elke definitie
een beperkte houdbaarheid en kent elke definitie ook kritiek.
Verschuiving: VROEGER: individu NU: klemtoon op maatschappelijke structuren.
2
,Sinds 2014 spreken de IFSW en de IASSW dan ook van een globale definitie van sociaal werk, al blijft
de kritiek bestaan dat die omschrijving ook niet aan alle vormen van sociaal werk over de hele wereld
recht doet.
Een Vlaamse versie van de definitie vinden we niet op de website van de IFSW aangezien er geen
Vlaamse beroepsvereniging*1 is aangesloten bij de IFSW. De Vlaamse Opleidingen Sociaal Werk
(VOSW) een overlegorgaan die opleidingen sociaal werk in Vlaanderen verenigt heeft in 2015 een
Nederlands talige versie verspreid.
*1: Een beroepsvereniging is een belangenvereniging van mensen met hetzelfde beroep.
De beroepsvereniging heeft tot doel: de verdediging door alle wettelijke middelen van de beroepstitel
en de beroepsprestaties van haar leden; de behartiging en bevordering van de beroeps-, morele,
sociale en economische belangen van haar leden, in rechte en in feite; het aangaan van
overeenkomsten met de overheid, andere organisaties, ondernemingen en/of personen; aan de
openbare instanties wetgevende en andere reglementeringen voor te stellen in verband met de
uitoefening van de vertegenwoordigde beroepen.
Discussie of dit nodig is WANT betekend ook dat dit een orgaan is dat controleert.
wat welzijn is in een samenleving zeer afhankelijk is van het individu die voor u zit, zeer context
gebonden.
1.2 Sociaal werk als een praktijk gebaseerd beroep
Een bijzonder verscheiden beroep. Heel veel verschillende organisaties waar sociaal werkers actief
zijn. Binnen die organisaties zijn ook professionals actief met andere diploma’s. Ook verschillende
burgerinitiatieven die actief zijn op het sociaalwerkveld. niet enkel professionele organisaties, meer
en meer burgerinitiatieven die ook sociaal werk taken doen (mensen die verontwaardigt zijn over de
samenleving en daar iets aan willen doen en zelf sociaal werktaken beginnen doen bv
voedselpakketten uitdelen).
Sociaal werk als praktijk gebaseerd beroep dien je dus breed te interpreteren. Niet enkel
professionals met een specifiek diploma beoefenen sociaal werk. Sociaal werk laat zich niet strikt
aflijnen en krijgt vorm in de concrete praktijk.
1.3 Sociaal werk als academische discipline
Sociaal werk is een academische discipline = (een wetenschap).
Binnen onze opleiding vinden we verschillende andere academische disciplines terug vb: sociologie,
filosofie, recht, economie,…….
Sociaal werk is binnen de wetenschappen een handelingswetenschap. Ontwikkelen van sociaal werk
theorieën.
Focus op de wetenschappelijke studie van sociale interventie
- T.A.V wie wordt er geïntervenieerd?
- Wanneer wordt er geïntervenieerd?
3
, -Hoe wordt er geïntervenieerd?
- Op welke gronden?
Sociaal werk als handelingswetenschap gaat zowel interventies bestuderen op niveau van het
individu (mensen) als op het niveau van de samenleving (structuren). Willen welzijn realiseren in
samenleving.
Tussenkomen bij individuen, structuren sociale interventies (die vanuit wetenschap van sociaal
werk bestuderen).
Ook interventies op macroniveau, in beleid, politiek, structuren van de samenleving (tot 2014 blind
voor structuren in de samenleving).
1.4 De 4 doelen van sociaal werk!!!
1/ sociale verandering
micro individu
meso maatschappelijke organisaties en middenveldorganisaties niveau’s
macro niveau de ruimere samenleving
- In de internationale definitie van sociaal werk uit 2001 lag de focus voornamelijk op het
individuele niveau (microniveau) = problemen oplossen bij individuele mensen.
- In de huidige globale definitie wordt ook ingezet op het collectieve of structurele niveau
(macroniveau).
- Sociaal werkers gaan bij hun interventies kijken naar de sociale context en de verbondenheid
tussen de verschillende niveaus in die context.
- Sociaal werkers zijn zich bewust en engageren zich om structurele oorzaken van sociale
problemen aan te pakken.
Bv. Armoede ↑ schuldbemiddeling en budgeteren = op micro niveau / macro niveau: is het
mogelijk om met 900 euro toe te komen? Op dit niveau wil je het leefloon optrekken en politiek
aansturen om dit te doen. Structureel is vaak oorzaak van individueel probleem
Bv. 8 oktober: volksraadpleging voor iedere gentenaar die 18+ is, vanaf 26.000 handtekeningen
kan de bevolking dat afdwingen. Gaat over betaalbaar wonen en de vraag is of er meer publieke
gronden moeten opengesteld worden voor sociale woningen (woning dat je kan huren aan
goedkoper tarief afhankelijk van je inkomen). WAAROM? Omdat sociaal werk vaststelt dat
mensen geen betaalbare woningen meer vinden +Dat men eigendommen van de stad niet
mogen privatiseren door rijke kapitalistische burgers. Betaalbaar wonen als groot probleem in
onze samenleving : burgerbeweging zet in op macroniveau = het kapitalistische systeem
2/ Sociale cohesie
- betekent dat sociaal werkers bijdragen aan het sociaal weefsel in de samenleving.
- Sociaal werkers proberen iedereen te verbinden met de samenleving op zoveel mogelijke
plaatsen worden ingezet om sociale samenhang tussen burgers te realiseren.
- Belangrijk want: overheid is bang van opstand (want hoe meer samenhang hoe minder kans
op opstand).
4
