kijken naar kinderen D:
op weg met een groep
hoofdstuk 1: een model voor klashouden
1. klashouden: een eerste situering
1.1. inleiding
● klasmanagement / klashouden is een belangrijke voorwaarde voor een positief
leerklimaat, dus één van de meest kritische vaardigheden, maar vormt een
struikelblok voor leraren.
● falend klashouden heeft een invloed op:
○ de leerprestaties van lln
○ het leerlingengedrag: de mate van betrokkenheid, een toegenomen
weerstand, ongewenst / agressief gedrag
○ de zelfeffectiviteit van leraren ( = het bereiken van een doel, als je
voortdurend moet bezig zijn met het klashouden, dan ligt je zelfeffectiviteit
laag, want je hebt het gevoel dat je niets bereikt hebt) → vroegtijdige
uitstroom lkr door burn-out
1.1.1. de onderwijsstijlen
niet wenselijk:
● laat-maar-waaien
○ wel goed: negeren van gedrag
● controlerend
○ wel goed: bij druk verkeer
1
, 1.2. klashouden: what’s in a name?
● ⇔ klasmanagement: je staat boven de lln en bent vooral administratief bezig
(‘management’ komt uit economische sector, staat niet in verbinding, maar wil
rendement, het zijn de lln die centraal moeten staan)
● klashouden = het geheel aan proactieve (= alles op voorhand) en reactieve
maatregelen die een leerkracht stelt, met als doel een veilig, stimulerend en
gestructureerd leer- en leefklimaat in het leven te roepen en te handhaven. Het
vraagt een zeker meesterschap van de lkr, dat hij inzet om de verbondenheid met
de groep, met elk kind uit de groep en de verbondenheid tussen de lln onderling,
te stimuleren.
1.3. klashouden: een systemische benadering
● materialen in de literatuur beperken zich vaak tot de proactieve of reactieve
handelingen die gesteld kunnen worden, maar houden geen rekening met de
specificiteit van de context & de actoren die in deze situatie een rol spelen.
● hierdoor zou je kunnen denken dat klashouden een tips and tricks-aanpak is,
waarbij er een vaste methode is die voor alle lkr, klasgroepen en contexten werkt.
→ klashouden is echter veel breder, omdat het de volledige onderwijssituatie
beïnvloedt. Dus er is meesterschap nodig om voor elke specifieke situatie een
oplossing te zoeken die werkt.
● klashouden = totaalaanpak
○ actoren (lkr, lln, ouders)
○ processen (bv. groepsdynamiek)
○ contextvariabelen
2. het model voor klashouden
● klasgroep = centrale actor & complex
systeem (door kenmerken lln & klasgroep)
dat in constante interactie staat met de
kenmerken van de lkr en met het
veelvoud aan llnkenmerken en -relaties
● komt door gepast klashouden in een
veilige, stimulerende en gestructureerde
leeromgeving tot leren
● treedt met lkr in interactie waarop
verschillende actoren uit de context een
invloed hebben
2
,2.1. de klasgroep staat centraal
2.1.1. kenmerken van de leerling
● de kenmerken van de individuele lln binnen een klasgroep bepalen het
functioneren van de klasgroep zelf
● deze bronnen van diversiteit (religie, voorkennis, interesse…) staan vaak in relatie
met elkaar en beïnvloeden elkaar
● moeilijk om voor al deze verschillen tss lln een specifieke aanpak te ontwikkelen
en ze weg te werken, daarom focussen op motivatie als belangrijkste indicator
van verschillen tussen lln
● motivatie is een voorspeller voor betere leerprestaties, want hangt vaak samen
met andere diversiteitsvariabelen → dus beginsituatie goed achterhalen
● bv. als lkr kan je de thuissituatie niet beïnvloeden, maar wel inspelen op de
motivatie en daardoor rekening houden met de impact van individuele verschillen
op manier die voor alle lln en verschillen tegelijkertijd werkt
2.1.2. kenmerken van de klas
● klasgroep = unieke combinatie van lln & de manier waarop ze met elkaar in
interactie treden
● klasgroep is gevoelig voor veranderingen, want kan dynamiek veranderen
● als we het gedrag van een lln willen begrijpen, moeten we die lln zien in relatie tot
de klasgroep, want die heeft een invloed op gedrag van individuele lln
● als lkr toch tegenwicht bieden tegen een negatieve groepsidentiteit door te
voldoen aan de basisbehoeften van het kind, zo stel je het kind in staat om tot
een meer geïntegreerde identiteit te komen waardoor ze beter in staat zijn hun
eigen keuzes te maken en de keuze van hun peers naast zich te leggen
3
, 2.2. de leraar in de klasgroep
2.2.1. klashouden doet beroep op alle competenties van de leraar
● meesterschap ( = 5 rollen) van de lkr bepaalt in welke mate er een veilig,
stimulerend en gestructureerde leer- en leefklimaat kan gerealiseerd worden
● hoe sterker een lkr staat in de verschillende rollen & hoe sterker deze rollen met
elkaar vervlochten zijn → hoe sterker / effectiever het klashouden zal zijn & hoe
groter de impact zal zijn op het leren
