Deze uitgebreide samenvatting omvat het volledige pakket leerstof te kennen voor het examen. Alle leerstof uit zowel het handboek, de slides en zelfs eigen notities zijn hier verwerkt in een samenhangend document. Als je deze samenvatting kent, is het examen met zekerheid haalbaar in de eerste zit!
Inhoud
Deel 1: Algemeen: basisbegrippen ......................................................................................................... 5
H1: Waarom sociaalwetenschappelijk onderzoek? ........................................................................... 5
Inleiding........................................................................................................................................... 5
Enkele voorbeelden ........................................................................................................................ 5
De wetenschappelijke aanpak ........................................................................................................ 5
Wat te verwachten van methodologie? ......................................................................................... 5
H2: Bouwstenen en soorten sociaalwetenschappelijk onderzoek.................................................... 5
Inleiding........................................................................................................................................... 5
Bouwstenen van sociaal-wetenschappelijk onderzoek ................................................................. 5
Evaluatiecriteria voor wetenschappelijke kennis .......................................................................... 6
Soorten sociaalwetenschappelijk onderzoek ................................................................................ 6
H3: Filosofische achtergrond: epistemologische beginselen ............................................................ 7
Inleiding........................................................................................................................................... 7
De ontwikkeling van de epistemologie van de wetenschappen ................................................... 7
Wat met de sociale wetenschappen?.............................................................................................. 7
H4: Ethiek in sociaalwetenschappelijk onderzoek ............................................................................. 8
Inleiding........................................................................................................................................... 8
Hoe omgaan met deelnemers aan onderzoek ............................................................................... 8
Professionele standaarden en deontologie ................................................................................... 8
Samenleving en wetenschap .......................................................................................................... 8
Deel 2: Planning en voorbereiding van empirisch onderzoek ............................................................... 8
H5: Onderzoek ontwerpen: strategie en doelstellingen.................................................................... 8
Inleiding........................................................................................................................................... 8
Het onderzoeksplan ........................................................................................................................ 8
Probleemformulering of probleemstelling .................................................................................... 8
Onderzoeksopzet of (onderzoeks)technisch ontwerp ................................................................... 9
H6: Kwantitatieve en kwalitatieve meting ......................................................................................... 9
Inleiding........................................................................................................................................... 9
Meten: enkele basisbegrippen ....................................................................................................... 9
Kwantitatief meten ....................................................................................................................... 10
Kwalitatieve meting ...................................................................................................................... 11
H7: Selectie van onderzoekseenheden: steekproeven .................................................................... 12
Inleiding......................................................................................................................................... 12
Toevalsteekproeven ...................................................................................................................... 14
Theoretische steekproeven .......................................................................................................... 20
2
, Methodologie sociale wetenschappen
Deel 3: Kwantitatieve methodes .......................................................................................................... 22
H8: Experimentele ontwerpen ......................................................................................................... 22
Inleiding......................................................................................................................................... 22
Onderdelen van het klassieke experimentele ontwerp .............................................................. 23
Bedreigen van de interne validiteit .............................................................................................. 25
Bedreigingen van de externe validiteit ........................................................................................ 27
Alternatieven op de klassieke experimentele ontwerpen .......................................................... 28
Ethische bekommernissen ............................................................................................................ 30
H9: Surveyonderzoek ........................................................................................................................ 31
Inleiding......................................................................................................................................... 31
Stappenplan en foutenbronnen ................................................................................................... 32
Over vragen en antwoorden......................................................................................................... 33
Het ontwerp van vragenlijsten ..................................................................................................... 34
De keuze voor een surveymodus ................................................................................................. 38
H10: Niet-reactief onderzoek en secundaire data-analyse ............................................................. 40
Inleiding......................................................................................................................................... 40
Soorten niet reactieve gegevens .................................................................................................. 40
Secundaire analyse voor onderzoeksdata ................................................................................... 44
Voor- en nadelen van niet-reactieve en secundaire data ............................................................ 44
Deel 4: Kwalitatieve methodes ............................................................................................................. 45
H11: Veldonderzoek en participerende observatie ......................................................................... 45
Inleiding......................................................................................................................................... 45
Types veldonderzoek .................................................................................................................... 46
Het verloop van veldonderzoek ................................................................................................... 47
Veldwerknotities ........................................................................................................................... 49
Voor- en nadelen van veldonderzoek .......................................................................................... 50
H12: Diepte-interviews en focusgroepen ........................................................................................ 51
Inleiding......................................................................................................................................... 51
Epistemologische achtergrond van diepte-interviews ................................................................ 52
De interviewsituatie ..................................................................................................................... 53
Focusgroepen ................................................................................................................................ 55
Van gesproken naar geschreven tekst .......................................................................................... 55
Analyseren en interpreteren ........................................................................................................ 56
Kwaliteit? ...................................................................................................................................... 57
H13: Historisch-vergelijkend onderzoek .......................................................................................... 58
Inleiding......................................................................................................................................... 58
3
, Methodologie sociale wetenschappen
De oorsprong van vergelijkende methodes: John Stuart Mill ..................................................... 58
Specifieke kenmerken van historisch-vergelijkend onderzoek ................................................... 60
Problemen bij historisch-vergelijkend onderzoek ....................................................................... 62
4
, Methodologie sociale wetenschappen
Deel 1: Algemeen: basisbegrippen
H1: Waarom sociaalwetenschappelijk onderzoek?
