Volledige samenvatting Sociale Psychologie op basis van lesnotities, slides en het handboek van Vera Hoorens, geschreven in 2018/2019. Ik was geslaagd :) Veel succes!
Sociale psychologie
Inleiding
Wat is sociale psychologie?
Sociale psychologie: het deelgebied van de psychologie dat zich bezighoudt met sociale
invloeden op individueel gedrag en met gedrag van individuen met, voor, over en tegen
elkaar (gedrag beschrijven, verklaren en de gevolgen aangeven)
Overt gedrag (overtus = open) = gedragingen die niet alleen de handelende persoon
zelf maar ook anderen kunnen waarnemen
Covert gedrag (covertus = bedekt) = gedragingen die de handelende persoon zelf kan
waarnemen, maar andere mensen niet
• onderzoeker moet andere manieren verzinnen om toch iets te weten te
komen over hoe mensen denken
Fundamentele sociale psychologie = zoeken naar algemene principes van sociaal
gedrag of van sociale invloeden op individueel gedrag à theoriegericht onderzoek
Toegepaste sociale psychologie = gebruiken inzichten uit fundamentele psychologie
om maatschappelijke of persoonlijke problemen te begrijpen en op te lossen
• onderzoeken of deze oplossingen het beoogde effect hebben zonder
ongewenste neveneffecten op te leveren à praktijkgericht onderzoek
Uitgangspunten van de sociale psychologie
(1) Gedrag wordt sterk beïnvloed door de situatie waar een persoon zich hier-en-nu
bevindt
• nadruk op situationele gedragsdeterminanten (maar ook genetische en
biologische factoren spelen een rol à andere deeldisciplines)
(2) Experimenteel onderzoek is de geschiktste manier om causale relaties tussen
vermeende oorzaken en gevolgen te toetsen
• andere methodes wanneer vraagstelling dat eist / experiment onmogelijk of
ethisch onwenselijk
(3) Dierenonderzoek om menselijk gedrag te begrijpen
(4) Éen enkel onderzoek, hoe spectaculair ook, levert weinig kennis op over een bepaald
gedrag à onderzoeken vergelijken met elkaar om de waarde van eigen resultaten
correct te beoordelen
De relatie tussen sociale psychologie en mensenkennis
Resultaten van sociaalpsychologisch onderzoek kunnen overeenkomen met wat mensen
menen te weten, of ze kunnen ertegen ingaan
• ‘hindsight bias’: indruk van het altijd al geweten te hebben
• morele verantwoordelijkheid van onderzoekers: wie wilt bijdragen aan
ontwikkeling en verspreiding van inzichten op menselijk gedrag, moet zich
aan methodologische en ethische voorschriften houden
• verschil wetenschappelijke psychologie & intuïtieve mensenkennis: manier
van kennisverwerving en de kritische reflectie daarop
1
,De rol van waarden in de sociale psychologie
Onderzoekers streven naar waardevrij onderzoek, maar is onmogelijk want ook
onderzoekers zijn gewoon mensen
à waarden expliciet maken: belangrijk zich bewust zijn van hoe waarden een rol spelen in
hun onderzoek
(1) Welke thema’s hij/zij aansnijdt
(2) Welke termen psychologen gebruiken om gedrag te beschrijven
(3) Welke adviezen ze uit hun conclusies afleiden
Hoofdstuk 1: Methodes van sociaalpsychologisch onderzoek
Observatie
Observatieonderzoek = onderzoek door het gedrag zelf te observeren, of aan de hand van
fysieke of administratieve sporen die het heeft nagelaten
Voordelen van observatieonderzoek
Ecologische validiteit = de mate waarin het onderzoek conclusies toelaat over het
‘natuurlijk’ voorkomende gedrag van mensen in situaties die ze ‘in het echte leven’ ook
tegenkomen
• gegarandeerd bij het bestuderen van natuurlijk voorkomend gedrag in de gewone
omgeving
Nadelen van observatieonderzoek
(1) De gedragingen waarin de onderzoeker geïnteresseerd is, zijn soms vrij zeldzaam
à meestal zeer lang observeren om bruikbare gegevens te krijgen
• bv: wat drijft mensen die bij een ongeval mensen in nood gaan helpen en
daarbij hun eigen leven in gevaar brengen?
