Inleiding
1 Inleiding
Biologische antropologen -> studie van de mensheid = natuurwetenschappelijke studie van
de mens
= interdisciplinair
Mensen = primaten en delen een recente afkomst met levende mensapen
we zijn het product van miljoenen jaren evolutie door natuurlijke selectie
Theodosius Dobzhansky zei “niets in de biologie is logisch behalve in het licht van de
evolutie” => biologische antropologen trachten de details van het evolutieproces te
begrijpen en de manieren waarop het proces ons heeft gevormd tot wie we vandaag zijn
Ze gebruiken de biologische principes die werden neergeschreven door Charles Darwin
de frequentie van een bepaalde eigenschap en de genen die het aansturen kunnen van
generatie op generatie veranderen = evolutie
Evolutieproces = traag en inefficiënt, maar gedurende vele generaties kan het dieren en
planten vormen in vele soorten
Biologische antropologie houdt zich vooral bezig met de afgelopen 6 miljoen jaar op het
moment dat de aapachtige primaat op twee benen begon te lopen en een mensachtige werd
Mensen = product van hetzelfde lange aanpassingsproces
2 Antropologie en diens sub-velden
= de studie van de mensheid in al zijn vormen
intercultureel, holistisch => we proberen de innerlijke werking van een groep mensen te
begrijpen die andere wereldbeelden, waarden en tradities hebben dan wij
Ongebruikelijk aan menselijke dier is dat we cultuur hebben -> cultuur = som van
aangeleerde tradities van een groep mensen
De wisselwerking tussen de biologie en cultuur biedt veel van de meest intrigerende en
verwarrende aanwijzingen over de wortels van onze mensheid -> debatten
Onze biologie heeft cultuur voortgebracht, maar cultuur kan ook de biologie beïnvloeden
Bestuderen in bioculturele antropologie
Antropologie -> 4 deelgebieden (four-field approach):
1. Biologische antropologie
2. Culturele antropologie -> studie van menselijke SML in cross-culturele context
3. Taalantropologie -> taalgroepen op geografische kaart => evolutie van volkeren
Linguïstische vorm en functie => samenwerken, info overbrengen, …
4. Archeologie -> gebieden waar culturele artefacten gevonden worden
Nieuw ontwikkeld gebied: archeo-genetica -> mogelijkheid om DNA te extraheren uit
uitgestorven soorten => kijken of beenderen verwant DNA hebben
Soms wordt toegepaste antropologie ook bekeken als het 5de deelgebied
De reikwijdte van de biologische antropologie
Studie van
- Primaten
- Fossielen
- Hersenevolutie
MAAR nog veel meer -> elke wetenschapper die de evolutie bestudeert in relatie tot
menselijke soort = biologische antropologie
1
,Biologische antropologie bevat een aantal verwante disciplines:
- Paleoantropologie
= de studie van fossielenbestand van de mensheid
Versteende overblijfselen zijn het meest directe fysieke bewijs van menselijk afkomst dat
bijdraagt tot het begrijpen waar we vandaan komen
Ontdekking van mensachtige fossielen zoals Lucy en Peking Man hebben de manier waarop
we onze plaats in de natuur zien ingrijpend vernaderd
Het bevat ook de studie van fossielenbestand van andere primaten (mensapen, apen,
halfapen)
geeft ons aanwijzingen over hoe, waarom en waar mensachtigen miljoenen jaren later
evolueerden
Vanaf 1ste helft 20ste eeuw zijn de ontdekken als maar meer toegenomen
Het onderzoek begint in het veld -> in het landschap zoeken naar nieuwe ontdekkingen
Veel wetenschappelijk werk vindt hierna plaats in universitaire laboratoria en musea
exemplaren worden er gearchiveerd en bewaard voor wetenschappelijk onderzoek
Studie van de betekenis van menselijke en niet-menselijke fossielen gaan ze uitgestorven en
levende vormen met elkaar vergelijken -> veel kennis over anatomie voor nodig
Stamboom met vele vertakkingen ipv een ladder van simpel naar complexer
- Skeletbiologie en menselijke osteologie
Osteologie = studie van het skelet
Eerste taak bij vinden fossiel is uitzoeken wat voor soort dier het fossiel geweest was
beschikken over buitengewone identificatievaardigheden en scherp ruimtelijk gevoel
Inzicht in relatie tussen genetica, menselijke groei en gestalte, en geografische variatie in
menselijke anatomie is essentieel om de oorsprong en patronen van menselijke migratie
over de wereld te bestuderen
Antropometrici = eerste generatie van biologische antropologen
metingen van menselijk lichaam
Skeletbiologie is ook de studie van menselijk skelet maar moet ook patronen en processen
van menselijke groei, fysiologie en ontwikkeling kennen (niet alleen anatomie)
- Paleopathologie en bioarcheologie
= studie van ziekten bij oude menselijke populaties en de studie van menselijke resten in een
archeologische context
overblijfselen van de lichamen bestuderen op tekenen die wijzen op uitbraak van een
epidemie of lokale uitbraak van een ziekte
- Forensische antropologie
Studie van identificatie van skeletresten en van de wijze waarop een individue stierf
Kennis van osteologie en paleopathologie toepassen op zowel historisch als strafrechtelijk
onderzoek
Vb bij genocideonderzoek in Bosnië
- Primatologie
= tak van biologische antropologie
2
, bestuderen anatomie, fysiologie, gedrag en genetica van zowel levende als uitgestorven
