Samenvatting
samenvatting farmacologie 1
- Vak
- Farmacologie
- Instelling
- Katholieke Universiteit Leuven (KU Leuven)
Dit document is een uitgebreide samenvatting van het BOEK farmacologie 1. Opgelet: geen lesnotities.
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 36 pagina's
Voorbeeld 4 van de 36 pagina's
In winkelwagen
Voorbeeld van de inhoud
Farmacologie 1: inleiding tot de farmacologieen begrippen van farmacokinetiek
Absorp e: transport van farmaca over biologische membranen
Farmaceu sche fase (maag):
- Desintegra e vd toedieningsvorm
- Dissolu e (oplossing) vh farmacon in waterig milieu vd maag -> ac eve stof (API) wordt
beschikbaar voor opname
o Geen dissolu e = geen absorp e (want slaat neer)!
o Het in oplossing gaan van API duurt 30 à 60 mins
Vlo er verloop als GM met voldoende water wordt ingenomen!
Bruistable en: fase gebeurt i/h glas -> start werking vh GM aanzienlijk versneld door versnelling
absorp e.
-> longitudinaal gastro-intes naal transport door beweging spijsbrij
OF/EN
-> axiaal transport door diffusie
Maag hee dus invloed op opnamesnelheid door zijn snelheid van aanbieden GM aan dundarm.
Absorp efase is bij opname po, inhala e, sublinguaal, subcutane injec e… NIET bij IV medica e!
-> want transepitheliaaltransport is noodzakelijk om vasculaire compar ment te bereiken (v porta)
-> bloedbaan of lymfe bij zeer lipofiele stoffen
Vrije ac eve stof in duodenum of jejenum -> vanuit lumen nr de bloedvaten
?
D E PK = farmacokine ek (wat ons lichaam met het GM doet)
PD = farmacodynamiek (wat het GM met ons lichaam doet)
PK
PD CP = plasmaconcentra e
Cp
GM niet ple en of op kauwen -> lokale toxiciteit zoals ulcera es in mondmucosa + ac eve stof reeds
afgebroken voor die kans hee om effect uit te oefenen
! Dissolu e van GM in maag (waterig milieu) is beter naarmate hydrofieler; absorp e van GM door
diffusie verloopt sneller naarmate lipofieler
1.1 Mechanismen bij de opname van stoffen over biologische
membranen
1.1.1 Paracellulair transport
-> transport van stoffen doorheen poriën tussen cellen (enterocyten), maar dit is enkel bij kleine,
goed wateroplosbare farmaca (dus weinig aandeel van dit transport aan totale opname van GM’en)
-> kwan ta ef onbelangrijk want meeste ionen kunnen niet paracellulair, behalve Lithium
1.1.2 Transcellulair transport
-> transport van stoffen doorheen celmembraan (grootste aandeel aan totale opname van GM’en)
,1. PASSIEVE DIFFUSIE D = diffusieconstante
-> concentra egradiënt is de drijvende kracht van dit transport A = oppervlakte met brushboarder
-> Diffusiewet van Fick beschrij transportsnelheid of flux (J): d = dikte celmembraan
𝒅𝑺 𝑨 P = par ecoëfficiënt
𝑱= 𝒅𝒕
= 𝑫 ∙ 𝑷 ∙ 𝒅 (𝑪𝟎 − 𝑪𝒊 ) C0 - Ci = concentra egradiënt =
=> lineair verband tss diffusiesnelheid & concentra egradiënt concentra e in lumen - concentra e
die dmv passieve diffusie in cel komt
Snellere absorp e door:
o Kleiner molecule (MW < 500 Da) aka grote diffusieconstante
o Grotere oppervlakte A; dus dundarm > maag
o Lipofiele stof (Log P > 1) MAAR kleinere wateroplosbaarheid -> dissolu e als
beperkende factor in waterig milieu*
o Grote concentra egradiënt tss darmlumen & bloedbaan (concentra e darmlumen
bepaald door oplosbaarheid vh GM in intes nale vocht)
[ ]
*𝑃 =[ ]
≈ 1 𝑖𝑑𝑒𝑎𝑙𝑖𝑡𝑒𝑟 (≥ 5‼!)
-> Als P te groot is, is het heel lipofiel en blij GM in membraan zi en (sommige GM’en
zijn toxisch omdat ze accumuleren i/h membraan) -> deze GM’en innemen met voedsel
-> dissolu e & opname van farmacon bepaald door:
o Fysicochemische eigenschappen vh farmacon bv molecuulgroo e, vetoplosbaarheid
o pKa vh farmacon en omgevings-pH
Verhouding tss deze twee bepaalt ionisa egraad vh farmacon aka mate
waarin het onder lipofiele en hydrofiele vorm aanwezig is
Lipofiel = niet-geïoniseerd
Hydrofiel = geïoniseerd
Meeste farmaca = zwakke basen/zuren => pH-verschillen aan de 2 zijden van
membraan waarover transport plaatsvindt zorgen voor verschillen in
ionisa egraad en dus oplosbaarheid
pH-par etheorie = farmacon hoopt zich op aan zijde vh membraan waar
het overwegend in geïoniseerde vorm aanwezig is
Enkel niet-geïoniseerde vormen kunnen doorheen membranen
diffunderen -> zwak zuur in maag (pH van 1 à 2) snel geabsorbeerd vs
zwakke base slecht geabsorbeerd
𝑯𝑨 ⇋ 𝑯 + 𝑨 𝑩 + 𝑯 ⇋ 𝑩𝑯
o Affiniteit van farmacon voor weefsel en/of plamaproteïnen -> ophoping van
farmacon in bepaald weefsel of plasma door binding aan proteïnen
2. CARRIER-GEMEDIEERD ACTIEF TRANSPORT
-> gepolariseerd transport tegen concentra egradiënt in (E vereist) thv dunne darm,
galwegen, niertubuli en BBB.
-> hydrofiele stoffen zoals glucose, aminozuren en galzouten zouden anders celmembraan
niet kunnen passeren
-> L-dopa, penicillinen, cefalosporinen, ACE-inhibitoren en methotrexaat
-> dragereiwit:
o Substraatspecifiek
o Verzadigbaar
o Onderhevig aan compe e
-> snelheid waarmee stoffen opgenomen worden is via Michaëlis-Menten kine ek:
, 𝑑𝑆 𝐶 ∙ (𝑚𝑎𝑥𝑖𝑚𝑎𝑙𝑒 𝑠𝑛𝑒𝑙ℎ𝑒𝑖𝑑)
=
𝑑𝑡 𝐾 +𝐶
3. PINOCYTOSE
-> via vacuool- of vesikelvorming (apicale endocytose met hierna basolaterale exocytose)
hoog moleculaire stoffen opnemen
4. TRANSCYTOSE
-> endocytose bv vit B12 en ijzer
5. GEFACILITEERDE DIFFUSIE
-> diffusie met tussenkomst van dragereiwit
3, 4 en 5 kwan ta ef onbelangrijk voor opname van farmaca
1.2 Mechanismen die de opname van stoffen over membranen beïnvloeden
1.2.1 Effluxmechanismen & transportmoleculen
-> xenobio ca ac ef verwijpderen uit lichaamscellen
-> P-glycoproteïne (P-gp)
o Genproduct vh mul ple drug resistance gene (MDR-gen)
o Belang bij ontstaan van resisten e tegen cytosta ca
o Deel van familie van membraangebonden adenosine trifosfaat (ATP)-a ankelijke
transporteiwi en
Behoren tot ATP-binding Casse e (ABC) transportmoleculen
Kunnen mbv ATP-verbruik stoffen van endogene of exogene oorsprong over
celmembranen transporteren
o Placenta, dundarm, lever, BBB, nieren..
