Samenvatting
Samenvatting filosofie
- Instelling
- Universiteit Antwerpen (UA)
Volledige samenvatting en alle notities van de hoorcolleges van filosofie jaar van prof. Van Liedekerke
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 31 pagina's
Voorbeeld 4 van de 31 pagina's
In winkelwagenVerkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
FILOSOFIEINLEIDING
Wat is de rol van Griekenland?
De landbouw begint zich te verspreiden en dit duurt tot ongeveer 3000 v.C. want dan ontstaan de
stroomculturen.
In gecompliceerde culturele samenlevingen worden al een soort van steden gemaakt. Er wonen al
duizenden mensen samen op zeer kleine oppervlakte, hier wordt ook al een bepaald welvaartsniveau
gecreëerd. Dit is een onderdeel van de stroomculturen. Hier ligt de origine van onze cultuur.
We kennen veel over Egypte, omdat veel van hun elementen bij ons terugkeren. Foto: de ziel van de
overledene wordt weggenomen en gaat zo naar het hiernamaals. De rol van de engel, de verhouding
tussen dag en nacht,…
We concentreren toch op de Grieken, omdat we er zoveel over weten. Bijna alles is bewaard gebleven,
omdat ze in de Romeinse cultuur terecht zijn gekomen, de Romeinse elite leert zelfs Grieks op school.
Griekenland is als een soort stofzuiger die alle cultuur die op dat moment aanwezig was in verschillende
culturen opzuigt en samenbrengt. O.a. kennis van wiskunde, geneeskunde, astronomie,…
Wat is wijsbegeerte?
Wijsbegeerte is een synoniem voor filosofie. Het is zeker geen wetenschap en ook niet technisch. Men
bouwt geen kennis op die laag na laag voortbouwt. De filosofie is een verheldering van de praktijk. Het
wilt je bepaalde dingen op een andere manier doen zien. Het zijn overtuigingen van mensen. Je moet
kunnen nadenken over (morele) conflicten en deze beargumenteren. Filosofie herneemt zich
voortdurend.
Onderscheid tussen wereld en leefwereld 🡪 kritisch bewustzijn
Het verstaan van de wereld gebeurt d.m.v. taal. De taal is een interpretatiekader dat is opgebouwd vanuit
de leefwereld en dat tegelijk ook de leefwereld opbouwt. We zitten voor het overgrote deel in onze eigen
leefwereld, en niet in de gehele wereld.
Wij kijken nog altijd terug in de tijd naar de oude filosofen. Wat zij toen zeiden, is nog steeds van
toepassing. Maar er is geen enkele wetenschapper van deze tijd, die de studies nog zal baseren op
eeuwenoude geschriften. De wetenschap maakt een sterke evolutie door en bouwt steeds verder, laag na
laag.
Bv. Pet cemetery: huisdieren worden begraven, maar gewone dieren waar we geen semi- menselijke band
mee hebben, zullen we niet begraven.
Bv. Bambi functioneert in onze culturele omgeving als een ‘huisdier’. Ze zit in ieders geheugen en
iedereen heeft een betrokken blik. Een echt ree zit in onze biologische omgeving. Dit is iets compleet
anders!
Verklaringsmodellen
De filosofie denkt na over de wereld die in grote mate een pre-wetenschappelijke wereld is. Ze probeert
deze wereld dan ook te snappen. Het inzichten willen hebben in de wereld, gebeurt niet alleen in filosfie,
maar ook nog in vele andere structuren.
● Magie
Deze kennisvorm bestaat zowel in oude als in nieuwe culturen. Magie laat je toe om de wereld op
een bepaalde manier te beheersen, en is vaak verbonden met taboe. (geesten, bloed, haar,..
nodig van anderen om hen te beheersen) Het kan ook in voodoo-vorm zijn. Dan beheerst een
magisch object de wereld. (naald in pop 🡪 mens heeft pijn) Het wordt wel ontkracht door de
wetenschap. Bv. Griekse wereld, Harry Potter
, FILOSOFIE
● Mythologie
Men vindt in alle culturen verhalen over hoe de wereld ineen zit of zat. Deze verhalen laten ons
toe om de wereld te ordenen. Wie zijn wij en wat is onze rol in deze wereld? Legendarische
verhalen vormen een collectief geheugen waarin alle dingen een plaats krijgen. “Homeros” wordt
als eerste neergeschreven. Bv. verhalen over het ontstaan van de kosmos
Er is een moment in de tijd, dat we niet meer tevreden waren met de magische en mythologische
verklaringen. Er ontstaat een nieuwe taal of stroming die volgens Aristoteles vertrekt vanuit de
verwondering. Filosofie steunt op zaken in vraag stellen en niet op oplossingen op de vragen
geven. 🡪 kinderen doen dit zeer sterk. Zij stellen alles in vraag, waarop we niet altijd een antwoord
kunnen geven. Dat is het begin van verwondering. Volwassenen staan minder stil bij alles.
