Inleiding tot criminologie en strafrecht: strafrecht
Inleiding
Waarom is er het strafrecht? Straffen en gestraft worden hebben in het gewone
leven een zekere mate van vermijdbaarheid. Om te vermijden dat het straffen
zou veranderen in een geweldsescalatie moet er strafrecht zijn. Strafrecht wordt
ook ingezet als een instrument voor gedragsbeheersing.
Inleiding: Wat is strafrecht?
Straffen komen voor in allerlei vormen, levensfases, … Iedereen is ooit wel eens
gestraft.
Kleuterklas, werk, maatschappij
Oog om oog, tand om tand: jij doet mijn pijn, ik doe jou pijn —> actie-
reactie principe
Vb. Middeleeuw: stelen = hand afhakken
We kennen allemaal het strafrecht, functies van strafrecht:
- Escalatie van geweld tegen gaan, het actie-reactie principe tegen gaan.
- Gedragsbeheersing: ongewenst gedrag tegen gaan —> normconform
gedrag creëren.
Definitie strafrecht
Het geheel van rechtsregels die bepalen welke handelingen of onthoudingen
misdrijven uitmaken, met welke sancties of maatregelen daarop gereageerd
kunnen worden en in welke omstandigheden (plaats, tijd, …) en ten aanzien
van welke personen deze misdrijven kunnen bestraft worden met voorziene
sancties.
- Welke handelingen of onthoudingen misdrijven uitmaken.
Strafbare handelingen: stelen
Strafbare onthouding: schuldig verzuim
- Met welke sancties of maatregelen daarop kan gereageerd worden
sancties: straffen
maatregelen: contactverbod, herstelgericht, opneming,
beveiligingsmaatregel
- In welke omstandigheden (plaats, tijd … )
Omstandigheden: wettige zelfverdediging
- Ten aanzien van welke personen deze misdrijven kunnen bestraft worden
met de voorziene sancties.
Welke personen: meerderjarig, minderjarig, stand in de samenleving
Strafrecht: om escalatie van geweld tegen te gaan straffen
- Straf: constante confrontatie: school, werk, kind, groot, klein.
Functies strafrecht:
- Gedragsbeheersing/normconform gedrag preventief
- Geweldescalatie tegen gaan
,Onderverdeling strafrecht:
Materieel strafrecht:
= Het geheel van rechtsregels waardoor bepaalde menselijke gedragingen
strafbaar worden gesteld en worden en gesanctioneerd.
De inhoud van het recht: wanneer is het een misdrijf? Welke straffen
voorzien?
Synoniem: strafrecht.
Het materieel strafrecht beschrijft:
- De strafbare gedraging.
- De toepasselijke straf of maatregel.
Het wordt beschouwd als een sociaal controlemechanisme: een middel waarmee
de maatschappij sociaal ongewenste gedragingen controleert.
Formeel strafrecht:
= Het geheel van de procedurele spelregels volgens welke het materieel
strafrecht moet worden toegepast.
De vorm waarin het materieel strafrecht moet worden toegepast:
procedures.
Synoniem: strafvordering.
Materieel strafrecht Formeel strafrecht
Het geheel van rechtsregels waardoor het geheel van procedurele spelregels
bepaalde menselijke gedragingen volgens welke het materieel strafrecht
strafbaar worden gesteld en moet worden toegepast
gesanctioneerd
= de inhoud van recht = de vorm waarin het materieel
strafrecht moet worden toegepast
Kenmerken van het strafrecht:
Publiek recht:
Verhouding particulieren en overheid.
- Beslist door de overheid.
- Dagvaarding, vluchtmisdrijf, … openbaar ministerie.
- Strafrecht hoort tot het publiek recht.
- Bijvoorbeeld: je botst tegen een andere auto = Openbaar Ministerie gaat je
dagvaarden voor de politierechtbank
Openbare orde:
Je kan er niet van afwijken, verplicht, dwingend.
- Toestemming van het slachtoffer? Nog altijd strafbaar!
, - Bijvoorbeeld: persoon vraagt om hulp bij zelfmoord = strafbaar ondanks er
toestemming is.
Legaal recht:
Wettelijk recht, wetgever beslist wat strafbaar is en wat niet?
