Samenvatting

Samenvatting Bio-ethiek -17/20 in 1e zit!

1 keer verkocht

Vak
Bio-ethiek

Instelling
Vrije Universiteit Brussel (VUB)

Dit document bevat een samenvatting van het vak Bio-ethiek op basis van de powerpoint, aangevuld met notities van de lessen. Ik behaalde voor dit opleidingsonderdeel 17/20 in 1e zit.

[Meer zien]

Voorbeeld 4 van de 49 pagina's

Bekijk voorbeeld

Geupload op 7 maart 2024
Aantal pagina's 49
Geschreven in 2023/2024
Type Samenvatting

Volgen

filosofevub Lid sinds 3 jaar 266 documenten verkocht

€4,96

In winkelwagen

Op verlanglijstje

100% tevredenheidsgarantie
Direct beschikbaar na je betaling
Lees online óf als PDF
Geen vaste maandelijkse kosten

Bio-ethiek
1 Inleiding
Definitie bio-ethiek
= een relatief jonge tak van de moraalwetenschappen, die zich bezighoudt met de ethische
aspecten van menselijke ingrepen in het menselijk leven en het leven van dieren en planten.
(Etymologisch: Grieks; bios= leven, ethos= gedrag, karakter, zeden)

Verwante begrippen
Toepassingsgebieden
*Wetenschappelijk Onderzoek: Hoogtechnologische aspecten van
geneeskunde
∼ Techniek-ethiek, onderzoeksethiek
*Klinische setting: zorgverlener – patiënt relatie, grens leven & dood
∼ Professionele ethiek, beroepsethiek
*Gezondheidszorg beleid: verdeling van middelen, recht op gezondheidszorg
∼ Ethiek van de commons

Geschiedenis van de term bio-ethiek
*Fritz Jahr (1927) Bio-Ethik. Eine Umschau über die ethischen Beziehungen des Menschen zu Tier und
Pflanze.
*Van Renselaer-Potter (1970) Bioethics, the Science of Survival
*Daniël Callahan (1973) Bioethics as a Discipline
-> Academische institutionalisering: The Hastings center, The Kennedy Institute

Geschiedenis van de bio-ethische praktijk
*Oudheid:
- Code van Hammurabi (1750 B.C.)
- Eed van Hippocrates (5de E BC): het goede doen, primum non nocere
*Asclepius: “ Dokter behandelt de rijke en de slaaf gelijk”

*19de E: ontstaan hedendaagse medische ethiek en verpleeg ethiek
Verstrengeling tussen medische filosofie en medische ethiek, interne moraal (Pellegrino, 1998; Ten
Have, 1998)
Deugden-ethiek, opgesteld door zorgverleners zelf.

*Na WO II: meer en meer een aparte discipline.
- 1947: Code van Nurenberg: onderzoeksprincipes over
experimenten op mensen
- 1964: Verklaring van Helsinki (= verklaring waarin ethische
principes voor medisch onderzoek met menselijke
proefpersonen worden uiteengezet)
- 1979: Belmont report. Ethical Principles and Guidelines for
the Protection of Human Subjects of
Research.
-> Lag aan de basis van The Principles of Biomedical Ethics

,Medische context van het ontstaan van bio-ethiek als aparte discipline
*Therapeutische vernieuwingen: beademingstoestellen (1952) nierdialyse (1962), harttransplantatie
(1967)
*Toenemende maakbaarheid van het leven: stamcel-onderzoek, genetische manipulatie, IVF, klonen
*Stijgende levensverwachting: therapeutische hardnekkigheid, euthanasie

