Dit document bevat een samenvatting van alle stof die nodig is voor de mondeling die hoort bij het vak 'geneesmiddelen'. Dit is onderdeel van de studie 'Gezondheidswetenschappen' aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en wordt in het eerste jaar gegeven als keuzevak.
Hoorcollege 1: introductie & actualiteit
- geneesmiddelen zonder merknaam (verlopen patent) worden generieke geneesmiddelen
genoemd, met merk zijn spécialité geneesmiddelen
- moleculen van geneesmiddelen komen terecht in leverpoortader = first pass effect
❖ omzeilen door middel van subcutaan, intraveneus, rectaal of sublinguaal gebruik
- actieve metaboliet = producten die in het lichaam een farmaceutische werking hebben
- inactieve metaboliet = lichaam ontdoet zich van geneesmiddel door het om te zetten in inactieve
metabolieten
Hoorcollege 2: algemene farmacologie
- farmacologie = verklaring van werking van farmaca (= biologisch actieve verbindingen, incl.
toxines) in lichaam van mens of dier
- farmacokinetiek = wat lichaam doet met farmacon, hoe geneesmiddel door lichaam gaat
❖ absorptie = transport van geneesmiddel van plaats van toediening naar algemene
circulatie
➢ snelheid bepaalt door: eigenschappen geneesmiddel, toedieningsweg en -vorm
➢ percentage tablet in lichaam opgenomen is biologische beschikbaarheid
❖ distributie = verdeling van stoffen over het lichaam via weefsels en circulatie
➢ mate en snelheid afhankelijk van fysisch-chemische eigenschappen
geneesmiddel
➢ verdelingsvolume = volume dat theoretisch nodig is om gemeten
bloedconcentratie te verklaren na medicatie dosis
■ groot verdelingsvolume: geneesmiddel bevindt zich buiten bloedbaan
■ klein verdelingsvolume: geneesmiddel bevindt zich in bloedbaan
❖ metabolisme = omzetten van lichaamsvreemde stoffen via enzymen in lichaam tot
metabolieten
➢ bio-transformatie: omzetting moederstof → type-1-reactie, via hydrolyse,
oxidatie of reductie
■ actieve vorm substraat zo snel omgezet dat metaboliet niet meer
werkzaam is → snelle CYP-enzymen (CYP-inducers)
■ als CYP-enzymen traag werken, heb je overdosis (CYP-inhibitors)
➢ conjugatie: koppeling aan andere stoffen → type-2-reactie, aan acetaat,
suikergroepen of sulfaten
❖ excretie = verwijderen van geneesmiddel en/of metabolieten uit lichaam
➢ lever: door metabolisme en/of secretie in gal
➢ nieren: door filtratie (passief) of secretie (actief)
➢ klaring = volume bloed dat per tijdseenheid van geneesmiddel wordt ontdaan
■ eerste orde kinetiek = per tijdseenheid een bepaald percentage
werkzame stof geklaard
■ nulde orde kinetiek = per tijdseenheid wordt geen constante 'fractie'
maar constante 'hoeveelheid' geëlimineerd (alcohol)
● bij stijging van dosis neemt klaring af en plasmaconcentratie stijgt
excessief
➢ halfwaardetijd = tijdsduur voor halvering van geneesmiddelconcentratie
■ bij 5x halfwaardetijd is stof weg
- farmacodynamiek = hoe farmacon het lichaam beïnvloed
❖ werking van twee middelen gaat elkaar tegen (antagonisme)
❖ werking van twee middelen versterken elkaar (summatie & synergisme)
,Hoorcollege 3: bijwerkingen & adverse drug events
- farmacovigilantie = wetenschap en activiteiten m.b.t. opsporing, beoordeling, kennis en
preventie van schadelijke effecten van drugs of andere met drugs verband houdende problemen
- bijwerking = reactie die schadelijk en ongewenst is en die optreedt bij doses die normaal worden
gebruikt bij mens voor preventie, stellen van diagnose, behandeling van ziekte of wijziging van
fysiologische functie
❖ Adverse Drug Event (ADE) = medisch verschijnsel dat tijdelijk verband houdt met
gebruik van geneesmiddel, maar niet perse met oorzakelijk verband
➢ problemen ten tijde van gebruik pilletje
➢ causaliteit aantonen is moeilijk; bij minder ernstige bijwerkingen stoppen met
medicijn en herstarten om eventuele causaliteit aan te tonen
➢ herkennen met BAT-M: bekend in literatuur, andere oorzaken uitgesloten,
tijdsrelatie en mechanisme van bijwerkingen
❖ Adverse Drug Reaction (ADR) = reactie op geneesmiddel die schadelijk en onbedoeld
is, en die optreedt bij doses die normaal bij mens worden gebruikt voor profylaxe,
diagnose, therapie of voor wijzigen van fysiologische functie
➢ herkennen met Naranjo Algortime
- bijwerkingen categoriseren op:
❖ ernst (seriousness) en hevigheid (severity)
❖ eigenschappen van bijwerking
➢ dechallenge: wat gebeurt er bij het stoppen van het geneesmiddel
➢ rechallenge: wat gebeurt er bij het opnieuw starten van het geneesmiddel
❖ type (A t/m G)
➢ bizarre: zeldzaam, onvoorspelbaar, eigenaardig, hoge mortaliteit