(2) Vaak zeer moeilijk om conclusies te trekken over de oorzaken van het waargenomen
gedrag of zelfs maar de precieze omstandigheden die ermee samenhangen
à elk concreet gedrag verschilt op zeer veel dimensies van elk ander gedrag en
persoon
Zelfbeschrijvingen
Zelfbeschrijving = gedragsbeschrijving en verklaring voor dit gedrag door handelende
persoon zelf
• verleiding groot om hierop beroep te doen bij beschrijven gedrag en toetsen theorie
Voorwaarden voor een valide zelfbeschrijving van gedrag
(1) Ondervraagde moet gedrag kunnen beschrijven
(2) Ondervraagde moet de gelegenheid krijgen om dit gedrag te beschrijven
(3) Ondervraagde moet gedrag willen beschrijven
2
, Voordelen van zelfbeschrijvingen
(1) Eenvoudige manier om toegang te krijgen tot coverte gedragingen + zeldzame overte
gedragingen of zeldzame omstandigheden te bestuderen
(2) Kans is vrij groot dat de onderzoeker informatie krijgt over talrijke instanties van het
bestudeerde gedrag of de bestudeerde omstandigheden
De beperkingen van zelfbeschrijvingen
(1) De eerste voorwaarde is niet vervuld als: een onderzoeker retrospectieve vragen
stelt en als de ondervraagde zich het gedrag, de context van het gedrag, of de
factoren die van invloed waren op het gedrag niet goed kan herinneren
• sociale norm: zo goed mogelijk antwoorden als er ons een vraag wordt
gesteld => ipv te zeggen ‘ik weet het niet meer’ toch antwoorden
(2) De tweede voorwaarde is niet vervuld als: de vraagstelling de ondervraagde
onvoldoende ruimte geeft om het eigen gedrag of factoren die daar een rol in
hebben gespeeld te beschrijven
• oplossing: bij vragenlijsten een extra optie toevoegen voor uitleg
(3) De derde voorwaarde is niet vervuld als: mensen ervaren dat er gunstig of ongunstig
wordt gereageerd op zelfbeschrijving => nadien minder geneigd gedrag zo te
beschrijven
(4) Wie zich sociaal wenselijk uitlaat, krijgt goedkeuring en waardering; wie zich sociaal
onwenselijk uitlaat, stoot op allerlei vormen van afkeuring
(5) Juist omdat zelfbeschrijvingen zo sterk onder de bewuste controle staan van de
handelende persoon, is het gemakkelijk ze aan te passen in functie van wat
vermoedelijk in goede of slechte aard zal vallen
• zelfbeschrijvingen daarom nog sterker dan andere gedragingen onderhevig
aan sociale wenselijkheid
ð Onderzoek van Feldman-Hall et al. (2012, studie 1b): keuze maken bij conflict tussen
eigenbelang en belang van iemand anders
• discrepantie tussen wat mensen zeiden dat ze zouden doen en wat ze werkelijk
deden
Het nut van zelfbeschrijvingen
(1) als bron van inspiratie
(2) in sommige gevallen is de zelfbeschrijving het gedrag dat een onderzoeker
bestudeert
(3) als er geen uitgesproken sociale norm bestaat
episodes te bestuderen
Methoden om G-
Event sampling = onderzoekers geven mensen bieper of smartphone mee die hen op
toevallige of vooraf bepaalde tijdstippen oproept om een vragenlijst in te vullen
Day construction method = mensen krijgen op een bepaalde dag de vraag om de vorige dag
te beschrijven en bij iedere activiteit aan te geven wanneer, wat, waar, gevoelens,…
ð Day reconstruction method door Kahneman et al. (2004)
3
, Correlationeel onderzoek
Correlationeel onderzoek = methode om verbanden tussen gegevens te bestuderen
• positieve/negatieve samenhang tussen variabelen onderzoeken
• ó observaties en zelfbeschrijvingen: verzamelen van gegevens
Correlatiecoëfficiënt = een getal dat kan variëren van -1 tot +1.
• correlatie significant hoger dan 0 = positieve samenhang
• correlatie significant lager dan 0 = negatieve samenhang
• correlatie ongeveer 0 = geen verband
Beperkingen
• één enkele correlatie zegt niets over een eventueel oorzakelijk verband en de
richting daarvan
• neiging om een correlatie causaal te interpreteren
ð Onderzoek van Kogut (2011, studie 1): correlatie tussen verantwoordelijkheid
medemens voor probleem + donatie van geld
Het experiment
Een experiment = een manier om gegevens te verzamelen waarvan de analyse (door middel
van voor experimenten geëigende statistische technieken) uiteindelijk causale conclusies
toelaat
Basisredenering en -terminologie bij experimenteel onderzoek
Als een variabele A van invloed is op variabele B, dan moeten variaties die een onderzoeker
creëert in A ook variaties veroorzaken in B
Onafhankelijke variabele (OV) = variabele waarvan de onderzoeker de invloed nagaat
(hier: A)
Afhankelijke variabele (AV) = variabele waarop de onderzoeker de invloed nagaat (hier: B)
Manipulatie = het aanbrengen van variaties in A
Conditie = die specifieke variaties (elk experiment heeft er minstens 2)
Voordelen van een experiment
(1) Laat causale conclusies toe
(2) Kleine steekproeven volstaan om tot zinvolle conclusies te komen à mogelijk dankzij
• alle andere invloeden op de afhankelijke variabele die door experiment gelijk
worden gehouden
• de statistische technieken waarmee getoetst wordt of verschillen tussen de
condities significant zijn rekening houden met de steekproefgrootte
• onderzoeksvragen van experimenten: heeft A invloed op B?
(3) Experimenten meten de invloed van OV op gedrag en niet zelfbeschrijvingen over
hoe die OV het gedrag beïnvloeden
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper marinedebel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €10,46. Je zit daarna nergens aan vast.