De Middellandse Zee is super belangrijk in de geschiedenis van het westen. De Grieken begonnen met
bewegen en stichtten kleine gebeden (nu de talloze Griekse eilanden). Deze zogenaamde stadsstaten zijn
relatief onafhankelijk. Deze vrije omgeving was nodig om de eerste ‘filosofen’ de wereld in vraag te laten
stellen. Anders zouden ze onmiddellijk weggejaagd of veroordeeld worden.
Verschillende filosofen
● Thales
Niet-persoonlijke goddelijke krachten brengen orde in de wereld, maar er zijn inherente
wetmatigheden. Thales reduceert de wereld naar 4 cruciale elementen die het universum
beheersen; water, aarde, lucht en vuur.
Zijn vragen waren; Wat is het belangrijkste element? Hoe zijn de elementen verbonden?
Het Westen is een logocentrische cultuur. We hebben een fixatie op redelijke
verklaringsmodellen. (Logos = reden) Logos is toegankelijk voor iedereen, het is algemeen
verstaanbaar. Dit is vernieuwend in de Westerse cultuur.
In de tijd van Thales waren er mysteriegodsdiensten waarbij de priester geprivilegieerde kennis
heeft die niet toegankelijk was voor anderen. Hij bemiddelde voor anderen met de wereld van de
Goden. Ze vereisen een rituele inwijding door het doorgeven van een geheim.
Ook magie was niet toegankelijk voor iedereen, het is verborgen.
Thales wordt beschouwd als de eerste Griekse wiskundige. Het komt oorspronkelijk uit Babylonië
en Egypte, maar Thales geeft het mathematische bewijs vorm. Hij bouwt de kennis stuk per stuk
op, iedereen moet eigenlijk in staat zijn een wiskundig bewijs te snappen. Wiskunde heeft iets
universeel.
Bv. hij gebruikt de goniometrie om de hoogte van een piramide te berekenen. Hij voorspelde ook
o.a. zonsverduisteringen.
Deeldisciplines
Filosofie kent geen grens. Een aantal thema’s die historisch een grote rol speelden:
● De logica (geldig redeneren)
● Epistemologie (wat is kennis? Hoe werkt kennis?)
● Metafysica (fundamentele aard werkelijkheid) zoals de leer van de 4 elementen
, FILOSOFIE
● Ethiek (goed-kwaad)
● Esthetica (wat is schoonheid?)
DE KLASSIEKE GRIEKSE WIJSBEGEERTE
Athene
Athene was ook een stadstaat. Op een bepaald moment kantelt de politieke structuur van Athene. Vanaf
500 v.C. ontstaat daar democratie. Het volk oefent de macht uit. Alleen de mannen, want vrouwen,
kinderen en slaven hebben geen stem. Het is van belang dat je kan spreken tot de mensen in de Atheense
omgeving. In de oude wereld was oorlog altijd dicht in de buurt, er moesten dus vaak beslissingen
genomen worden over of men gaat vechten of niet.
Sofisten waren leraren die jonge mensen lesgaven en opvoedden en hen leerden om te spreken in de
openbare ruimte. Ook Socrates was een sofist, maar hij had veel kritiek op de bestaande sofisten. Er
ontstaat een soort split tussen mensen die jongeren willen opleiden op een eerlijke manier t.o.v. voor
machtsdrang. Hij vindt dat te veel sofisten denken over hoe ze hun leerlingen kunnen manipuleren om
naar hen te luisteren. (zou dus geen fan zijn van Trump) Hij heeft een enorme respect voor waarheid.
Filosofie wordt hier praktischer en politieker.
Verschillende filosofen
● Socrates
Hij heeft zelf niets geschreven, maar we vinden hem terug bij Plato en nog anderen.