Geschiedenis van bio-ethiek in België
*In 1649 werd door de artsen van Brussel het Collegium Medicum Bruxellense opgericht in de strijd
tegen kwakzalverij
*In 1967 (Of was het 1938… ? ) werd de Orde der Artsen opgericht. Later ook Orde der apothekers,
Erkenningsraad voor kinesitherapeuten, Psychologencommissie...
*In 1974 werd een «Staats-commissie voor ethische problemen» opgericht
*In 1993 werd het Raadgevend Comité voor Bio-ethiek opgericht
- Onder bevoegdheid van de FOD Volksgezondheid.
- verstrekt adviezen in ethische kwesties.
*Juridische normering van belangrijke bio-ethische vraagstukken:
Organen-/Transplantatiewet (1986), Abortuswet (1990), Euthanasiewet (2002), Wet op de
patiëntenrechten (2002), Wet op het draagmoederschap (?)
*In alle Belgische ziekenhuizen zijn ethische comités gevormd op basis van de “Wet op de
ziekenhuizen” (2008)
- Houden toezicht op de ethische aspecten van de geneeskunde
- Houden toezicht op medische experimenten met mensen

Enkele kenmerken van bio-ethiek
*Toegepaste ethiek (≠ top-down implementatie): specifieke vragen en onderwerpen.
*Praktische ethiek
- Doel: 1. Rechtvaardiging van handelen. 2. Richting geven aan handelen
- Meerdere soorten argumenten: Moral ought, ethico-political ought, prudential ought, realistic
argument (“ought implies can”) => Complexiteit!
*Multidisciplinaire discipline

Methodieken in de bio-ethiek
- Principisme
- Gespecifieerd principisme
- Reflectief Equilibrium
- Empirische bio-ethiek
- Feministische bio-ethiek
- Casuïstiek

Enkele sleutelbegrippen
Taal van de bio-ethiek
*Weerspiegelt de multidisciplinariteit
- Medische termen:
Bv. Termen in verband met levenseinde (hersendood, vegetatieve toestand) en voortplanting
(genetica, gameten), en medische interventies (Pre-implantatie diagnostiek)
- Juridische termen:
Bv. Meerderjarigheid, toerekeningsvatbaarheid, dwang, informed consent (contract)

,- Morele begrippen:
Bv. Autonomie, rechtvaardigheid, waarheid
- Levensbeschouwelijke begrippen:
Bv. Humanistisch, seculier

Enkele centrale concepten
1) Gezondheid, zorg & gezondheidszorg
= Een specifieke vorm van zorg die tot doel heeft gezondheid te bevorderen, herstellen of in stand te
houden.
*Gezondheid: theorieën over gezondheid zijn zeer heterogeen en gezondheid is op zeer
uiteenlopende manieren gedefinieerd
*Zorg: lange tijd ondergeconceptualiseerd

Gezondheid
*Meest gebruikte definitie is de WHO-definitie: “ a complete state of physical, mental and social
wellbeing, and not merely the absence of disease or infirmity.”
- Ook fel bekritiseerd: dualisme, utopisch, geen aandacht voor ecologie/spiritualiteit
- Onvolmaakte dichotomie met ziekte
*Fenomenologische definities: “ a tacit, background state that allows normal functioning (Merleau-
Ponty, 2006 ; Talia, 2010), or a being-at-home in one’s body (Svennaus, 2010)”
- Een naturalistisch (objectief, waarden-vrij) of een normatief concept? (Ananth, 2008)

Zorg
*Zorg is tegelijk een praktijk en een waarde
*Zorg verlenen is een meerlagige activiteit: een spirituele activiteit, een product, een gift, een
professionele activiteit, een ethische activiteit
*Zorgnoden vandaag vereisen een vorm van samenwerking, organisatie en taakverdeling
*Zorg of kuur? Care or cure? Ondersteunen of genezen?
- “sociale sector”, ondergewaardeerd, “privaat”, gegenderd, geracialiseerd.
- Sterke impliciete hiërarchie in zorgwerk

Gezondheidszorg
*Complex systeem, omvat zowel preventieve, diagnostische, therapeutische en palliatieve activiteiten
*Verschillende organisatieniveaus (eerste lijn, tweede lijn, derde lijn) en multidisciplinair
*Verdeling van gezondheidszorg kan gebeuren door overheidsinstanties of berusten op
marktwerking.
*Overal ter wereld is de organisatie van de (basis- of universele) gezondheidszorg een kwestie van
nationaal (en internationaal) bestuur geworden.

Enkele tendensen in de Belgische gezondheidszorg
*Medicalisering
*Primaat van het curatieve denken, technologisering, naturalistische benadering
*Subspecialisatie, fragmentatie
*Juridisering
*Vermarkting, commercialisering, dualisering

2) De zorgrelatie
*Meerlagig:
- Technisch element + persoonlijk element
- Wederkerigheid + onbaatzuchtigheid/generositeit

, *Zorgrelatie gekenmerkt door asymmetrie en inherent machtsonevenwicht
*Dominante positie
- gekenmerkt door professionele kennis en competentie
- Gaat samen met specifieke verantwoordelijkheden en plichten
- Vereist ook het handhaven van bepaalde grenzen, terughoudendheid

*De patiënt:
- kwetsbare en afhankelijke positie
- Gaat (in mindere mate) ook samen met bepaalde verantwoordelijkheden
*Cave: asymmetrie is niet absoluut: omkeerbaarheid, responsiviteit
*Centrale rol van communicatie:
- Luisteren en afstemming
- Relationele waarden: betrokkenheid, respect, eerlijkheid, vertrouwen, continuïteit.
- Onderhandelen van verantwoordelijkheden

De zorgrelatie – belangenconflict
*De zorgrelatie is niet louter dyadisch.
*Situeert zich binnen een web van relaties, verantwoordelijkheden en tegenstrijdige belangen, zowel
voor de zorgverlener als voor de patiënt.
Bv: Hulpverlener  Patiënt voor mij  Andere patiënten  Overheid  ZH
*Bauman (1997): cf. Levinas: centrale dilemma: oneindigheid van nood derde persoon
*Bio-ethiek denkt na over wat een goede zorgrelatie is en hoe die te bereiken. Relaties zijn
fundamenteel voor de beschrijving van bio-ethische problemen.

3) Vertrouwelijkheid
* Verschillende verwante termen: beroepsgeheim, privacy, confidentialiteit, geheimhouding.
*Zwijgplicht en verschoningsrecht van de hulpverlener ten aanzien van elke patiënt
*Niet absoluut, uitzonderingen:
- Gedeeld beroepsgeheim
- Vertegenwoordigers van patiënt
- (Veronderstelde) toestemming van de patiënt
- Meldingsplicht en meldingsrecht
- Belangenconflict, zwaarwegend belang, therapeutische exceptie

*Legitimatie:
- Een van de oudste waarden in ethische codes
- Een praktische voorwaarde voor hulpverlening: Zonder confidentialiteit, geen vertrouwen (geloof
dat iemand het goede voor heeft). Zonder vertrouwen, geen openheid en/of geen opstart van
hulpverleningsrelatie.
- Waarde vertrekkend vanuit de patiënt: -> Privacy
-> Zelfbeschikking

*Persoonlijke relatie arts-patiënt en vertrouwelijkheid zijn vertrekpunt van Pellegrino’s filosofie van
de geneeskunde. Medische ethiek vanuit de “natuur” van de medische praktijk als specifieke
menselijke activiteit gericht op helen.
*Pellegrino (2001):The Internal Morality of Clinical Medicine: A Paradigm for the Ethics of the Helping
and Healing Professions.
*Kritiek op Pellegrino: klemtoon op de individuele patiënt, verwaarlozing andere belangen (derde
persoon + public health), medisch-therapeutisch model, onvoldoende kritisch potentieel.
*Steeds moeilijker om concreet in te vullen vandaag!

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Focus op de essentie

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper filosofevub. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,96. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 69052 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Start met verkopen

Samenvatting

Samenvatting Bio-ethiek -17/20 in 1e zit!

Document informatie

Onderwerpen

Geschreven voor

Verkoper

Ontvangen beoordelingen

Voorbeeld van de inhoud