mensapen, apen en halfapen
Bestuderen van niet-menselijke primaten om verschillende redenen bv om meer te weten te
komen over hun intrinsiek fascinerende gedragspatronen
Binnen antropologische kader bestuderen om beter te begrijpen hoe evolutie de menselijke
soort heeft gevormd
Pioniers: Jane Goodall -> houdt zich bezig met chimpansees en Diane Fossey -> houdt zich
bezig met gorillas
Nu Richard Whrangham -> chimpansees en Frans de Waal -> bonobo’s
verschillen en gelijkenissen tussen menselijke en niet-menselijke primaten
- Menselijke biologie
menselijke groei en ontwikkeling + adaptatie aan extreme omgevingsomstandigheden en
menselijke genetica
voedingsantropologie => studie relatie tussen voeding, cultuur en evolutie
studie van biologische en culturele krachten die de samenstelling van menselijke
populaties bepalen => antropologen geïntereseerd in de demografie
studie hoe hormonen in menselijk lichaam het menselijk gedrag beïnvloeden en hoe de
omgeving de expressie van hormonen beïnvloedt
Tegenwoordig zijn biologische antropologen geïntereseerd in menselijke variatie, zowel
anatomisch als genetisch
Veel hedendaagse biologische antropologen zijn geïntereseerd in onderzoeksporblemen die
inzicht geven in zowel biologische als culturele factoren = bioculturele antropologie
Gebied waarop een biocultureel perspectief ven groot belang is is de biomedische
antropologie
bestuderen hoe menselijke culturele praktijken de verspreiding van infectieziekten
beïnvloeden en hoe de effecten van vervuiling of toxines in het milieu de menselijke groei
beïnvloeden
Effect van een verstedelijkte levensstijl op mensen die in een meer traditionele, niet-
westerse leefwereld leefden
Moleculaire antropologie = genetische benadering van menselijke evolutiewetenschap die
de verschillen in het genoom tussen mensen en hun naaste verwanten, de niet-menselijke
primaten probeert te begrijpen
3 De oorsprong van de moderne biologische
antropologie
Ontdekking van fossiel van een oude mens -> neanderthaler
On the origin of species -> intructie van een evolutionair perspectief door Charles Darwin
discussie over monogenisme (mensen door schepping) vs polygenisme (mensen uit
verschillende rassen afzonderlijk) werd overbodig
Fysische antropologie -> in de 1ste helft van 20ste eeuw => vooral antropometrie en
craniometrie -> opmeten van lichamen en schedels
Tegen midden 20ste eeuw ontstond nieuwe fysische antropologie => omarmt de dynamische
visie op evolutie (neo-Darwiniaanse synthese)
synthese van genetica, anatomie, ecologie en gedrag met de evolutietheorie van darwin
Primaten werden niet zomaar neergeschoten en ontleed, maar hun gedrag en ecologie
werden zowel in de natuurlijke omgeving als in het laboratorium bestudeerd
3
, De studie van menselijke rassen als afzonderlijke categorieën maakte plaats voor de studie
van evoluerende populaties, met een bijzondere nadruk op hoe menselijke populaties zich
aanpassen aan omgevingsomstandigheden
De paleoantropologie heeft een revolutie teweeggebracht door de introductie van nieuwe
dateringstechnieken en toepassing van multidisciplinaire benadering om oude omgevingen
te begrijpen
Begrippen
adaptatie, antropologie, archeologie, artefacten, bio- archeologie, bio-culturele
antropologie, culturele antropologie, cultuur, etnografie, etnologie, evolutie, forensische
antropologie, hominine, menselijke biologie, linguïstische antropologie, materiële cultuur,
osteologie, paleoantropologie, paleopathologie, fysieke antropologie, primaten,
primatologie, Moderne synthese
Namen: Charles Darwin, Jane Goodall, Diane Fossey, Robert Sapolsky
1 De oorsprong van het
evolutionair denken
1 Inleiding
Door intelligent designe creationismedoceren aan studenten als een wetenschappelijk
alternatief voor de evolutietheorie
De leer van het intelligent design is een rigide religieuze opvatting -> herwaardering van het
oudere creationisme die een religieus alternatief is vermomd als een wetenschappelijke
theorie
Creationisme (religie) versus de evolutietheorie (wetenschap)
Bekende zaak: ‘scopes monkey trial’
leerkracht John Scopes werd belast met het illegaal onderwijzen van evolutietheorie
wetten verboden de evolutietheorie in studieboeken bij vele staten in de VS
Vertegenwoordigd door Clarence Darrow (beroomde procesadvocaat)
De staat Tennessee werd vertegenwoordigd door William Jennings Bryan
pleit dat Scopes ontslagen moest worden voor het omhelzen van opvattingen die in strijd
waren met de letterlijke acceptatie van de leeftijd van de aarde en van de mensheid zoals
beschreven in het oude testament
Scopes werd schuldig bevonden -> boete van 100 dollar + ontslag
Anti-evolutiewetten werden pas tientallen jaren later opgeheven in verschillende staten
Rechtbanken oordelen meestal in voordeel van scheiding tussen kerk en staat
= religieuze opvattingen mogen niet onderwezen worden in openbaar klaslokaal
theologische verklaringen zijn geen geldig wetenschappelijk alternatief voor
evolutietheorie
Het theoretisch kader van de evolutietheorie is de enige manier om een enorme
hoeveelheid empirische gegevens te kaderen
2 Wat is wetenschap?
= een proces, geen resultaat
4