Socrates was dus een sofist, een lesgever voor de elite, maar hij vroeg hier geen geld voor. Hij had
een groot wantrouwen tegenover het geschreven woord. Hij ziet zijn uitspraken liever niet
genoteerd, dan zou iemand hem anders kunnen citeren. Alles verloopt mondeling. Mondelinge
kennis wordt ook heel erg lang doorgegeven.
� Denk na over je medium
Hij omschrijft zichzelf als een horzel, omdat hij bij iedereen rondhangt en hen lastige vragen stelt.
Hij zal uiteindelijk worden veroordeeld voor godslastering en misleiding van jongeren waardoor
hij ‘verplicht zelfmoord’ moet plegen. Hij wordt door de machthebbers gezien als een last.
Zijn dood zal een hele grote invloed hebben op zijn belangrijkste leerling Plato. De omgang met
leven en dood is nog steeds een belangrijk en actueel vraagstuk. Toen was de dood permanent
aanwezig.
Hij is pedagoog en vindt het super belangrijk om mensen het juiste te doen inzien en aan te leren.
Hij gebruikt de techniek van de maieuthiek; hij ziet zichzelf als een vroedvrouw en hij haalt kennis
op via de dialoog. Hij is ervan overtuigd dat kennis al bij mensen aanwezig is, maar dat je die er
uit moet kunnen halen. Hij laat dingen als het ware geboren worden.
4 dialogen van Plato over de dood van Socrates
- Euthyphro: wat is vroom zijn? Socrates is onderweg naar de rechtbank
- Apologie: doxa (=schijnkennis) ontmaskeren. Rede Socrates in de rechtbank
- Crito: respect voor de wet *. Socrates wil niet ontsnappen uit de gevangenis
, FILOSOFIE
- Phaedo: scheiding tussen ziel en lichaam; filosofie als het leren te sterven. Jezelf decentreren.
Socrates drinkt vrijwillig van de gifbeker.
(*) de mensen in Athene hadden een zeer groot respect voor de geschreven wet. Voor hen was dit een
soort constante, waarvan je niet kon afwijken, zelfs niet als figuur met veel macht. De geschreven wet is
een garantie voor een soort ‘gelijkheid voor de wet’. Dit is het tegenovergestelde van barbaren; mensen
die niet steunen op de geschreven wet.
Figuur: Socrates die de gifbeker aanneemt en nog tot op zijn
sterfbed lesgeeft. Zijn vinger wijst omhoog, wat betekent dat
er een scheiding is tussen ziel en lichaam: de ziel gaat naar
boven en het lichaam blijft achter. Het lichaam is tijdelijk en
de ziel blijft eeuwig voortleven.
Plato wordt hier voorgesteld als een oudere man dan
Socrates, wat niet klopt. Men combineert hier de oude
wijsheid van Plato en het onderwijzende van Socrates.
🡪 de figuur van Socrates zet zich voort in de ideeën van Plato.
De grot: verhaalstructuur waarin men kenmerken van de
werkelijkheid probeert te vatten.
Figuur:
● Gevangenen: deze figuren staan centraal. Volgens
Socrates ben je gevangen in dit leven door je lichaam.
Je kan ook niet zomaar uit dat lichaam gaan.
● Afspiegelingen op muur: het gevolg van een vuur en van mensen die er rondlopen. Volgens
Socrates denken wij dat de dingen die worden afgebeeld ook effectief de werkelijkheid is. Volgens
hem zit de echte werkelijkheid niet in deze wereld. De werkelijkheid bevindt zich buiten de grot.
Er is 1 figuur die buiten de grot treedt, maar als je daar komt, wordt je verblind door het zonlicht.
De waarheid in de buitenwereld is immers veel helderder en scherper dan de ‘waarheid’ in de
grot.
Als deze figuur daarna zou terugkeren naar de grot, zou hij het zeer moeilijk krijgen, want
niemand binnenin de grot zal de echte waarheid geloven. Het is erg moeilijk om een andere
waarheid binnen te brengen in een wereld waarin mensen overtuigd zijn dat zij de waarheid al
kennen (schaduwen die bewegen).
Ontologie Epistemologie
Hoe zit de werkelijkheid in elkaar? Wat is kennis?
Het zintuiglijke weten Het empirische weten
- Afbeeldingen - Van horen zeggen (zwakste kennis)
- Dingen - Meningen, geloof gebaseerd op
waarneming
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper yanacoveliers. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67474 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen