Naomi Bordon
Samenvatting burgerlijk procesrecht
DEEL 1: DE WEG NAAR HET BURGERLIJK PROCESRECHT
Hoofdstuk 1: de weg naar het gerechtelijk recht
Sein en sollen
Positieve wetenschappen beschrijven louter feitelijke toestanden: hoe iets is à domein van
sein.
Domein sollen: wordt bepaald hoe iets hoort te zijn. Daar worden regels gesteld.
Regel = bindend voorschrift waaraan de mens zich behoort te houden. Regel kan bevel (je
moet iets doen) of een verbod (iets niet doen) zijn à worden gesteld door geweten, moraal
en geloof. Bijzondere categorie regels: rechtsregels.
Rechtsregel
Regel is rechtsregel/wet (sensu lato) wanneer aan volgende cumulatieve voorwaarden is
voldaan:
• Betrekking op uiterlijke gedrag van mensen in maatschappij;
• Wordt in maatschappij uitgevaardigd door persoon of personen die gezag hebben
over degenen die aan die regel onderworpen zijn;
• Naleving van regel kan door gezaghebbende autoriteit of overheid, desnoods manu
militari, worden afgedwongen.
Rechtsstaat
Begrip
Hier heerst the rule of law d.w.z. maatschappij wordt niet geregeld door persoonlijke
voorkeur gezaghebber, maar door geheel van onderlinge consistente rationele wetten. Ook
de machten zelf en het tot stand komen van de wet is hieraan onderworpen.
Principes van rechtsstatelijke wet en van de rechtsstaat
Algemene gelding van de wet
Belangrijkste constitutieve element vd wet in rechtsstaat is dat ze algemene gelding heeft à
geldt voor alle personen die zich in objectief gelijkaardige situatie bevinden en voor alle
gelijkaardige gevallen.
à wet in rechtsstaat is neutraal: onpartijdig en onpersoonlijk.
3 machten – een onafhankelijke rechterlijke macht
Subjectief recht: aanspraak die persoon in bepaalde situatie aan objectieve rechtsregel
ontleent.
1
,Naomi Bordon
Belangrijk(ste) kenmerk rechtsstaat: naast wetgevende en uitvoerende macht, ook een
onafhankelijke rechterlijke macht (scheiding der machten)à past de wetten met algemene
gelding op concrete aanspraak die aan zijn beoordeling wordt voorgelegd.
Recht is algemeen is geldingskracht, maar concreet in zijn toepassing. Wetgever bepaalt
algemene regels, rechter past regels toe in onafhankelijkheid en onpartijdigheid op concrete
case.
Wat is recht? Het recht omvat een geheel van gedragsregels en normen
• Verbodsbepalingen: niet moorden
• Gebodsbepalingen: belastingen betalen, stemmen, gordel dragen
• Normen die toelating bevatten: vergunningen, eigendomsrecht
• Organieke regels: wetten m.b.t. organisatie vd staat
• Dwingend recht
o Openbare orde: alles met strafrecht
o Goede zeden: vorm van fatsoen vb. wildplassen, openbare dronkenschap
o Ter bescherming vd zwakken: huurrecht, consument
• Aanvullend recht: verbintenissen
• Algemene normen: slaan op iedereen
• Individuele normen: vb. Koning Filip is immuun (kan straf- en burgrechtelijk niet
vervolgd worden).
• Regels opgesteld door de overheid
o Federaal: algemeen belang vb. defensie, justitie, financiën, volksgezondheid
o Gemeenschappen: onderwijs
o Gewesten: territoriaal vb. landbouw
Deze gedragsregels en normen hebben tot doel het maatschappelijk leven te ordenen, ze
worden opgelegd door de overheid en zijn afdwingbaar.
Hoofdstuk 2: gerechtelijk recht
Gerechtelijk recht – formeel recht – handhavingsrecht
Materieel recht
= geheel van rechtsregels waarbij maatschappelijke gedraging naar inhoud wordt bepaald
vb. burgerlijk recht, strafrecht, handelsrecht en arbeidsrecht.
àMaterieel recht is dus het inhoudelijk recht vb. je leest in BW “wat is diefstal, huwelijk,
onderneming” etc.
Gerechtelijk recht
= formeel recht à geheel van rechtsregels waarbij wordt bepaald hoe de handhaving van
dat materiële recht structureel wordt georganiseerd en hoe het concrete herstel bij
schending van dat materiële recht wordt geëffectueerd/gerealiseerd. Daarom wordt het ook
handhavingsrecht genoemd.
àFormeel recht dus de procedureregels vb. naar welke rechtbank moet ik, wat zijn de
termijnen etc.
2
,Naomi Bordon
Doel gerechtelijk recht
Uitsluiten eigenrichting
Eigenrichting = persoon herstelt eigenmachtig het hem aangedane onrecht. Is ongeoorloofd
en brengt willekeur met zich mee. Verbod rechter te zijn in eigen zaak à algemeen
rechtsbeginsel.
Daarom art. 5 Ger.W.: rechter dient te spreken, zelfs bij stilzwijgen, duisterheid of
onvolledigheid vd wet. Bij rechtsweigering mogelijkheid tot verhaal op de rechter (art. 1140,
4° Ger.W.) à buitengewoon rechtsmiddel en burgerlijke vordering tegen rechter of
magistraat OM (zie later).
Restanten eigenrichting
Persoon kan zichzelf recht doen zonder tussenkomst rechter, eigenrichting kan op verzoek
wederpartij steeds aan oordeel rechter onderworpen worden.
• Exceptie van niet-nakoming
o In ruime zin (algemeen rechtsbeginsel): prestatie mag opgeschort worden
totdat SA van andere prestatie die daar voldoende mee in verband staat, zijn
prestatie nakomt of aanbiedt deze na te komen.
o In enge zin (exceptio non adimpleti contractus = enac): recht van SA, die ook
SE is van tegenprestatie, om nakoming van zijn verbintenis op te schorten
totdat de SA die tegenprestatie nakomt of aanbiedt na te komen.
• Retentierecht: zakenrechtelijke aspect van deze materieelrechtelijke excepties.
Opschorting prestatie bestaat erin een zaak die het voorwerp vd (tegen)prestatie
uitmaakt, niet af te geven totdat betaald werd wat m.b.t. deze zaak verschuldigd is.
o Toepassing van enac.
o Doel: middel tot rechtshandhaving
o Persoonlijke garantie tot executie
Indeling gerechtelijk recht:
• Gerechtelijk privaatrecht = burgerlijk procesrecht
• Strafprocesrecht (strafvordering)
• Administratief procesrecht
• Fiscaal procesrecht
• Tuchtprocesrecht: vb. jouw cliënt heeft verkeersovertreding begaan, zijn vrouw komt
omdat ze wil scheiden. Conflict en mag dus niet -> tuchtsanctie.
Hoofdstuk 3: burgerlijk procesrecht
BP bevat alle regels van gerechtelijk recht die betrekking hebben op privaatrecht.
Privaatrecht = geheel van rechtsregels die betrekking hebben op de onderlinge
verhoudingen tss burgers.
Takken BP: organisatie rechtbank, bevoegdheid rechtbank, hoe start je procedure op,
vonissen etc.
• Burgerlijk recht
• Sociaal recht
• Handelsrecht
3
, Naomi Bordon
DEEL 2: HET HUIS VAN HET BURGERLIJK PROCESRECHT
Hoofdstuk 1: bronnen van het burgerlijk procesrecht
Internationale verdragen: hebben directe werking en moeten worden toegepast door
Belgische rechters.
• Art. 6 EVRM: europees vedrag van de rechten van de mens.
• 14 BOPU: burgerlijke en politieke rechten
o Vb. recht op een eerlijk proces.
Grondwet: diverse bepalingen m.b.t. burgerlijk procesrecht.
Eerste categorie:
• Erkenning rechterlijke macht (art. 40 Gw.)
• Fundamentele regels voor organisatie en werking
o Vb. openbaarheid terechtzitting (art. 148 Gw.)
• Motiveringsplicht (art. 149 Gw.)
• Onafhankelijkheid van de rechter (art. 151 Gw.)
• Exceptie illegaliteit (art. 159 Gw.)
Tweede categorie: Hoge Raad voor de Justitie (samenstelling en bevoegdheden).
Derde categorie: somt bepaalde grondrechten op.
Gerechtelijk wetboek: tot stand bij wet van 10 oktober 1967 à bp voordien verspreid over
vss wetboeken, nu gebundeld in 1 wetboek. Bp werd gemoderniseerd, eenvoudiger en
minder formalistisch. Gerechtelijk Wetboek in 7 delen:
1. Algemene beginselen
2. Rechterlijke organisatie
3. Bevoegdheid
4. Burgerlijke rechtspleging
5. Bewarend beslag, middelen tot tenuitvoerlegging en collectieve schuldenregeling
6. Arbitrage
7. Bemiddeling
Bijzondere wetten en decreten: regels bp niet alleen in Gerechtelijk Wetboek, ook in andere
boeken vb. insolventie ondernemingen (WER), maar ook in bijzondere wetten vb. wet van 15
juni 1935 betreffende taalgebruik in rechtszaken.
Rechtsbeginselen = fundamentele regel die rechtspraak afleidt uit bepaald rechtsbestel à
geldt als wet. Wnr rechter geschil niet op grond van wettekst kan oplossen, kan oplossing
gevonden worden o.b.v. algemeen rechtsbeginsel. Schending algemeen rechtsbeginsel:
grond tot cassatie.
Erken als algemeen rechtsbeginsel: beginselen van behoorlijke procesvoering (art. 6 EVRM)
• Recht van verdediging
• Onafhankelijke en onpartijdige rechter
o Onpartijdigheid: vb. spaghetti arrest
4
