Grondwettelijk recht
Les 1
De wet die dit toeliet is in strijd met Grondwet : boete +
gevangenis→ grondwettelijk hof heeft dit vgl met recht op
vrije meningsuiting (vroeger goed dat hij niet kanbeledigd
worden in publieke ruimtes, nu veel belangrijker vrije
meningsuiting)
Zoveel jaar na datum plots in strijd met Grondwet; wrm nu
pas grondwettelijk hof uitgesproken: kan recente decreten v
vlaams/federaal parlement vernietigen wnr de wetegving in
strijd is met grondwet, rechters kunnen vragen stellen over oudere wetgeving aan
grondwett hof (vandaar over oude wetgeving uitspraak) (spadanse rapper: spotte
met koning en vluchtte uit Spanje was daar vervolgd)
Kamer v volksvertegenwoordigers heeft een
parlementaire onderzoekscomissie opgericht →
onderzoeksbevoegdheid vh parlement, naast controle vd
uitvoerende macht & wetten maken
→ specifieke statuen die parlementsleden hebben
(immuniteit; deel vd wetegende macht; wil vermijden
rechterlijke macht zomaar parlementsleden zou
vervolgen; onschendbaarheid, die is niet absoluut)
Parket kan vragen aan parlement om onschendbaarheid op te heffen (uitz waardoor
ze toch kunnen worden vervolgd)
indirecte democratische verantwoording in grondwet
→ wil je referendum invoeren, grondwet moet wijzigen
(voorziet dit niet)
1 Staatsrecht
= deel vh publiek recht (werking overheid/organisatie en verhoudingen tss overheid
zelf en met burgers)
1.1 Publiek recht vs privaat recht
• Privaatrecht
= rechtsregels tss burgers onderling, overheden & burgers, overheden
onderling
, • Publiekrecht
= alle vh privaat rechts afwijkende rechtsregels tss burgers onderling,
overheden & burgers, overheden onderling
1.2 Staatsbegrip
• Grondwettelijk recht → betrekking op staatsorganisatie (werking & inrichting
van de overheidsorganen van een staat) + grondrechten
• Staten sinds 17e eeuw belangrijkste vorm v politieke organisatie & orde
=Territotiale eenheden waarvan bevolking onderworpen is aan soeverein
gezag
• Staten zijn soeverein = hoogste macht = zijn op hun grondgebied drager van
het hoogste gezag en kunnen dit gezag nt ontlenen aan een andere instantie
Moet respecteren zowel grondrechten als hierarchie der rechtsnormen (boven
en onderschikking van rechtsregels, als ze elkaar tegenspreken welke moeten
we dan toepassen
1.3 Relevantie voor bestuurskundigen
• Juridische & institutionele regels → politiek moet daar aanhouden vb.
afbakening. V onderzoeksbevoegdheid van Vl parlement → wnr hij onderzoekscomissie
opstelt inzake PEFOS → staatsrrecht zegt wat zon commissie kan en niet kan
doen en welke aanbevelingen hij kan uitschrijven
+ jurische grenzen van optreden in regering in lopende zaken (regering
ontslag)
Welke regels moet die regering gaan respecteren
• Rechtsbescherming tgn bestuurlijke overheid (of de wetgever en de
grondrechtenbescherming (vb. verbod door overheid opgelegd van onveroofd slachten van
dieren en die overheid met juridsche procedures daartegen (burgers gaan erin tegen), wat moeten ze
doen om dit aan te vechten, wat kan overheid doen om verboden beter te motiveren…
Vb nieuws: Als we confederalisme wil bereiken desnoods exralegaal (hoe kan dit wel legaal invoeren, wij kijken
meer naar juridische regels)
2 De bronnen vh staatsrecht
=geheel aan rechtsregels die de staat organiseren, ,die vorm geven ad
staatsstructuur en die de overheid moet respecteren
2.1 Welke rechtsregels
• Formele grondwet (via specifieke producere tot stand gekomen, als je wil
wijzigen moet je herziensprocedure volgen) 1831
• Materiële grondwet (=levende grondwet)
Formele is redelijk kort en oude bepalingen want moeilijk wijzigen (aanvullen
door materiele via
o evolutieve interpretaties (wet van 1831 interpreteren in het nu),
o grondwettelijke rechtspraak (meer context bij grondwet), bijzondere
wetten (wetten die tot grondwet thuishoren, maar grondwet is moeilijk
te wijzigen dus we doen dit zo,
o grondwettelijke gewoontes en beginselen (lacules in grondwet,
gewoonte onder politici, vb. aanstellen van formateur door koning na
verkiezingen om regering te vormen,
o internationale (mensenrechten)verdragen (vb recht op privéleven)
=deconstitutionalisering (steeds meer grondwettelijk recht zit nt meer
in grondwet) (meer in levende dan formele)
, !! ➔grondwet moet beknopt blijven & moeilijk te wijzigen
2.1.1 evolutieve interpretaties
vroeger: hoven & rechtbanken bep besluiten enkel mogen toepassen zolang die
besluiten in overeenstemming met de wet
wnr ze besluiten aannemen steeds hogere wetten vh parlement moet respecteren,
