Architectuur in context C
1_Inleiding
Belangrijkste thema’s van de lessen
Definities
Definities ‘Landschap’
• In de klas
o Natuur- en cultuurlandschappen
▪ Stad is ook een landschap
• Van Dale: dubbele betekenis van het begrip ‘landschap’
o De omgeving zoals de mens die waarneemt
o Schilderij van een landschap
▪ Landschap als beeld
• Bij het ontwerpen van landschappen maak je representaties of beelden
• Manier van afbeelden verandert doorheen de tijd
o EXAMENVRAAG: verschillende manier van afbeelden doorheen de tijd
• JB Jackson : cultureel geograaf
o ‘A portion of land which the eye can comprehend at a glance’
▪ Waarneming van het landschap
• European landscape convention (2004)
o ‘Landscape’ means an area, as perceived by people, whose character is het result of the action and interaction of
natural and/or human factors.
▪ Area: fysieke ruimte
▪ Perceived: waargenomen door mensen
▪ Kan cultuur- of natuurlandschap zijn of een combinate
• Actie en interactie tussen de twee
• Voorbeeld: Nederlands landschap in de 17e eeuw: Jacob Van Ruisdael, Gezicht op Haarlem, 1670
o Representatief voor de dubbele definitie als omgeving en beeld
▪ Toont het fysiek landschap zoals het op dat moment was
▪ Is ook een representatie, een schilderij van een landschap
o Resultaat van actie en interactie tussen menselijke en natuurlijke factoren
▪ Platteland in interactie met de stad
• Vb. Voedselproductie, bleekvelden --> stad en land vormen een samenhangend systeem
• Stad in de verte
• Velden en natuur op de voorgrond
• → mens en natuur staan in verbinding met elkaar
▪ Manier waarop het landschap gebruikt wordt, hangt samen met landschappelijke kenmerken
• Percelering, vegetatie, manier van bouwen, . .
• Geografie, topografie, hydrografie
o Huizen worden gebouwd naargelang de landschappelijke kenmerken
• Maar ook met sociale, economische en politieke context
o Hoe iets eruit ziet wordt bepaald door de normen van de context
,Definities ‘Landschapsarchitectuur’
• Citaat van Tim Waterman: ‘ What is Landscape Architecture? ‘
• When asked where landscape architects work, many people might point out their back door to the garden. It would be more
accurate, however, to look out of the front door. The landscape is anywhere and everywhere outdoors, and landscape architects
are shaping the face of the Earth across cities, towns and countryside alike. Landscape architecture involves shaping and
managing the physical world and the natural systems that we inhabit. Landscape architects do design gardens, but what is critical
is that the garden, or any other outdoor space, is seen in context. All living things are interdependent, and the landscape is where
they all come together. Context is social, cultural, environmental, and historical, among other considerations. Landscape architects
are constantly zooming in and out from the details to the big picture (…)
• (…) Landscape architecture combines art and science to make places. The art provides a vision for a landscape, using drawings,
models, computer imaging, and text. The element of design, such as line, shape texture and color, are used to create these
images, and the process allows the designer to both communicate with an audience and to visualize the site in order to act upon
it. The science includes an understanding of natural systems, including geology, soils, plants, topography, hydrology, climate and
ecology. It also includes knowledge of structures and how they are built, such as road and bridges, walls, paving, and even the
occasional building. (…) Landscape architects are playing an increasingly important role in solving the great issues of our day, such
as dealing with climate change and providing sustainable communities.
o Kenmerken
▪ Zowel in stedelijke als landelijke context
▪ Interactie tussen mens en natuur
▪ Sociale, culturele, . . context
▪ Op verschillende schalen
• Heel belangrijk om naar de verschillende schalen te kijken
o Kleinste: tuin
▪ Hangt enorm af van de grote schaal Vb; watersituatie, bodem, …
▪ Zowel (ontwerp)kunst als wetenschap, Kennis staat centraal
▪ Raakt aan architectuur en stedenbouw
▪ Speelt een rol in belangrijke hedendaagse maatschappelijke uitdagingen
• Vb. climate change and sustainable communities
Belang van landschap in de 21e eeuw
• Maatschappelijke uitdagingen
o Transitie als antwoord op
▪ Klimaatverandering
▪ Versterken van de biodiversiteit
▪ Ingaan tegen sociale uitsluiting
▪ Duurzaam omgaan met grondstoffen
• Oplossingen zoeken
o Hoe gaan we om met ruimte?
o Hoe gaan we om met landschap?
