China, Duitsland, Steden en burgers, Verlichting
Inhoud per examenonderwerp:
- Belangrijke begrippen
- Jaartallen
- Kenmerkende aspecten per onderwerp
- Leidende vragen
- Samenvatting, puntsgewijs dus niet in een lange lap tekst
Geschiedenis samenvatting
eindexamenonderwerpen vwo 2023/2024
--------------------------------------------------------------------
China - Duitsland - Steden en burgers - Verlichting
--------------------------------------------------------------------
Inhoud per examenonderwerp:
● Handige begrippen
● Belangrijke jaartallen
● Bijbehorende kenmerkende aspecten
● Leidende vragen (niet overal uitgewerkt)
● Puntsgewijze samenvatting per hoofdstuk, zoals in voorbeeld hieronder:
Organisatie van de handel in Brugge
- Alleen in textielindustrie domineren de Bruggenaren
- Buitenlandse handelaren domineren op andere gebieden
- Brugge maakt zich zo aantrekkelijk mogelijk voor hen:
● Takel op havenkade
● goed bevaarbare verbinding met zee
● Handelsprivileges → kantoren + opslagplaatsen opgericht
● Stadsbestuur zorg voor bemiddeling en rechtspraak
- Wissel- en geldhandel in opkomst
- Brugge wordt economisch en financieel centrum
Sociale zorg
- Rijke stad trekt mensen aan
- Ongeschoolde arbeiders, gehandicapten, zieken, weduwen en wezen staan
onderaan de maatschappelijke ladder: armoede ligt op de loer
- Zorg voor deze sociale onderlaag (goede werken doen = zaligheid)
● Hospitaal opgericht voor pelgrims en reizigers
● Kloosters doen aan ziekenzorg en onderwijs
● Stadsbesturen en gilden nemen zorgtaken op zich
● Armenmeesters collecteren
- Echter: medische zorg ver te zoeken
● Steeds meer zieken naar het hospitaal (ziekenhuizen)
- Begijnhoven opgericht: kleine huisjes met gedragsregels voor mensen die dat nodig
hebben
- Mensen die zich niet gedragen krijgen geen hulp
Begrippen
- Burgeroorlog: Oorlog tussen burgers in een land onderling
- Collectivisatie: Samenvoegen van particuliere landbouwbedrijven tot grote staatsbedrijven
- Confucianisme: Filosofische stroming, gebaseerd op de leer van Confucius
- Cultus: Verering van bepaalde godheid of persoon
- Dissidenten: Personen/groepen die zich verzetten tegen de heersende politieke ideologie of
religieuze opvattingen
- Dynastie: Opeenvolging van heersers uit dezelfde familie
- Extraterritorialiteit: De regeling dat men in het buitenland niet onder het daar heersende
rechtssysteem valt, maar onder de eigen rechtspraak
- Guerrillaoorlog: Type oorlogsvoering waarbij mensen die niet als strijder herkenbaar zijn,
verrassingsaanvallen op de tegenstander uitvoeren
- Invloedssfeer: Gebied, vaak buiten eigen grenzen, waarbinnen een staat invloed/macht
heeft
- Maoïsme: Stroming binnen het communisme die stelt dat boeren het communisme in praktijk
moeten brengen, er is een voortdurende revolutie nodig
- Massacampagne: Grootschalige actie met het doel om de bevolking te mobiliseren voor
politieke/economische/sociale doelen
- Modern imperialisme: Streven van westerse landen in negentiende eeuw om hun macht in
Azië en Afrika uit te breiden, door koloniën te veroveren, te besturen en te exploiteren.
- Nationaliseren: Particuliere eigendommen, zoals bedrijven en grond, worden staatsbezit
- Ongelijke verdragen: Verdragen tussen twee partijen, waarbij de ene partij tot veel wordt
verplicht, terwijl de andere partij veel voordelen heeft
- Revisionisme: Stroming waarvan de aanhangers bepaalde opvattingen en zienswijzen willen
herzien van de heersende stroming
- Sinocentrisme: Het idee dat China het middelpunt van de wereld vormt en dat zijn cultuur
e.d. superieur is aan andere landen
- Vijfjarenplan: Onderdeel van een planeconomie, de overheid stelt streefcijfers in voor de
productie
- Volksrepubliek: Benaming waarmee communistische staten zichzelf aanduiden, vanuit het
idee dat met het communisme het volk de macht in handen zou hebben
- Volkscommune: Organisatorische eenheid op het platteland, waarin boeren op
staatsbedrijven werken. Privébezit bestaat niet, letterlijk alles moet worden gedeeld.
