Samenvatting
Samenvatting biologie genetica
- Vak
- Niveau
Biologie thema 3: genetica
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 6 pagina's
Voorbeeld 2 van de 6 pagina's
In winkelwagen
In winkelwagen
Verkoper
Volgen
jasmijnnieuwenhuis
Voorbeeld van de inhoud
Biologie thema 3: GeneticaBasisstof 1: Fenotype en genotype
Fenotype en genotype
Alle waarneembare eigenschappen van een individu noem je het fenotype. De informatie
voor erfelijke eigenschappen ligt op de chromosomen. Erfelijke eigenschappen worden
doorgegeven van de ouders aan de nakomelingen via de chromosomen in een zaadcel
(erfelijke informatie van vader) en een eicel (erfelijke informatie van moeder). Bij de
bevruchting komt deze informatie bij elkaar. Vanaf dat moment ligt vast welke erfelijke
eigenschappen een nakomeling heeft gekregen van de vader en welke van de moeder. De
informatie voor alle erfelijke eigenschappen van dat individu noem je het genotype.
Chromosomen
Chromosomen zijn langgerekte dunne ‘draden’ in de celkern. De chromosomen zijn te
rangschikken in paren. Zo’n rangschikking van chromosomen in een cel heet een
karyotype/karyogram. Er kunnen 22 gelijke chromosomenparen worden gevormd. Deze
chromosomenparen noem je autosomen. Doordat elk chromosoom van een
chromosomenpaar gelijk is in lengte en vorm noem je de twee chromosomen homologe
chromosomen. Met het 23ste chromosomenpaar wordt het geslacht bepaald. Deze
chromosomen heten de geslachtschromosomen. Bij de man zijn deze niet gelijk en bij de
vrouw wel.
Genen
Een gen/erffactor is een deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor een of
meer erfelijke eigenschappen of een deel van een erfelijke eigenschap. Vaak is bij een
bepaalde eigenschap meer dan één gen betrokken. Een chromosoom bevat één lang
molecuul van de stof DNA en veel eiwitmoleculen. Het DNA-molecuul bestaat uit twee
ketens die in een dubbele spiraal om elkaar heen gewonden liggen. DNA is opgebouwd uit
vier verschillende bouwstenen: de nucleotiden. Alle keten bestaat uit vele duizenden aan
elkaar gekoppelde nucleotiden. In cellen van schimmels, planten en dieren bevindt DNA zich
in de kern en in mitochondriën. In een plantaardige cel komt DNA ook voor in
bladgroenkorrels. Alle DNA-moleculen in een cel noem je het genoom van een organisme.
De nucleotiden die voorkomen in een DNA-molecuul zijn: adenine (A), thymine (T), cytosine
(C) en guanine (G). De nucleotiden van de twee ketens zijn met elkaar verbonden en vormen
de basenparing. Adenine is altijd met thymine verbonden en cytosine met guanine. Een
chromosoom bevat een groot aantal genen. Eén gen bestaat uit honderden nucleotiden. De
nucleotiden/stikstofbasen in een gen zijn in een specifieke volgorde of sequentie
gerangschikt: DNA-sequentie. In de DNA-sequentie kunnen variaties voorkomen, zo’n
variatie noem je een allel, waarbij verschillende vormen van een gen voor een bepaalde
eigenschap bestaan. Genen kunnen wel of niet tot uiting komen, als ze tot uiting komen
spreek je van genexpressie. Komen genen niet tot uiting dan spreek je van inactivatie.
Invloed van milieufactoren en modificaties
Het fenotype wordt bepaald door het genotype en door milieufactoren. Een dergelijke
verandering noem je een modificatie. Bij een modificatie verandert de informatie in de
chromosomen niet. Een modificatie wordt dus niet doorgegeven aan nakomelingen. De
, invloed van het milieu op mensen begint al in de baarmoeder, wanneer een afwijking,
aandoening of ziekte in de baarmoeder ontstaat, je spreekt dan van een aangeboren
afwijking/aandoening. Als deze genetisch via de ouders wordt doorgegeven, noem je het
een erfelijke ziekte/aandoening.
Basisstof 2: Genenparen
Homozygoot en heterozygoot
De plaats van een gen in een chromosoom noem je een locus. Homologe chromosomen
komen naast lengte en vorm ook overeen in loci, dus bevatten ze ook genen voor dezelfde
erfelijke eigenschappen. Een gen voor een bepaalde eigenschap kan verschillende allelen
hebben. Je bent homozygoot voor een eigenschap wanneer je twee dezelfde allelen hebt
voor een eigenschap. Als je twee verschillende allelen hebt voor zo’n eigenschap ben je
heterozygoot voor de eigenschap.
Dominant en recessief
Als je heterozygoot bent voor een eigenschap komt meestal maar één van de allelen tot
uiting in het fenotype, dit is het dominante allel. Het andere allel is het recessieve allel, deze
komt alleen tot uiting in het fenotype als er geen dominant allel aanwezig is. Als je
heterozygoot bent, ben je een drager van het recessieve allel. (Je hebt het allel wel, maar
deze komt niet tot uiting.) Bij sommige erfelijke eigenschappen is het onderscheid tussen
dominant en recessief minder duidelijk. Bij zo’n eigenschap komt het recessiever allel toch
een beetje tot uiting in het fenotype. Het dominante allel is dan onvolledig dominant. In
sommige gevallen zijn geen van de allelen voor een eigenschap recessief, ze zijn dan even
“sterk”. Bij heterozygoot komen beide allelen een beetje tot uiting in het fenotype. Zo’n
fenotype noem je intermediair, het fenotype is een mengvorm van beide allelen. Allelen
kunnen ook codominant overerven. Bij codominantie komen beide allelen volledig tot uiting
in het fenotype.
Genen weergeven
In de genetica geef je genen aan met letters. Een dominant allel met een hoofdletter en een
recessief allel met een kleine letter. Als twee allelen van een genenpaar beide tot uiting
komen in het fenotype geef je dit aan met twee hoofdletters, met daarboven een kleine
letter. Bijvoorbeeld een bloem die intermediair is voor rood en wit: A rAw (wanneer die
heterozygoot is) of ArAr/AwAw (wanneer die homozygoot is).
Recombinatie en mutatie
Het herverdelen van erfelijke eigenschappen is recombinatie, hierdoor hebben
nakomelingen een andere combinatie allelen dan beide ouders. Recombinatie vindt plaats
door meiose en geslachtelijke voortplanting. Bij meiose I gaan de chromosomen van een
chromosomenpaar uit elkaar. Doordat de allelen in de chromosomen van een
chromosomenpaar vaak verschillen, hebben de dochtercellen een verschillend genotype. Bij
geslachtelijke voortplanting ontstaat door bevruchting weer een diploïde cel (zygote) en
worden de chromosomen en daardoor ook de allelen van beide ouders bij elkaar gebracht.
Bij de bevruchting ontstaan daardoor via recombinatie nieuwe genenparen. Hierdoor zal een
nakomeling altijd een andere combinatie hebben van erfelijke eigenschappen dan de
ouders. Meerdere nakomelingen van een ouderpaar verschillen ook bijna altijd van
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jasmijnnieuwenhuis. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 76449 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen