Samenvatting psychologie en orthopedagogiek 2.3
Tentamen: 8 april 2024
Psychiatrie = medisch specialisme dat zich bezighoudt met psychische ziektebeelden, waarbij
hoofdzakelijk wordt gekeken naar lichamelijke processen (complexere problematiek, mag medicijnen
voorschrijven)
Psychologie = bestudeert het gedrag en innerlijk leven van mensen, met als doel meer kennis en
begrip te krijgen over mentale processen (bv emoties, gedachten, behoeften, motivatie)
Geschiedenis:
- Stenen tijdperk: mentale problemen -> schedel doorboren zodat de kwade geesten uit het
hoofd kunnen ontsnappen
- Griekse arts Hippocrates (vader vd westerse geneeskunde): keek moreler naar psychische
problemen -> psychologische problemen hebben een lichamelijke oorzaak (verandering van
dieet, lust, lichaamsbeweging)
- Middeleeuwen: ging in de baarmoeder iets niet goed -> niet geholpen -> levend verbrand (je
was een heks)
- Na de middeleeuwen: psychiatrische patiënten werden vastgeketend aan muren, sliepen in
eigen uitwerpselen, in dolhuizen geplaatst (rijke mensen konden tegen betaling daar gaan
kijken)
- Morele therapie (rond 1800): ieder mens heeft behoefte aan normale menselijke bejegening
-> dagbesteding, dokters gingen met ze in gesprek (ipv naar ze kijken)
- Rond 1850: oude psychiatrische instellingen (morele therapie was weer weg, geldkwestie)
- Vanaf 1900: psychiatrische patiënten zijn mensen met een probleem die geholpen moeten
worden (morele therapie)
- 1900 – nu: medisch model is leidend -> biologisch ontbreekt er iets (bv teveel/te weinig
stofjes in hersenen)
Stoornissen (hersenziekten) worden op 5 verschillende dimensies bekeken:
1. Diagnose van stoornis op basis van symptomen (DSM-V)
2. Verklaring van de symptomen (bv biologisch)
3. Prognose (voorspelling over het beloop van de stoornis)
4. Behandeling van stoornis
5. Preventie (voorkomen van stoornissen)
Kritiek op medisch model:
- Lang niet alle diagnoses hebben een duidelijke (lichamelijke) oorzaak
- Diagnoses zijn gebaseerd op de subjectieve beschrijving door de persoon
- De GGZ-taal en toename van diagnoses problematiseert en vergroot mogelijk stigma en
schaamte (wanneer ben je eigenlijk nog normaal?)
1
,Stoornis = combinatie van:
- Afwijking van wat normaal wordt gevonden in:
Ontwikkelingsfase
Context of cultuur van de persoon
- Persoon zelf of omgeving ervaart er last van
Perspectieven hoe je naar een stoornis kan kijken:
1. Biologisch perspectief (medisch model): genetische afwijkingen, te weinig neurotransmitters,
verschillende hersenstructuren
2. Psychologisch perspectief: onbewuste conflicten met jezelf, depressieve gevoelens door het
verleden, invloed van leerervaringen
3. Sociaal cultureel perspectief: van alles meegemaakt (armoede, racisme, langdurige
werkloosheid)
Bio-psycho-sociaal perspectief (alles met elkaar verweven)
Ontwikkeling kind is afhankelijk van:
- Aanleg
Genen (gen = kenmerk die meebepaalt hoe je lichaam eruitziet en hoe je lichaam
werkt)
Baarmoederlijke omgeving
Pre-, peri- en postnatale invloeden (bv alcohol, zuurstoftekort)
- Omgeving
Interactie met aanleg: omgeving kan bevorderend of juist remmend werken,
afhankelijk van het kind (en zijn genen)
- Rijping van centraal zenuwstelsel (CZS)
Hoe meer informatie kinderen krijgen, hoe meer verbindingen, hoe beter de
hersenen kunnen rijpen
Verschillen tussen:
- Belemmering = oorsprong van probleem komt van buitenaf (bv scheiding ouders)
- Beperking = bepaalde lichamelijke functie is verstoord (bv niet kunnen lopen, niet kunnen
zien, spraakgebrek)
- Stoornis = afwijking (ontwikkelingsfase of context/cultuur) + last (zelf of omgeving)
Gedragsprobleem vs stoornis:
- Gedragsprobleem = regelmatig ongewenst gedrag vertonen dat storend is voor anderen (bv
driftbuien, pesten, agressief gedrag)
- Gedragsstoornis = het ongewenste gedrag duurt langer dan 6 maanden EN symptomen
komen in bepaalde combinaties voor (in DSM-V)
