WOONCULTUUR MICRO
LES 1. HUIS IS NOG GEEN THUIS - WONEN & KEUKEN - WAT IS WONEN?
“een thuis vindt men niet noodzakelijk in huis”
Architectuurhistoricus Paul Oliver
• Tijdelijk verblijven (bv. zwervers) kan ook een thuis zijn
• Huis thuis
“… dat de stervelingen het wezen van het wonen altijd eerst weer zoeken,
dat ze het wonen eerst moeten leren. ”
Duits filosoof Martin Heidegger 1951
• Mensen moeten opnieuw leren wonen
• Wat is existentieel wonen?
Fysieke ruimte → Sociale ruimte
Materiële cultuur ←Sociologie, antropologie, ...
Interieurarchitectuur, architectuur, stedenbouw, ...: houden zich bezig met de interactie tussen de 2
aspecten.
→ Zo heeft men sociale woningen, exact dezelfde appartementsgebouwen gebouwd op 2
verschillende plekken en bij de ene werkte het zeer goed en bij de andere helemaal niet. Zo zie je dat
het niet gaat om het gebouw, maar ook de omgeving en de type bewoners die er gaan wonen.
Andere manier om huis onder te verdelen 3 lagen van huis :
1. Fysieke huis → materiële cultuur (deel v. antropologie)
2. Gebruik huis → handelingen en rituelen (deel v. antropologie)
3. Mentale huis → betekenisgeving (deel v. antropologie), relaties (sociologie)
Relatie fysieke en sociale ruimte (maatschappij)
1. Ruimte = neutrale achtergrond → is vaak binnen niet-ruimte
gerelateerde disciplines
bv: studies over scheidingen in gezinnen , wat zijn de conflicten
2. Ruimte = instrument → is binnen planning (bv panopticum = in gevangenis alle
cellen in een cirkel = breed zicht, zonering= toont aan waar je wel/ niet mag
wonen.
bv: in de stedenbouw, men gaat via zoes bepalen waar wel en niet gebouwd kan
worden ( de berlijnse muur, de opbouw van een gevangenis, zo dat de bewaker
een overzicht kan krijgen over de gevangenen)
3. Ruimte = podium vr verandering → is wisselwerking tss ruimte & gebruikers
(om bepaald gedrag aan te moedigen, bv in mac, felle kleuren = snel eten en dan
weg)
,Het huis vertelt over:
• levenswijze van bewoners
• wat ze belangrijk vinden
• wie ze zijn, identiteit
• hoe ze gezien willen worden
• opvoeding & andere sociale rollen
• verhouding tegenover natuur
→ Vanuit het idee dat mensen hun huis bouwen en inrichten volgens hun persoonlijkheid/
smaak
Wonen is interdisciplinair
• tijdschrift: Home cultures
• Vanuit diverse disciplines kijken ernaar: ( interieurs) architectuur, antropologie
• De relatie tussen het huis, het gebruik, de betekenis,...
• Vanuit architectuur interessant om een interdisciplinaire blik te hebben op wonen.
Woonbeleid
Twee visies na WO II :
2 versies:
KATHOLIEKEN SOCIALISTEN
Privé initiatief via subsidies Nationaal georganiseerd via centraal
planbureau
vooral in landelijke gebieden (electoraal gebied) Vooral in stedelijke centra
→ goedkoper → waar werkgelegenheid is
voorkeur: eengezinswoningen Voorkeur: sociale huisvesting
(familie = hoeksteen katholieke gemeenschap) (armste moeten ondersteund worden)
Wet De Taeye, 1948 Wet Brunfaut, 1949
hoogbouw als goede oplossing
- woningen Wet De Taeye
- woningen die zijn betaald met subsidies
- betaalbare woningen
→ Katholieke huisvesting domineert, Belgische baksteen door het beleid gepromoot.
,Impliciet woonbeleid
= onrechtstreeks woonbeleid, de overheid bouwt zelf weinig
• wel: subsidies geven aan mensen zodat ze zelf bouwen
• Nu: geen premies meer, wel belastingvermindering mogelijk → stimuleren om burgers zelf
huizen te laten bouwen
• basteen ( eigendomsbezet ) is sterk gestimuleerd door beleid, namelijk door CVP via de Wet
De Taeye
• Matteüseffect (woon psygoloog: Pascal De Decker): rijken worden rijker en armen worden
armer
• Woonbonus: rijken konden fiscaal meer inbrengen dan anderen, huurders al helemaal niet
Meest geliefde woonvorm:
• De fermette = Een fermette is een term waarmee in België landelijke woningen worden
aangeduid, gebouwd in een stijl die doet denken aan een traditionele boerderij
Verzuiling:
Zuil = Organisatorisch geheel die dienstverlening verschaft aan segmenten van de populatie. (gaat heel
breed, van school tot aan jeugdbeweging)
- Deze dienstverlening is filosofisch of religieus onderbouwd. (verticale basis)
→ Elke zuil heeft verschillende organisaties er onder
3 zuilen
- Katholieke zuil
- Socialistsich zuil
- Liberale zuil
Magazines afhankelijk van de zuil andere focus
vb. Boerenbond, familieleven, huishoudkunde, machines,..
Boeren- & Boerinnen Bond ( katholiek) (niet van buiten kennen)
1. Promootten familieleven
• Als dam tegen socialisme
• versterking platteland
2. Wooncultuur educatie
3. Steunden visie van CVP (= Christelijk VolksPartij)
• Particulier initiatief
• Wonen op platteland
Boerinnenbond:
Dienst wonen: communiceerden over huishoudkunde & wooncultuur.
Via:
• publicaties
• workshops
• tentoonstellingen
• ‘voorbeeldwoningen’
Boerenbond
Technische dienst:
• Advies over stallen, machines,..
• Technisch & juridisch advies
• occasioneel ontwerp van modelwoningen
, ACW = Algemeen Christelijk Werkersverbond
• 1955
• Opgericht van Christelijke Centrale voor Huisvesting
Katholieke arbeidersvrouwen (KAV)
• °1935: praktische school
• Lessen huishoudkunde
Katholieke werkliedenbond (KWB)
• °1955
• Secretariaat van ACW
Christelijke arbeidersbeweging:
• Promotie privaat initiatief (voorkeur: huis + tuin)
• Arbeiders met beperkt inkomen: huren, sociale huisvesting
• Engagement in sociale huisvestingssector
• Tijdens jaren ‘60-’70: modelwoning, "ideeën woning"
Socialistische Vooruitziende vrouwen en socialistische partij:
• Promotie sociale huisvesting
• Woonadvies via blad Stem der Vrouw
o Architect Jul De Roover schreef ervoor
Nationale Huisvestingsmaatschappij (NHM):
• Studiedienst van Nationale Huisvestingsmaatschappij Sociale huurwoningen
• Professioneel blad “Wonen” gericht op architecten & ambtenaren
Nationale Maatschappij voor de Kleine Landeigendom (NMKL):
• Rurale sociale koopwoningen
• Voorzien voor kleinlandbouw
Vrouw in middenstand en burgerij
• maandelijks magazine
o wooncultuur (10%)
o Lessen huishoudkunde
• Commerciële vrouwen - en interieurbladen
o gericht op middenklasse vrouw
‘ Goede architectuur’
• Architectuurbladen voor hogere en middenklasse
→ vormen een interessante insteek om het wonen te analyseren en woonkeuzes te begrijpen