Inleiding
Methodologie: verwijst naar de wijze waarop het hele proces van wetenschapsbeoefening
functioneert, en houdt dus niet alleen de kennis en beheersing van methoden en technieken in.
Enkele voorbeelden
1. De opwarming van de aarde: An Inconvenient Truth versus The Great Global Warming
Swindle
2. De ‘War against Crime’ in New York: werkt het?
3. Botsende beschavingen
4. Polls bij verkiezingen: verteken(en)d?
5. De wetenschapper als bokser?
6. Verband tussen gamen en agressie
De wetenschappelijke aanpak
1. Wetenschap: een specifieke benadering
2. Alternatieve bronnen van kennis over de werkelijkheid
Wat te verwachten van methodologie?
Micro-, meso-, en macroniveau: hebben betrekking op het niveau van de analyse of theorie; micro
verwijst naar het (inter-)individuele niveau; macro naar het maatschappelijke systeem en meso zit
hier tussenin, bijvoorbeeld op het niveau van organisaties of bedrijven.
H2: Bouwstenen en soorten sociaalwetenschappelijk onderzoek
Inleiding
Sociaalwetenschappelijk onderzoek: de productie van geldige en betrouwbare kennis over de sociale
realiteit door het combineren van theorie en empirie, waarbij methodologische principes rigoureus
worden toegepast.
Bouwstenen van sociaal-wetenschappelijk onderzoek
1. Theorie en empirie
Theorie: het geheel van samenhangende uitspraken of proposities die bepaalde fenomenen
beschrijven en verklaren.
Concept: een algemeen en abstract idee dat als een label dient om concreet waarneembare
zaken of fenomenen te categoriseren.
Formele theorie: een soort theorie die ervan uitgaat dat je allerhande sociale fenomenen los
van de concrete inhoud kan verklaren vanuit enkele vormelijke basisprincipes.
‘Grand Theory’: een soort theorie die sociale fenomenen probeert te vatten vanuit één
abstract conceptueel kader, waarin het ordenen van concepten belangrijker is dan het
begrijpen van de sociale werkelijkheid.
‘Middle range theory’: theorieën die berusten op een reeks aannames over één bepaald
sociaal fenomeen, waaruit hypothesen kunnen worden afgeleid die op hun beurt empirisch
getoetst worden.
Verifieerbaarheid: de mogelijkheid om door observatie te toetsen of theoretische aannames
overeenstemmen met de realiteit.
5
, Methodologie sociale wetenschappen
Falsifieerbaarheid: de mogelijkheid om door observatie de eventuele onjuistheid van kennis
aan te tonen, weerlegbaarheid.
Repliceren: het herhalen van onderzoek om te kijken of je tot dezelfde conclusies komt.
Empirie: het ervaren van de wereld rondom ons door waarneming.
2. Inductie en deductie
Deductie: een gevolgtrekking van het algemene naar het bijzondere
Inductie: op basis van specifieke waarnemingen komen tot een algemene regel.
3. De empirische cyclus van wetenschappelijk onderzoek
Evaluatiecriteria voor wetenschappelijke kennis
Betrouwbaarheid: de mate van consistentie van een meting, de mate waarin een meetinstrument
dezelfde resultaten oplevert bij herhaalde metingen onder soortgelijke condities.
Validiteit: de afwezigheid van systematische fouten vertekening in een onderzoek; ook geldigheid
genoemd.
1. Betrouwbaarheid
2. Validiteit
Meetvaliditeit: de mate waarin een meetinstrument meet wat het zou moeten meten.
Interne validiteit: de mate waarin waargenomen relaties in een empirische studie een
correcte weerspiegeling zijn van de werkelijkheid.
Externe validiteit: de maten waarin bevindingen uit onderzoek bij een specifieke populatie
ook voor een ruimere populatie gelden, ook wel veralgemeenbaarheid genoemd.
3. Vakmanschap als kwaliteit
Peer review: het laten evalueren van wetenschappelijke bevindingen door collega-
wetenschappers.
Soorten sociaalwetenschappelijk onderzoek
1. Toepassingsgebied: theoriegericht versus praktijkgericht onderzoek
Theoriegericht onderzoek: onderzoek dat gericht is op de ontwikkeling van een theorie,
waarbij de kennisproductie de primaire drijfveer is; ook wel fundamenteel onderzoek
genoemd.
Praktijkgericht onderzoek: onderzoek dat gericht is op het oplossen van een praktisch, maar
maatschappelijk probleem.
Evaluatieonderzoek: een vorm van praktijkgericht onderzoek – gebruikmakend van
sociaalwetenschappelijke procedures – om de effectiviteit van sociale interventies te
onderzoeken.
Actieonderzoek: een vorm van praktijkgericht onderzoek dat tot doel heeft kennis te
verspreiden onder de deelnemers aan het onderzoek en zo politieke actie te stimuleren.
2. Onderzoeksmethodologie: kwantitatief versus kwalitatief onderzoek
Triangulatie: een manier om eenzelfde onderzoeksvraag zowel met kwalitatieve als
kwantitatieve gegevens van antwoord te voorzien teneinde de geldigheid ervan te
maximaliseren.
6
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper bestrecommend2. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €12,26. Je zit daarna nergens aan vast.