Internaliserend vs externaliserend:
2
, - Internaliserende problematiek:
Meestal meisjes
Teruggetrokken, angstig gedrag
Onvermogen om aan te passen
Laag testosteron
Kans op verwaarlozing (vanwege teruggetrokken gedrag)
- Externaliserende problematiek:
Meestal jongens
Agressief / acting out
Duidelijker aanwezig
Testosteron hoger
Kans op mishandeling
Verschil meisjes en jongens:
- Biologisch: testosteron
- Omgeving: socialisatie (meisjes zijn lief en schattig, jongens zijn stoer)
Eerste 1000 dagen (vanaf conceptie/bevruchting tot twee jaar)
- Gevoelige periodes = afgebakende periode waarin een kind extra gevoelig is om iets te
ontwikkelen (bv moedertaal)
- Begint eigenlijk al vóór de bevruchting:
Multi-factoriële overerving (genen + omgevingsinvloeden) -> genotype geeft het
bereik aan, afhankelijk van de omgeving (bv IQ: stimulerende omgeving zal zorgen
voor een hoger IQ van het bereik)
Omgevingsinvloeden (voor de zwangerschap al rekening houden met gezondheid
moeder en vader, zelfs oma heeft al invloed)
- Zwangerschap eerste weken: kind is geheel afhankelijk van baarmoederlijke omgeving (is nog
geen placenta)
- Daarna wordt placenta ontwikkeld (zuurstof, voedingsstoffen) -> kwaliteit en grootte heeft
invloed op de gezondheid van het kind
- Stress -> verhoogde kans op problemen in ontwikkeling van het kind
Na de geboorte:
- Lichamelijke ontwikkeling: rijping en ontwikkeling van organen gaat door
- Cognitieve ontwikkeling:
Synaptische groei (hersenverbindingen nemen enorm toe) – later: pruning (snoeien; wat
niet gebruikt wordt, verdwijnt weer) -> efficiënter functioneren
Principe van serve en return: samenspel tussen ouder en kind (ouder reageert op signaal
van kind) -> ontstaan hersengebieden (bv taal)
Hiërarchische opbouw: eerst basale functies, dan complexere
3
, - Sociaal-emotionele ontwikkeling:
Emotie-regulatie:
o Van co-regulatie naar zelfregulatie (beter omgaan met prikkels)
o Principe van serve en return (sensitief reageren op bijvoorbeeld angst) -> niet
sensitief reageren door ouders kan zorgen voor problemen in emotie-
regulatie
o Temperament en ‘goodness of fit’ (omgeving moet passen bij temperament
van kind)
Stressregulatie:
o Stress is kortdurend/alledaags + stressniveau normaliseert snel -> positieve
stressreactie (bv prik krijgen)
o Stress is heftiger/langduriger + responsieve ouder aanwezig -> draagbare
stressreactie (bv verlies van vertrouwd persoon)
o Stress is heftiger/langduriger + adequaat ouderschap afwezig -> toxische
stressreactie (minder vertakkingen bij neuronen)
Gehechtheidsrelaties:
o Normaal gesproken: eerste gehechtheidsrelaties bij 6-12 maanden
o Intern werkmodel = mentale representatie van gehechtheidsrelaties,
verwachtingen over hoe er op hem gereageerd wordt (bv als ouder altijd
troost -> kind leert dat anderen er voor hem zijn)
o 15% ernstige problemen ouder-kind relatie
Risico- en beschermende factoren:
- Nooit direct verband: risicofactoren willen niet zeggen dat er later problemen ontstaan, maar
wel hogere kans (aantal beschermende factoren speelt een rol)
- Verschillende niveaus: kindniveau, ouderniveau, omgevingsinvloeden
- Risicofactoren: ongezonde leefstijl, psychische problemen, lage SES, eenouder/samengesteld
gezin, huiselijk geweld, stress, laaggeletterdheid, medische problemen, huilbaby
- Beschermende factoren: veilige hechting, veerkracht, opvoedvaardigheden, hulp kunnen
vragen/accepteren, sociale competenties, positieve relaties, verbinding, stabiel inkomen
Effectieve interventies:
- SAFE-criteria (Samenhangend, Actief, Focus op gedrag, Expliciet/duidelijk)
- Multimodaliteit: gericht op meerdere domeinen is effectiever (bv thuis én school)
- Gericht op meerdere factoren
- Goede implementatie (uitvoering)
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper femkeveenstra. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,90. Je zit daarna nergens aan vast.
