Bio-ethiek examenteksten
Principlism’s balancing act: Why the Principles of Biomedical Ethics Need a
Theory of the Good – Matthew Shea
Principlisme= gebaseerd op 4 morele principes: weldoen, niet-schaden, respect voor autonomie en
rechtvaardigheid. Het gaat om specificatie en balancing, maar mist een theorie van het goede. Om
een bevredigend bio-ethisch kader te zijn, moet het rekening houden met het menselijk welzijn,
omdat het essentieel is om deze problemen aan te pakken.
I. INTRODUCTIE
*Beauchamp & Childress: aanzienlijke invloed op bio-ethiek hun bio-ethische raamwerk: het
principlisme = de dominante benadering
- aantrekkingskracht = oecumenische en pluralistische aard, waarin elementen van verschillende
ethische theorieën worden gecombineerd tot een helder en op gezond verstand gebaseerd raamwerk
- mist sleutelcomponent: een waardetheorie of theorie van het goede
Om een veelomvattende en complete bio-ethische theorie te zijn, moet een waardetheorie
worden aangevuld met een beschrijving van het menselijk welzijn. Dit is nodig om de principes
van weldoen en niet-schaden te specificeren, en om morele principes in geval van conflict in
evenwicht te brengen
Shea stelt een alternatieve benadering van balancing voor die een beroep doet op het welzijn
en een axiologische opvatting van praktische wijsheid, met het argument dat balancing
waarheden volgt over het relatieve belang van goed en kwaad en afhangt van een waardetheorie.
II. THEORETISCHE KENMERKEN VAN PRINCIPLISME
1) pluralisme: er is een onherleidbare pluraliteit van fundamentele morele principes ipv 1 opperste
principe zoals het beginsel van nut of de categorische imperatief
2) non-absolutisme: elk principe is op het eerste gezicht strikt en kan onder bepaalde
omstandigheden terzijde worden geschoven door een zwaarder principe
=> Het is de bedoeling dat het principlisme consistent is met een verscheidenheid aan algemene
morele theorieën (bvb het utilitarisme, deugdethiek), en de 4 principes zijn voor hun inhoud
en rechtvaardiging niet afhankelijk van een bepaalde theorie.
ipv te zijn ingebed in en gerechtvaardigd door een algemene morele theorie, zijn de 4
principes geworteld in de algemene moraal
3) niet-axiologische structuur: deze is op principes gebaseerd, en deontische eigenschappen zijn
onafhankelijk van axiologische eigenschappen zoals goedheid en slechtheid
=> <-> consequentialisme, eudaimonistische deugdethiek …: value-based & gebaseerd op een
meer fundamentele weergave van intrinsieke waarde of menselijke bloei
*Shea betoogt dat de verwaarlozing van het goede een groot probleem is voor het principlisme, en
dat een alomvattende en aanvaardbare bio-ethische theorie een waardetheorie omvatten moet om
de problemen van specificatie en balancing op te lossen
De 4 principes moeten gepaard gaan met “goods” voordat ze de 2 doeleinden kunnen vervullen
waarvoor ethische principes bedoeld zijn dienen: normatieve uitleg en rechtvaardiging, en praktische
handelingsbegeleiding.
, III. SPECIFICATIE
*Er zijn 2 cruciale processen die moeten worden ondernomen voordat de 4 principes vastberaden en
gedetailleerd genoeg kunnen worden om rechtvaardiging en actiebegeleiding te bieden in scenario's
in de echte wereld
1) Specificatie: waarbij meer specifieke en beschrijvende inhoud wordt toegevoegd een principe
uitwerken.
2) Balancing: de poging om het relatieve gewicht, de prioriteit, de kracht of de striktheid van morele
principes te bepalen in bepaalde gevallen waarin ze voorkomen in conflict komen, om tot een
conclusie te komen over welk beginsel de doorslaggevende overweging zou moeten zijn gevolgd
=> Shea beweert dat er een waardetheorie nodig is om beide processen uit te voeren.
= vertelt ons wat goed en slecht is, en waarom =/ soorten waarde, maar focust op
prudentiële waarde, ook wel welzijn genoemd
verwijst naar dat wat goed is voor een individu, haar ten goede komt en in haar belang is. In
de context van de gezondheidszorg is welzijn gelijk aan de kwaliteit van leven, de belangen, of
de voordelen en lasten van behandelingsopties
*2 algemene standpunten over de aard van het menselijk welzijn:
Subjectieve opvattingen houden in dat wat goed voor iemand is alleen een functie is van zijn of
haar mentale toestand: overtuigingen, verlangens, psychologische ervaringen of pro-houdingen.
Objectieve opvattingen houden in dat wat goed voor iemand is, geen functie is van deze
subjectieve kenmerken, maar een kwestie is van het bereiken van objectieve, geestonafhankelijke of
houdingsonafhankelijke goederen
=> daarbinnen verschillende theorieën die allemaal kunnen gevonden worden in heathcare:
hedonisme, verlangenstheorie, objectieve lijsttheorie, eudaimonisme, perfectionisme
*Het beginsel van niet-schadelijkheid heeft, net als het beginsel van weldoen, te maken met wat goed
en slecht is voor individuen. Dit betekent dat we enig inzicht in het welzijn nodig hebben om de
inhoud van deze twee principes te specificeren.
Zonder enig verslag van welzijn kunnen we de inhoud van weldadigheid en niet-schaden niet
begrijpen. Want zonder inzicht in wat werkelijk goed en slecht is voor mensen, kunnen we niet
bepalen wat hen werkelijk ten goede komt of schaadt.
Omdat de specificatie van deze principes een bepaalde opvatting van het goede vereist, kan het
principlisme niet neutraal blijven tussen concurrerende waardetheorieën, maar moet het in plaats
daarvan één idee aannemen.
IV. BEAUCHAMP EN CHILDRESS’S OPLOSSING VOOR DE BALANCINGPROBLEEM
* Pluralistische morele theorieën zoals het principlisme worden geconfronteerd met het probleem
van tegenstrijdige morele normen. Het komt vaak voor dat meerdere normen met elkaar botsen en in
een bepaalde situatie de voorkeur geven aan concurrerende handelwijzen. Wanneer we worden
geconfronteerd met tegenstrijdige prima facie-principes, moeten we deze tegen elkaar afwegen en
beslissen welke we moeten respecteren = balancing-probleem
Het principlisme moet enige leidraad bieden – in de vorm van een methode of verklaring – over
hoe concurrerende principes tegen elkaar kunnen worden afgewogen om te bepalen welke de
belangrijkste overweging is in een bepaalde situatie.
B-C bieden een veelbelovende oplossing: A) ze bevestigen dat het niet slechts een kwestie is van
,louter intuïtie of gevoel, maar van het vinden van goede redenen om bepaalde oordelen over het
relatieve gewicht van tegenstrijdige principes te rechtvaardigen.
B) ze verdedigen een tweeledige benadering van evenwicht.
1: een reeks beperkingen die zijn ontworpen om ‘intuïtie, partijdigheid en willekeur te helpen
verminderen’ in balancing oordelen
2: een beroep op de deugd. Ze erkennen dat geen enkele reeks regels ons kan vertellen hoe we
concurrerende principes in elk geval moeten afwegen en beweren dat beroepsbeoefenaren in de
gezondheidszorg over bepaalde karaktereigenschappen moeten beschikken om nauwkeurige
afwegingen te kunnen maken.
*Van alle deugden die ze noemen, is praktische wijsheid of onderscheidingsvermogen het meest
essentieel voor evenwicht.
Praktische wijsheid (~phronesis) = intellectuele en morele deugd die het vermogen inhoudt om de
beste handelwijze in een bepaalde situatie waar te nemen, evenals de motiverende en wilskrachtige
neiging om iemands redelijke oordeel in daden om te zetten
Niettemin is hun oplossing in haar huidige vorm onvolledig. Het probleem is niet dat hun
benadering subjectief, principeloos of louter intuïtief is -> Shea’s claim is dat, om succesvol te zijn,
hun strategie moet worden aangevuld met een beroep op het goede.
V. EEN AXIOLOGISCHE OPLOSSING VOOR HET BALANCEERPROBLEEM
*De op deugden gebaseerde benadering echter een ernstig probleem voor het principlisme. Naast de
kenmerken van praktische wijsheid, bezit deze deugd gewoonlijk nog een ander kenmerk dat niet
gemakkelijk past bij het principlisme: zij is axiologisch.
Vanwege deze axiologische dimensie vindt praktische wijsheid een natuurlijk thuis in een op
waarden gebaseerde morele theorie: een die axiologische concepten (goedheid en slechtheid)
fundamenteel maakt en deontische concepten (goedheid en fout) en aretaïsche concepten (deugd en
ondeugd) in het licht analyseert van deze waarden.
*Omdat het geen waardetheorie heeft die ons vertelt wat goed is en waarom, kan het principlisme
zich niet beroepen op oordelen over goed en kwaad bij het maken van evenwichtige oordelen
probleem =/ alleen dat praktische wijsheid traditioneel axiologisch wordt opgevat
= ook dat dit een belangrijk onderdeel is van het verhaal van hoe zij oordeelt tussen
tegenstrijdige morele normen en waarden
=> axiologische overwegingen bieden de meest plausibele uiteindelijke rechtvaardiging
voor het afwegen van oordelen.
* Naast de vergelijkende waarde van voor- en nadelen zijn er nog andere overwegingen die relevant
zijn voor de afweging, zoals hun relatieve gelijkheid. Wanneer we in een besluit de verschillende
goede en kwade kanten tegen elkaar afwegen, moeten we rekening houden met de
waarschijnlijkheid dat deze zich zullen voordoen
De niet-axiologische structuur van het principlisme houdt in dat principes niet geworteld zijn in
meer fundamentele waarden, en dat hun relatieve strengheid in conflictgevallen niet kan worden
verklaard door te verwijzen naar goed en kwaad.
Het principlisme kan op deze manier geen beroep doen op voordelen en schade, omdat het een
waardetheorie ontbeert en neutraal zou moeten zijn ten opzichte van concurrerende opvattingen
over het menselijk welzijn. Het lijkt erop dat de principlist moet zeggen dat een praktisch wijs
persoon gewoon in staat zal zijn om te zien welke plicht de doorslaggevende plicht is, en daar houden
, de verklaringen en rechtvaardigingen op. Op dit plaatje werkt praktische wijsheid als een deus ex
machina; geeft niet een antwoord op de vraag waarom bepaalde principes andere overtroeven
*Zonder een axiologische basis is de op deugden gebaseerde oplossing voor het evenwichtsprobleem
aanzienlijk zwakker
*Zoals B-C erkennen, zijn de processen van specificatie en balancering vereist om de 4 principes te
kunnen verwezenlijken inhoudsvol en vastberaden genoeg zijn om de praktijk te begeleiden. Omdat
voor beide processen een waardetheorie nodig is, moeten zorgprofessionals die de 4 principes
gebruiken een bepaalde opvatting over het welzijn van hun patiënt in gedachten hebben. Zonder dit
zullen de principes onvoldoende richtinggevend zijn voor het handelen in de dagelijkse praktijk
Het type axiologische verklaring dat ik heb gegeven is alleen plausibel als we onze aandacht
beperken tot de principes van weldadigheid en niet-schadelijk gedrag, waarvan voor- en nadelen het
grootste deel van hun inhoud uitmaken.
VI. BEVESTIGING VAN BEWIJS VAN BEAUCHAMP EN CHILDRESS
*Shea betoogt dat de beste oplossing voor het evenwichtsprobleem er een is die een beroep doet op
menselijke goods en een axiologische opvatting van praktische wijsheid. Bij het balanceren worden
de waarheden over het relatieve belang van goed en kwaad in kaart gebracht, dus moeten we een of
andere waardetheorie adopteren om balancerende oordelen te verklaren en te rechtvaardigen
* In hun discussie over paternalisme verdedigen B-C het standpunt dat soms weldadigheid
(paternalistische actie ten behoeve van de patiënt) het respect voor de autonomie van de patiënt
moet overstijgen.
* Met andere woorden: er bestaat een wijdverspreide overeenstemming over de inhoud van welzijn
(de dingen die goed en slecht voor ons zijn), ook al bestaat er onenigheid over de aard van welzijn (de
goede en slechte eigenschappen). Bovendien, zo zouden B-C kunnen beweren, kunnen de
noodzakelijke overtuigingen over welzijn ontleend worden aan de gemeenschappelijke moraal: de
gemeenschappelijke moraal bevat de specifieke axiologische oordelen die nodig zijn voor het in
evenwicht brengen. Vanuit hun visie op rechtvaardiging zijn de fundamentele overtuigingen uit de
algemene moraal ‘weloverwogen oordelen’, die in eerste instantie op een onmiddellijke en niet-
inferentiële manier gerechtvaardigd worden, zonder de noodzaak van argumentatieve ondersteuning.
Met deze methode zouden B-C een beroep kunnen doen op weloverwogen oordelen over welzijn en
deze in de gemeenschappelijke moraal plaatsen. Op deze manier kunnen weloverwogen axiologische
oordelen deel uitmaken van de reeks fundamentele overtuigingen waarmee we beginnen en die niet-
inferentieel gerechtvaardigd zijn, en we kunnen deze oordelen gebruiken bij het afwegen van
principes zonder een beroep te hoeven doen op enige waardetheorie. De gemeenschappelijke
moraal kan alle axiologische overtuigingen leveren nodig voor het balanceren
*Er bestaat grote onenigheid over het relatieve belang van verschillende goods en kwaden. Deze
vergelijkende axiologische overtuigingen zijn cruciaal omdat afwegingsoordelen uiteindelijk
afhankelijk zijn van vergelijkende axiologische oordelen.
Weloverwogen oordelen worden verondersteld overtuigingen te zijn die we met de hoogste graad
van epistemisch vertrouwen koesteren. Volgens B-C zijn dit “de morele overtuigingen waarin we het
grootste vertrouwen hebben en waarvan we denken dat ze de minste vooringenomenheid hebben.
* Bovendien is een noodzakelijke voorwaarde voordat overtuigingen deel kunnen uitmaken van de
gemeenschappelijke moraal dat ze universeel gedeeld en aanvaard worden door alle moreel
toegewijde personen. De drie soorten axiologische overtuigingen die ik benadruk, doorstaan deze