• Cases
o Burgeronderzoek: curieuzeneuzen in de tuin
▪ Meten vochtigheid in tuin
• Bevestiging groot probleem droogte en vochtigheid
o Te lange periodes van zowel droogte als regen
o The Big U, Rebuild by Design, New York
▪ Hele delen van de kustlijn werd overspoeld door Hurricane
▪ Ontwerpers werden gevraagd een oplossing te bedenken
• Weerstand van een tuin tegen het water
• Doet iets aan Urban Heat Island-effect
• Versterkt biodiversiteit
,Landschapsarchitectuur, architectuur en stedenbouw
• In de geschiedenis
o Voorbeelden waar de discipline van landschap en architectuur sterk met elkaar verbonden zijn
▪ Komen samen in het oeuvre van een architect/ontwerper
o Case
▪ Central Park, Frederick Law Olmsted, Calvert Vaux , 19e eeuw
• Pittoreske traditie
o Architectuur speelt een belangrijk punt
o Infrastructuur die een trap, gemeenschap als de ingang van het park is
o Wandeling door het park van punt naar punt
• 20ste eeuw
o Scheiding tussen discipline landschap, architectuur en stedenbouw
o Voordeel
▪ Sterkere professionalisering binnen de landschapsarchitectuur
o Nadeel
▪ Betrokkenheid van de architect en stedenbouwkundige bij het landschap is minder sterk
o Case
▪ Woodland Cemetery, Stockholm, Lewerentz en Asplund, vanaf 1917
• Architectuur wordt enorm versterkt door zijn omgeving
o → creatie van speciale zichten
• Eind 20ste eeuw
o Meer aandacht voor het landschap en de relatie tussen landschapsontwerp, stedenbouw en architectuur
o Aandacht voor het landschap
▪ Pleidooi voor werken met wat er is ipv tabula rasa
• Werken met soms de materiële condities
o Quotes
▪ '.. the first type of intervention in the environment coincided with the desire to only bring about minimal
changes in order to encounter as little resistance as possible; this modus operandi left only fragile remnants
that are, however, perfectly characteristic as they involved the most essential options.”
- Vittorio Gregotti, 'The Form of the Territory', OASE #80 On Territories
• Pleidooi om in architectuur weer naar het landschap te kijken
▪ 'In his (Vittorio Gregotti's) view architects and urban designers have to take into account the material condition
of a wider territory. He suggests that architects have to make contact with the territory: they have to
measure, modify, redouble, situate and utilise the territory.'
- Tom Avermaete e.a., 'Editorial – On Territories', OASE #80 On Territories.
• Schrijft over standpunt van Gregotti
o Architecten moeten meer kijken naar de omgeving waarin ze werken en de materiële
eigenschappen ervan
o Architectuur laten vertrekken vanuit een lezing van de omgeving
▪ Materialen, kenmerken, sferen, . .
• Verschuivingen in disciplines:
o architectuur, stadsontwerp, stedenbouw, landscape urbanism
o schema
▪ klassieke disciplines
• urban design = stadsontwerp
▪ de disciplines verschuiven en verankeren in elkaar
• environmental sciences → landscape → architecture
o hedendaagse maatschappelijke conflicten kunnen we niet oplossen met 1 discipline
, • Grenzen tussen disciplines veranderen voortdurend
o Architecten steeds meer geïnteresseerd in landschappelijke aanpak
o Landschapsarchitectuur steeds grotere invloed op stadsontwerp
o Groeiende invloed van externe disciplines
▪ Vb. Ecologie
• Cursus: landschapsarchitectuur in relatie tot architectuur en stedenbouw
• Projecten en praktijk die opereren op het raakvlak tussen architectuur, stedenbouw en landschap
o Combinatie van disciplines in ontwerpbureaus
▪ Architectenbureaus die werken aan publieke ruimteprojecten
▪ Landschapsontwerpbureau ‘s met actieve architecten
• Cases
o Skanderberg Square, Tirana, 51N4E
▪ Groot plein in centrum Tirana, Albanië
• Evenementen moeten kunnen plaatsvinden
• Ecologisch
o Samenwerking met landschapsarchitecten en ecologen
o Rubensplein, Knokke, Robbrecht & Daem Architecten
▪ Architecten die een publiek plein hebben ontworpen
o The Mandrake Hotel, Fitzrovia:londen, Bas Smets
▪ London
▪ Courtyard van een element
▪ Hangplanten + palmbomen
• Creëren een soort microklimaat
• Enigste groene toevoegingen
o Renaturalisatie Aire, Genève, ADR Architecten
▪ Grotere schaal
▪ Kanaal dat werd gerenaturaliseerd
• Veel overstromingen
• Opgevuld en een groot park van gemaakt
• Verplaats naar rechts op een meer natuurlijke wijze, waar het meer plaats heeft
o → allemaal architecten van opleiding
▪ Bewijst dat architecten ook in dit soort opgaves terechtkomen
Inzichten
• Deze cursus: basisinzichten in relatie tot de geschiedenis van het landschapsontwerp
o Inzicht in de manier waarop landschapsontwerp zich ontwikkelt in wisselwerking met de veelzijdige context
o Inzicht in de brede traditie van landschapsontwerp: gekende tradities, maar ook minder gekende
o Inzicht in de persoonlijke benadering van een aantal landschapsontwerpers doorheen de tijd
o Inzicht in een aantal sturende begrippen en spanningsvelden die cruciaal zijn in het landschapsontwerp
Wisselwerking met de context
• Landschapsontwerp ontwikkelt zich binnen een specifieke ruimtelijke en maatschappelijke context
o Sociale, culturele, politieke, religieuzes situatie is sturend voor het landschapsontwerp en vice versa
• Landschapsontwerp als uitdrukking van regimes
• Cases
o De voortuin als statussymbool
▪ Voortuin bij de villa
▪ Landschap drukt iets uit over de context waarin het staat
• Hier toont de voortuin aan dat de bewoners voldoende financiële
middelen hebben om zo een grote tuin te leggen en te onderhouden