● enige compensatie tss rollen is mogelijk: organisatorisch niet sterk, maar klas
toch goed in handen door sterk band met de groep, motiverende aanpak…
● lkr die voor 1 rol sterk uitvalt / ⅖ rollen die ontbreken, kunnen andere rollen niet
compenseren: inhoudelijk zwak, valt onmiddellijk door de mand en verliest
hierdoor zijn aanzien tov de groep → gebrekkig klashouden
→ je kan compenseren op beperkte vlakken, maar niet extreem
opvoeder
● positieve relatie aangaan met lln → positief effect op leerprestaties
● de vaardigheden als opvoeder hebben een groot effect op de andere rollen
opvoeder - didacticus
→ lln die een negatieve relatie hebben met hun lkr hebben vaker een negatieve attitude
tov het vak dat deze lkr geeft, dus ook slechte leerprestaties
opvoeder - organisator
→ als lkr goede relatie heeft met de lln, zullen ze eerder geneigd zijn regels, routines en
ordemaatregelen die het gevolg zijn van hun overtredingen, accepteren
opvoeder - teamspeler
→ als lkr een team vormt met de klasgroep zal hij in dit team zijn rol als coach / opvoeder
gemakkelijker kunnen opnemen
opvoeder - inhoudelijk expert
→ als lkr zich nog te veel moet focussen op de inhoud van de lessen, is er te weinig ruimte
om zich hiernaast ook nog aandacht te besteden aan waardeontwikkeling en
attitudevorming
4
,ondersteunen
→ ondersteuning bieden door het evenwicht vinden tussen autonomie van de lln en
autoriteit van de lkr
→ autonomie ondersteunen = lln verantwoorde beslissingen leren maken binnen de
aangegeven grenzen, dus duidelijkheid bieden over die grenzen / afspraken
→ je verwachtingen expliciet maken en hen tijd geven om hierin te groeien
uitdagen
→ lln uitdagen om hun eigen weg te vinden in een groep, door hen aan te moedigen om
voor zichzelf grenzen te verleggen, eigen beslissingen te nemen …
→ sociale vaardigheden en attitudes die we van hen verwachten effectief aanleren
waarderen
→ lln waarderen in wat het kan om zo een positieve relatie op te bouwen
→ hun kwaliteiten in de groep erkennen en hier in de groepsvorming beroep op doen, hen
verantwoordelijkheid geven en betrekken bij het opstellen van regels en afspraken
→ onvoorwaardelijke acceptatie van het kind, maar voor lln wel duidelijk maken wel
gedrag aanvaard wordt en welk gedrag niet
vertrouwen
→ lln laten ervaren dat je in hen gelooft en erop vertrouwt dat ze op sociaal vlak en
binnen de groep kunnen groeien
→ bij moeilijk gedrag vertrouwen op je eigen capaciteit als opvoeder om samen met de
lln dit leerproces aan te gaan
organisator
● de vaardigheden van een organisatorisch sterke lkr kunnen gelinkt worden aan 1 van
de 4 basiselementen voor goed klasbeheer: duidelijkheid, controle, tempo en
motivatie
duidelijkheid
→ het stellen van regels, afspraken, routines zorgen voor duidelijkheid bij de lln
controle
→ gaat over een mindset van alertheid & beslissingen mbt de infrastructuur van de klas
→ overzicht houden over de groep, onmiddellijk reageren op storend gedrag …, zorgt voor
minder storend gedrag
→ inrichting van de klas is hierbij belangrijk
tempo
→ voldoende tempo realiseren in de klasactiviteiten
5
, didacticus
● elke didactische keuze heeft een invloed op het klashouden, als de lkr in zijn lessen
invulling geeft aan alle componenten van het didactisch model zullen lln de relatie
met de lkr minder in vraag stellen
● in een klas waar lln worden uitgedaagd & ondersteund op didactisch vlak, zullen er
zich weinig problemen voordoen met klashouden
● bv. doelen definiëren, keuzevrijheid (evaluatie, leerstof), verschillende wv …
inhoudelijk expert
● de inhoudelijke kennis van de lkr heeft een invloed op de effectiviteit van het
klashouden
● te veel focussen op de inhouden → minder ruimte om bezig te zijn met klashouden /
je komt niet geloofwaardig over → inhouden worden in twijfel getrokken door lln
teamspeler
● klashouden is een taak van het team: samen basisregels opstellen die als team
worden nagestreefd → meer duidelijkheid voor lln en lkr
● lkr bereiken op vlak van klashouden meer als ze deel uitmaken van een team waar de
sfeer goed zit, waar falen wordt geaccepteerden en waarbij je steun kan vinden
2.2.2. proactieve en reactieve maatregelen
= beslissingen die we nemen om goed klashouden te installeren of in een nieuwe groep
goed klashouden te introduceren
! je vertrekt altijd vanuit proactieve maatregelen, pas als iets niet goed loopt komt er een
reactieve maatregel
● proactieve maatregelen: alle beslissingen die een leerkracht op voorhand neemt
bij de planning en implementatie van een doelgerichte onderwijsactiviteit of een
positief klasklimaat ⇒ ‘het voorkomen’
● reactieve maatregelen: beslissingen en maatregelen die genomen worden naar
aanleiding van een probleem met klashouden ⇒ ‘het genezen’
6