- Je kan ook niet gestraft worden als er geen straf voorzien is.
- Legaal recht = gezag inwerken, niet iedereen kan zomaar doen wat hij/zij
wil doen en zomaar straffen verzinnen
- Bijvoorbeeld: wij kunnen niet zomaar beslissen of iets strafbaar is of niet
ook al vind je het moreel niet goed
Sanctierecht:
- Preventief: voorkomen.
- Repressief: voorkomen nog eens te doen.
Proefexamen
Leg het concept van "actie-reactie principe" uit in relatie tot straffen in
het dagelijks leven.
Het "actie-reactie principe" houdt in dat straffen in het dagelijks leven vaak
worden gezien als een vorm van vergelding: "jij doet mij pijn, dus ik doe jou pijn".
Dit principe kan leiden tot een cyclus van geweld, die het strafrecht probeert te
doorbreken.
Beschrijf de drie functies van strafrecht.
- Het voorkomen van escalatie van geweld
- Gedragsbeheersing/normconform gedrag bevorderen
- Sociale controle van ongewenst gedrag.
Geef de definitie van strafrecht.
Het geheel van rechtsregels die bepalen welke handelingen of onthoudingen
misdrijven uitmaken, met welke sancties of maatregelen daarop gereageerd
kunnen worden en in welke omstandigheden en ten aanzien van welke personen
deze misdrijven kunnen bestraft worden met voorziene sancties.
Wat zijn de drie elementen die de definitie van strafrecht omvat?
- Welke handelingen of onthoudingen misdrijven uitmaken.
- Met welke sancties of maatregelen daarop gereageerd kan worden.
- In welke omstandigheden en ten aanzien van welke personen deze
misdrijven kunnen worden bestraft met voorziene sancties.
Leg het verschil uit tussen materieel strafrecht en formeel strafrecht,
en geef een voorbeeld van elk.
, - Materieel strafrecht: de inhoud van het recht, zoals welke gedragingen
strafbaar zijn en welke straffen daarop staan.
Voorbeeld: het vaststellen van diefstal.
- Formeel strafrecht: de procedurele spelregels volgens welke het materieel
strafrecht moet worden toegepast.
Voorbeeld: de regels hoe een dief moet worden vervolgd.
Verklaar het concept van "publiek recht" en geef een voorbeeld van hoe
dit zich manifesteert in de praktijk van het strafrecht.
Publiek recht verwijst naar de relatie tussen particulieren en de overheid in het
strafrecht.
- Voorbeeld: beslissingen in strafzaken worden genomen door de overheid,
vertegenwoordigd door instanties zoals het Openbaar Ministerie.
Wat wordt bedoeld met "openbare orde" in relatie tot het strafrecht?
Geef een voorbeeld om dit te verduidelijken.
Openbare orde betekent dat bepaalde handelingen of onthoudingen altijd
strafbaar zijn, ongeacht de toestemming van het slachtoffer.
- Bijvoorbeeld: het assisteren bij zelfmoord blijft strafbaar, zelfs als het
slachtoffer ermee instemt.
Leg uit wat wordt bedoeld met "legaal recht" en waarom dit belangrijk
is binnen het strafrechtssysteem.
Legaal recht verwijst naar het feit dat enkel gedragingen strafbaar zijn die door
de wetgever als dusdanig zijn vastgesteld. Dit zorgt ervoor dat mensen niet
gestraft kunnen worden voor handelingen waarvoor geen wettelijke straf is
voorzien.
Wat is het doel van het sanctierecht, en wat zijn de twee benaderingen
ervan zoals genoemd in de tekst?
- Preventief: ongewenst gedrag voorkomen.
Toekomstige overtredingen voorkomen.
- Repressief: ongewenst gedrag ontmoedigen.
Herhalingen van overtredingen voorkomen.
Inleiding tot criminologie en strafrecht: materieel strafrecht
De strafwet
De strafwet algemeen:
1804: Code Napoléon
- Was één van de belangrijkste codificaties van civiel recht en strafrecht in
Europa.
- Had een grote invloed op de juridische systemen van veel landen, ook voor
ons land België.
- De strafwet is gebaseerd op dit stelsel.
- Voor het eerst wetten opgesteld.