hoven & rechtbanken nu ook anders (hvc, rechtbank eerste aanleg, maar nu ook rvs
(gn deel van klassieke rechterlijke macht)
wetten ruimer: enkel wetgeving wnr parlement beslissing nam, nu ook deelstaten die
wetgevende bevoegdheden hebben met eigen parlement (=decreten/ordonnanties)
3 normenhierarchie
grondwet belangrijkste norm in hierarchie der rechtsnormen
4 belgische revolutie
tot stand gekomen in 1831 in belgische revolutie
• op moment dat belgie onafhankelijk werd : deel van VK der nederlanden
(=bufferstaat om expansiedrang v frankrijk tegen te houden)
had moderne grondwet maar had erg veel macht ad koning Willem I (noorden
van VKDN was vooral protestants en hij ook & nam wetgeving aan die
protestantse kerk erg bevoordeelde en christenlijke dus niet, zuiden liberaal
en bemoeide ook met vrijheden en recten van burgers → verbond tgn de
koning van belgie en wou onafhankelijkheid in het zuiden nastreven
• sept 1830 = theathervoorsteling over revolutie in Italië, iedereen nog bozer en
rellen
= betoging voor onafhankelijkheid & 4okt 1830 werd belgie onafhankelijk
• Nationaal congres dat opdracht kreeg grondwet te schrijven
• Afkondiging belgische grondwet 7febr 1831
• 21 juli 1831: nieuwe koning eedaflegging Leopold I (nat congres koos dus
voor monarchie; opnieuw een koning; belangrijke buurlanden waren nt
gewonnen door revolutie in koninkrijk, drm monarchie= conservatief=
strategisch juiste koning kiezen waarbij versch landne zich toch konden
neerleggen, ook britse rijk door zn londense prinses)
Belgie 1831
• Unitaire staat (1 centrale overheid; belgische overheid die alle bevoegdheden
uitoefende: decentralisatie van bevoegdheden (waren al
steden/gemeenten/provines met een beetje bevoegdheden
• Taal: frans (eig meertalig, waardoor rechtsorde en staat later federaliseerd
wordt)
4.1 De Belgische grondwet van 7 februari 1831
• Liberale grondwet (voor zijn tijd) progressief, voruitstrevend (monarchie, is eig
oudbollig, maar was voor strategische redenen, maar toch modern vormegev
omdat koning nauwelijks persoonlijke macht had (gwn om land te
represenateren) moest regering aanstellen en zo de taken uitvoeren
=iberalisme heeft als uitgangspunt zo veel mogelijk vrijheid van het individu
zolang hij de vrijheid van anderen niet beperkt
o Grondrechtencataloog (grote opsomming van versch grondrechten; art
2)
o Moderne invullen vd monarchie
, o Afbakende bevoegdheden voor uitvoerende macht (wantrouwen tav
koning) (gn uitv macht meer waar koning aan hoofd stond (enkel macht
die grondwet aan hem opdraagt) art 105
o Centrale rol voor het wetgever (parlement) (wetgevende macht en uitv
macht zijn communicerend, dus alje uitv afbakent, wetgevend meer
macht)
Welke regels vind je trg in grondwet
1. Grondrechtencataloog (de belgen & hun rechten)
2. Institutionele regels en de (federale) staatsstructuur (hoe zijn machten
georgaiseerd en hoe gedragen tov elkaar)
3. Basisbeginselen vd staatsorganisaties (art 61: democratie via
volksvertegenwoordigers op indirecte wijze)
4.1.1 Oude grondwet
• Gecoordineerd in 1994 (wil nt zeggen herschreven/gewijzigd, make-over
geven) opnieuw hernummerd (nieuwe bapelingen altijd bis/ter maar soms
onoverzichtelijk)
• Bijzondere wijzingsprocedure art 195
o Strenge herzieningsprocedure
o Gevolg: stabiliteit, continuïteit maar ook starheid/oudbolligheid
Maar… evolutieve interepretaties (elke belg recht op eerbiediging v privéleven (nu
wordt ook digitale geïnterpreteerd) en deconstitutionalisering
4.1.2 Wijziging/herziening grondwet
Huidge federale wetegever= parlement= Kamer & senaat zegge ik wil grondwet
wijzigen
hoe? Verklaring tot herziening (kamer v volksvertegenwoordigers, senaat en federale
regering=koning)
→ federale wetgever; 3 takken
Elk azonderlijk lijst van grondwet die ze willen hierzien & wrm & wat
Zodra alle 3 gdn, worden kamers ontbonden en tot nieuwe verkiezingen (wachten tot
einde legislatuur)
op basis v meerderheid binnen nieuw kamer v volksvertegewoordigers (grondwet
wijzigen als ze op alle 3 de verklaringen voorkomen)
Herzieningsprocedure in 3 fases:
1. Preconstituante; herzieningsverklaring door elk vd drie takken vd
wetegevnde macht
2. Automatische ontbinding vh federaal parelement en nieuwe verkiezingen voor
federaal parelement (kamer v volksvertegenwoordigers & senaat)
3. Constituante; de nieuw verkozen kamer(s) kunnen de aangeduide
bepalingen wijzigen (indien 2/3 meerderheid voor goedkeuring grondwet;
quorum 2/3=aanwezigheid vd kamerleden