➢ chronic: cumulatieve dosis, lange-termijn
➢ delayed: zeldzaam, kan dosis-gerelateerd zijn, soms zichtbaar na ontwenning
➢ end of use: terugkaatsende reacties van ontwenningsverschijnselen
➢ failure: frequent, dosis-gerelateerd, invloed kinetica, interacties
➢ genetic: farmacokinetisch of -dynamisch
- verhogen van medicatieveiligheid door:
❖ verbeteren voorschrijven en duidelijke instructie aan patiënten
➢ juridisch kader: voorafgaand duidelijk/schriftelijk patiënt inlichten over
voorgestelde behandeling en bijbehorende risico’s
➢ nadelen van bespreken:
■ nocebo effect: negatief verwachtingseffect veroorzaken
■ attributie: onterecht toeschrijven van symptomen aan geneesmiddel
❖ monitoring van gebruik geneesmiddelen en bijwerkingen rapporteren
Hoorcollege 4: anticonceptie & dysmenorroe
- follikelstimulerend hormoon (FSH) rijpt follikel tot ovulatie en stimuleert daarna corpus luteum
- luteïniserend hormoon (LH) zorgt voor ontwikkeling van corpus luteum
- progesteron maakt baarmoederslijmvlies klaar voor eventuele zwangerschap en remt FSH en LH
→ slijmprop baarmoederhals (luteale fase)
- oestrogeen zorgt voor ovulatie (piek) en voor opbouw baarmoederslijmvlies en remt FSH
- soorten anticonceptie:
❖ hormonale anticonceptie
➢ combinatiepreparaten (oestrogeen + progestageen)
■ werkzaamheid minder afhankelijk van therapietrouw, cycluscontrole
■ stopweek met bloeding en tromboserisico
➢ progestageen-alleen
■ minder bijwerkingen, geen stopweek en langwerkend
■ doorbraakbloedingen en afhankelijk van therapietrouw
❖ niet-hormonale anticonceptie: condoom, vasectomie, koperspiraal
, - combinatiepillen
❖ één-fase pil = elke pil het dezelfde samenstelling (30 of 35 μg Ethinylestradiol)
❖ meerfasenpillen = dosering oestrogeen en progestageen verschilt per dag (5-6-10 of
7-7-7)
➢ soms met één week placebopillen in plaats van stopweek
❖ contra-indicaties: verhoogd tromboserisico en hormoonafhankelijke tumoren
❖ interactie: leverenzym-inducerende middelen (CYP3A4), zoals carbamazepine
❖ kosten: 2-10 cent p/d (tot 18 jaar vergoed; tot 21 jaar eigen risico; >21 jaar niet vergoed)
- vaginale ring: bestaat uit ethinylestradiol + etonogestrel
❖ contra-indicaties: verhoogd tromboserisico en hormoonafhankelijke tumoren
❖ interactie: leverenzym-inducerende middelen (CYP3A4), zoals carbamazepine
❖ kosten: €5,80 per maand
- anticonceptiepleister: bestaat uit ethinylestradiol + norelgestromine
❖ één pleister p/w gebruiken → drie weken achtereen pleister gebruiken, dan één week niet
❖ contra-indicaties: verhoogd tromboserisico en hormoonafhankelijke tumoren
❖ interactie: leverenzym-inducerende middelen (CYP3A4), zoals carbamazepine
❖ kosten: €9,42 per maand
- spiraal
❖ koperspiraal
➢ contra-indicaties: anatomische afwijkingen uterus + SOA
➢ direct werkzaam, geen afname bloedverlies en pijnklachten menstruatie
➢ kosten: €69 (exclusief plaatsing) voor 5-10 jaar
❖ hormoonspiraal: bestaat uit levonorgestrel (Mirena of Kyleena)
➢ contra-indicaties: anatomische afwijkingen uterus + SOA
➢ direct werkzaam, werking vooral lokaal op baarmoederslijmvlies
➢ kosten: €132 (exclusief plaatsing) voor 5 jaar
- implantatiestaafje: bestaat uit etonorgestrel (Implanon)
❖ interactie: CYP3A4 inductoren
❖ direct werkzaam, subcutaan in bicepsplooi van niet-dominante arm
❖ kosten: €1,82 (exclusief plaatsing) voor 3 jaar (of 2 jaar bij overgewicht)
- prikpil: bestaat uit medroxyprogesteron (depo-provera)
❖ geen interacties of contra-indicaties
❖ direct werkzaam na intramusculair toedienen (iedere 12 weken)
❖ kosten: €19,85 per twaalf weken
- minipil: bestaat uit desogestrel (Cerazette)
❖ interacties: CYP3A4 inductoren
❖ direct werkzaam, bij >12u te laat innemen al aanvullende anticonceptie voor 7 dagen
❖ kosten: €0.11-0.13 per dag
- dysmenorroe = hevige pijn bij menstruatie
❖ analgetica gedurende 3 hevigste dagen van menstruatie (NSAID, paracetamol)
➢ als dit niet helpt, hormonale anticonceptie
- hypermenorroe = abnormale hoeveelheden bloedverlies bij menstruatie
❖ NSAID gedurende 3 hevigste dagen menstruatie, daarna hormonale anticonceptie
➢ tranexaminezuur gedurende 3 hevigste dagen menstruatie
- noodanticonceptie door middel van morning-after-pil (levonorgestrel 1,5mg éénmalig) of
koperhoudend IUD
❖ bij voorkeur binnen 12u, niet later dan 72u
❖ bijwerkingen: hoofdpijn, misselijkheid, menstruatie/bloedverlies
❖ bij overgeven binnen 3u = opnieuw
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper manonvoskuil. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,06. Je zit daarna nergens aan vast.