- Vreedzame co-existentie: Opvatting dat twee tegenstrijdige ideologieën vreedzaam naast
elkaar kunnen leven
- Warlord: Lokale heerser die zijn macht baseert op militair geweld en onderdrukking
Jaartallen
- 1839: Eerste opiumoorlog
1
, - 1856: Tweede opiumoorlog
- 1851-1864: Taiping Opstand
- 1851-1868: Nian Opstand
- 1895: Chinees-Japanse oorlog (China verliest)
- 1900: Bokseropstand
- 1911: Revolutie tegen de Mantsjoe-dynastie
- 1912: Sun Yat-sen sticht de Chinese Republiek
- 1927: Nationalisten herstellen het centrale gezag
- 1931: Japanse bezetting van Mantsjoerije
- 1949: Stichting Volksrepubliek China
- 1950: 'Vriendschapsverdrag’ tussen China en Sovjet-Unie
- 1962: Breuk tussen China en Sovjet-Unie
- 1972: Toenadering tussen China en VS
- 1976: Dood van Mao
- 1989: Demonstraties op het Plein van de Hemelse Vrede
- 1997: Soevereiniteitsoverdracht door Groot-Brittannië van Hongkong
- 1999: Soevereiniteitsoverdracht door Portugal van Macau aan China
- 2001: China treedt toe tot de Wereldhandelsorganisatie
Kenmerkende aspecten
1. De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industralisatie
2. De opkomst van emancipatiebewegingen
3. De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme,
confessionnalisme en feminisme
4. Vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme
5. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van
massaorganisatie
6. Het in de praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en
fascisme/nationaalsocialisme
7. Vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme
8. De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop
en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog
9. De industriële revolutie die (in de westerse wereld) de basis legde voor een industriële
samenleving
10. De dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld
11. De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw
aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
Leidende vragen
1. Waardoor verloor China zijn positie als regionale grootmacht? (1842-1911)
2. Waardoor ontstond de Volksrepubliek China? (1912-1949)
3. Waardoor heeft de volksrepubliek zich kunnen ontwikkelen tot een grootmacht? (1949-2001)
Samenvatting
Inleiding
De Chinese Droom
China heeft afgelopen decennium een ongekende economische groei doorgemaakt. Dat
mag ook wel na twee eeuwen vol armoede, onderdrukking, opstand en bloedvergieten. Het
is de Chinese Droom om rijk en gelukkig te worden.
3.1 China en het modern imperialisme
De Qing-dynastie
2
, - Vanaf de zeventiende eeuw werd China geregeerd door keizers van de Qing-
dynastie, ook bekend als 'de Mantsjoes'.
- Volgens het confucianisme werd een keizer door de Hemel aangewezen en had hij
goddelijk gezag.
- De keizer werd ondersteund door een kleine groep ambtenaren, bekend als
'mandarijnen'.
- Meer dan 90% van de Chinese bevolking was boer, eigenlijk gewoon horigen.
- Over het algemeen gehoorzaamden zij aan de keizer, maar aan het eind van de 20e
eeuw verzwakte de keizerlijke positie.
● Interne oorzaken (binnen het keizerlijk hof): corruptie, afpersing en diefstal.
● Externe oorzaken: hongersnood in China en modern imperialisme.
China en het modern imperialisme
- Redenen voor het modern imperialisme
● Het economische doel was het verkrijgen van grondstoffen en afzetgebieden
● Het politieke doel was het versterken van macht (hoe meer kolonies, hoe
meer invloed je had)
- Het was alleen lastig voor westerse landen om in China voet aan wal te zetten
(letterlijk)
● Alleen de havenstad Kanton staat open voor Europese handelaren
● China toont geen interesse in westerse handelswaar (door sinocentrisme)
→ Ze zien de westerlingen als barbaren en vinden zichzelf superieur
- De Britten vinden een oplossing: Chinezen zijn namelijk dol op opium
● Chinezen raken verslaafd en de Britten maken enorme winst
● De hele Chinese samenleving stort in elkaar
- De Chinese keizer is het helemaal zat en grijpt in
● 1839: 20.000 kisten opium verbrand
● Britten sturen oorlogsschepen naar de Chinese kust
→ Eerste Opiumoorlog is een feit
Ongelijke Verdragen
- 1842: Eerste Opiumoorlog eindigt; China verliest
- De Britten stellen een vernederend verdrag op
● Chinezen moeten schade betalen
● Britten mogen in 5 havensteden handelen
● Hongkong wordt kroonkolonie
→ Eerste voorbeeld van een ongelijk verdrag (moet je weten!)
- Begin van het einde: westerse aanwezigheid in China neemt sterk toe
● China verliest steeds meer zeggenschap over eigen grondgebied
- Onvrede hierover neemt toe: in 1856 de Tweede Opiumoorlog
● Opnieuw nederlaag China met een ongelijk verdrag
→ Buitenlandse handelaren krijgen nu in heel China
bewegingsvrijheid
- Letterlijk iedereen buiten China profiteert van China’s zwakke positie
● Meerdere landen stellen een ongelijk verdrag op
● Lage tarieven voor buitenlandse producten
● Extraterritorialiteit voor buitenlanders in China geregeld
→ Buitenlanders vallen niet meer onder de Chinese wetgeving
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper estherdej140. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