P-gp thv brush border van dundarm beperkt voor sommige GM’en zeer fel de
opname po -> noodzaak van parenterale toediening
P-gp-inhibitoren maakt po toediening mogelijk
-> 2 superfamilies: ABC en oplosbare (solute carriers SLC) carriers
-> Breast Cancer Resistance Protein (BCRP) als belangrijke efflux pomp thv BBB: CZS beschermen
tegen poten eel toxische stoffen, en dus ook tegen poten eel therapeu sche stoffen -> ontwikkeling
van GM’en voor CZS is moeilijk
-> ook bijdrage aan efficiënte verwijdering van GM’en uit lichaam (klaring door
nieren/lever/hersenvliezen)
1.2.2 Metabole enzymen zoals CYP3A4
-> breken GM’en thv darmwand af voordat v. porta bereikt is -> beperken de systemische
beschikbaarheid van GM’en
Efflux pompen & dundarm enzymen verminderen opname van GM’en -> verlagen biologische
beschikbaarheid -> dragen dus bij aan first-pass effect
1.3 Opname vanuit het gastro-intes naalstelsel: interfererende factoren
-> gewijzigde opname in termen van snelheid en/of kwan teit
1. ZUURTEGRAAD OF PH
-> iedere factor die invloed hee op pH van GI stelsel
-> Vooral pH-verhoging vd maag leidt tot absorp eproblemen
, o Azoles (zwakke basen) hebben zure pH vd maag nodig om in oplossing te gaan en dus
succesvolle absorp e te hebben
o Gelijk jdig PPI -> pH maag wordt 5 à 6 ipv 1 à 2
Oplossing: inname GM met zure dranken zodat maagvocht jdelijk
aangezuurd wordt
o Er bestaan ook farmaca die afgebroken worden in zuur milieu -> degrada e in maag
(omeprazole, erythromycine, penicilline, didanosine)
o Oplossing: geneesmiddel verpakken in zuurweerstandige of maagsapresistente
table en of aanbieden in vorm van pro-drug dat wel stabiel is in zuur milieu
2. MAAGLEDIGING EN TRANSITTIJD
-> 30-60 minuten na inname is GM de maag gepasseerd (nuchter)
-> door vertragende factoren zoals voeding, an -diarreica, gastroparese door opioïde
analge ca of geassocieerd aan diabetes,.. kan verblijfsduur in maag oplopen tot 3-4u ->
langzamere opname
-> inname van lipofiele GM’en samen met vetrijke maal jd verhoogt oplosbaarheid vh GM bv
azolen
-> wijziging darmmo liteit
o Toename bv diarree, hyperthyroïdie, gastro-prokine ca,.. -> te snelle passage ->
onvolledige opname bv orale contracep va met diarree
o Afname bv an -diarreïca, opioïden.. -> guns g voor opname
3. ADSORPTIE EN CHELAATVORMING
-> voedingsvezels adsorberen GM’en -> ↓ opname bv sta nes
-> GM’en vormen onoplosbare complexen of chelaten met divalente of trivalente ka onen
(Ca2+, Al3+, Fe2+, Mg2+) -> precipita e -> onmogelijke opname bv tetracyclines en
fluorochinolonen
-> tetracyclines of fluorochinolonen samen innemen met melk of sondevoeding (veel Ca2+) ->
chelaatvorming -> drm sondevoeding min 2u voor en 1u na toediening van medica e
onderbreken
-> chelaatvorming bij schildklierhormoon (levothyroxine) met tweewaardige ka onen (als pt
neemt jdens maal jd hogere dosis geven dan bij nuchtere inname)
-> bisfosfonaten slaan neer in aanwezigheid van Ca (inname met min 2u scheiden van inname
van Ca) bv osteoporose (vit D3, bisfosfonaten en Ca)
4. METABOLE ENZYMEN EN EFFLUXMECHANISMEN
-> GM’en en/of voedingsbestanddelen inhiberen/s muleren metabole enzymen en P-gp-
effluxpomp -> aanzienlijke wijziging van biologische beschikbaarheid van GM (doelbewust of
ongewenst)
o Pompelmoessap -> inhibi e van CYP3A4 in enterocyt -> ↑ absorp e
o Sint-Janskruid of rifampicine -> induc e en verhoogde expressie van CYP3A4 en/of P-
gp -> ↓absorp e
-> erns ge diarree en beschadiging vd enterocyt zorgen voor ↓ ac viteit van metabole
enzymen en effluxpompen bv transplantpa ënten door Gra -versus-Host Disease ->
↑absorp e van immuunsuppressiva -> poten ële toxiciteit
5. ZIEKTEN EN BARIATRISCHE CHIRURGIE
-> Achloorhydrie, gastroparese, inflammatoire aandoeningen verstoren normale absorp e
-> bij pten met bariatrische chirurgie ↓ absorp e door: ↓ oplosbaarheid in maag door
gewijzigde pH + ↓ volume vd maag + bij bypasschirurgie ook ↓ van absorbeerbaar oppervlak
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper shantalverwimp. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 52355 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen