Amélie Vanderheyden 2023-2024
Psychologie
1 Inleiding in de psychologie
1.1 Wat is psychologie
Combinatie van Psyche (geest) en Logos (de reden)
- Aanhangsel ‘ologie’ betekend ‘gebied van studie’
→dit maakt samen psychologie= de studie van de geest
- Komen uit het oud Grieks
- De situatie van de geest, maar ook het waarneembare gedrag
- 2 componenten
a. Interne component= de interne geestelijke component= het mentale
Er wordt een studie gemaakt van gevoelens, gedachten, meningen en opvattingen,
behoeften en wensen, verwachtingen, enzovoort.
→kunnen we enkel indirect waarnemen
b. Externe component= het waarneembare gedrag
De studie van de aard en de mogelijke oorzaken van het gedrag
→bv. uiting van woede
→alles wat in de mens omgaat en alles wat tot uiting komt door de mens=
psychologie
Omschrijving psychologie
= een wetenschap die de aard en de mogelijke oorzaak bestudeert van gevoelens, opvattingen,
wensen en gedragingen van mensen (breed domein en specialisatie= deelgebieden)
- Psychologie houdt zich niet alleen bezig met geestelijke processen maar ook met
gedragingen
→terrein psychologie
1. Interne geestelijke processen die we alleen indirect waarnemen
=denken, voelen, begeren,…
2. Externe waarneembare gedragingen
= praten, glimlachen, lopen,…
- Wetenschappelijke onderdeel van psychologie= psychologie is gebaseerd op objectieve,
verifieerbare gebeurtenissen
- Door brede domein zijn psychologen zich gaan specialiseren en zijn ze deelgebieden gaan
onderzoeken
- Het is dus een heel breed studieobject en domein, en als wetenschap is het niet mogelijk
om constant het geheel te capteren en hierdoor ontstaan er deelgebieden
- Het is ook belangrijk om het onderscheid te duiden van psychologie (=individuele
gedragingen of in groep) met de psychiatrie en andere disciplines zoals sociologie (gedrag
in maatschappelijke context), antropologie (culturele gedragingen), biologie (lichamelijke
functies en bepaalde biologische processen die ten grondslag liggen aan het
veruitwendigde gedrag), criminologie (studie criminele gedrag),…
Psychoanalyse
- = een zeer gespecialiseerde en weinig toegepaste vorm van therapie
Psychologe =/ psychiatrie
- 2 verschillende disciplines, oefenen ander werk uit
- Psychiatrie
→kijkt naar lichamelijke functies
1
,Amélie Vanderheyden 2023-2024
→is een specialisatie van de geneeskunde
→focust op specifiek gedrag (bv. gespecialiseerd in geesteszieken)
→medische discipline: medische opleiding gehad en daarnaast ook een
gespecialiseerde opleiding in de behandeling van geestelijke en gedragsmatige
problemen
→men kijkt naar diagnose en behandeling: medicatie voorschrijven en opnemen in de
medische behandeling
→richten zich voornamelijk op de behandeling van ernstigere psychische stoornissen +
doen dit vanuit een medische invalshoek
- Psychologie
→gedragsdeskundigen: gedrag proberen verklaren
→kijkt niet enkel naar de ziekte, maar naar de hele geest
→beperkt tot een deelgebied
→geen medicatie voorschrijven, maar enkel therapieën en mensen begeleiden
→geen medische achtergrond, diagnostiek of behandeling
Lang verleden, korte geschiedenis
- Lang verleden:
→huis-, tuin- en keukenpsychologie, pseudopsychologie
- Korte geschiedenis
→psychologie als wetenschap
- Aan de ene ene kant kent de psychologie een heel lang verleden, maar een korte
geschiedenis. Psychologie is al zo oud als de straat, zo lang we rondlopen beoefenen we de
psychologie. We hebben opvattingen over hoe mensen zich gedragen en waarom ze zich zo
gedragen. Ditis de subjectieve intuïtieve kennis. Dit wordt ook wel pseudo-psychologie
genoemd.
- Pseudo-psychologie lijkt op de psychologie als wetenschap, maar het is niet hetzelfde
→bij intuïtieve kennis zit vaak ook verkeerde kennis
→Men voelde de nood om deze kennis te objectiveren en de psychologie als
wetenschap in het leven te roepen. De officiële start van de psychologie als wetenschap
in 1879. Aks je daarnaar kijkt is dat nog niet zo heel lang geleden. De intuïtieve kennis
bestaat immers al veel langer.
→Onze intuïtie laat ons vaak in de steek, waardoor de psychologie als wetenschap
belangrijk werd zodat er objectieve (=feitelijke) en verifieerbare (=herhaaldelijk
vastgesteld/ geen toevalligheid) kennis kwam
→De oprichting van een labo voor experimentele psychologie in Leipzig door Wilhelm
Wundt word gezien als start van de psychologie als wetenschap
Verschillende manieren om psychologie te bedrijven
- Experimentele psychologie
= psychologen die door middel van wetenschappelijke studie kennis en inzicht
verschaffen over waarneembaar gedrag en mentale processen
→een psycholoog die onderzoek doet naar elementaire psychologische processen
→kleinste groep
- Onderwijzen= docenten
→zij gaan kennis en inzicht verworven door experimentele psychologen verspreiden
- Toegepaste psychologie
= toegepaste psychologen
→zij gaan de kennis en inzicht verworden door experimentele psychologen toepassen op
concrete situaties en dus in de praktijk brengen
2
,Amélie Vanderheyden 2023-2024
→grootste groep
→bv. Drugsverslaafde begeleiden bij rehabilitatie
Wat is kritisch denken?
- Moeilijk om een definitie te geven waarmee iedereen het eens is
- 6 belangrijke vaardigheden voor kritisch denken
1. Wat is de bron?
Heeft degene die beweringen doet feitelijk kennis over het onderwerp?
2. Is de bewering redelijk of extreem?
Kunst om selectief te zijn over de dingen waarover men kritisch is
→kritisch denkers gaan vooral kijken naar dingen die worden gemarkeerd als
‘revolutionair’ of ‘een doorbraak’ en beweringen die in strijd zijn met de bestaande
kennis
3. Wat is het bewijsmateriaal?
Om zeker te zijn of iets juist is is er wetenschappelijk bewijsmateriaal nodig, waarvoor
wetenschappelijk onderzoek moet worden verricht
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias?
Kritische denkers zijn in staat bias te herkennen
a. Emotionele bias=verstoring in cognitie en besluitvorming als gevolg van emotionele
factoren
b. Confirmation bias= de menselijke neiging om ons gebeurtenissen te herinneren die
onze aannamen bevestigen en tegenstrijdige bewijzen te negeren of vergeten
5. Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden?
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
Impact van de psychologie op het dagelijkse leven
- Supermarkten: bv. promoties, plaatsing van de producten,…
→Je staat aan te schuiven aan de kassa en de kassa ernaast gaat open. Hoe reageer je?
Of wanneer kruipt iemand voor? Wanneer mama met kindje aan de kassa staat en het
kindje maakt een drama aan de kassa, hoe gaat men hiermee om?
→Producten worden ook op een bepaalde manier in de rekken gezet. Ze worden op een
specifieke hoogte gezet naargelang het doelpubliek. Ook de manier waarop de winkel
wordt ingedeeld. Producten die men niet nodig heeft, maar toch moet men er passeren.
Ook de muziek die men afspeelt in de winkel. Heel duidelijk gemaakte promoties of
vermeldingen van NIEUW op een product.
- Datingbureaus: bv. een selectie op basis van kenmerken
→wanneer er een aantal vergelijkbare kenmerken zijn, is de kans op slagen van een
relatie groter. Zo stelt men het ideale profiel voor je op. Ook relatievorming en
succesrates.
→onderwijs: bv. straffen als kinderen stout zijn, lesblokken van 50 minuten,..
→CLB en dan met name voor de studiekeuze heeft men instrumenten. Ook wanneer er
zich praktische problemen voordoen zoals leerproblemen, pesten op school,… De
didactische methode is ook vaak onderzocht en nagegaan of het ondersteunend in voor
het leerproces. Verschillende leermethoden voor kennis en vaardigheden aan te leren.
Hoe kan psychologie een rol spelen in het juridische domein?
- Om na te gaan of cliënten de waarheid spreken
- Self fulfilling propecy
= voorspelling die direct of indirect leidt tot het uitkomen van die voorspelling.
- Hoe mensen in teamverband samenwerken en welke type menen goed/ niet goed kunnen
samen werken
3
, Amélie Vanderheyden 2023-2024
- Weten waar je terecht kan om mensen door te verwijzen zodat ze uit een vicieuze cirkel
geraken
1 van de belangrijkste taken van een toegepaste psycholoog is de diagnostische activiteit. Dit wil
zeggen dat je informatie verzamelt, bij voorkeur objectieve en geverifieerde informatie, met
betrekking tot een individueel geval om een probleem of situatie op te lossen
- Bv. er komt iemand die depressief is
- Psycholoog zal als eerste informatie verzamelen over de persoon en het probleem om zo
over te gaan naar het zoeken naar informatie die objectief en verifieerbaar is en dit
vervolgens toe te passen op dat geval. Zo zal men tot een oplossing komen.
EXAMEN: Doen juristen aan diagnostische activiteit?
Afhankelijk van hoe je naar het juridisch domein kijkt, maar in een aantal gevallen zal een jurist
aan diagnostiek doen. Hij moet bepalen wat de situatie is, kijken naar de mogelijkheden om zo
tot een oplossing te komen
- Bv. door vroegere rechtspraak te bekijken
1.2 Perspectieven en stromingen
Psychologie kan betrekking hebben op de studie van geestelijke processen (=intern) en
waarneembare gedragingen (=extern). Omdat het zo een breed domein is, zijn er verschillende
perspectieven ontwikkelt om naar een studieobject te kijken. Een perspectief is dus een manier
van kijken. Binnen deze perspectieven ligt vaak ook de aandacht op alleen mentale processen of
alleen waarneembare gedragingen. Verder kan er ook een combinatie van beide mogelijk zijn .
Hieronder zien we de 6 perspectieven van de psychologie: Deze kunnen nog verder
onderverdeeld worden in psychologische stromingen. Deze stromingen die onder eenzelfde
perspectief vallen zullen de mens op dezelfde manier benaderen, maar hier en daar een ander
accent leggen.
Perspectief= een bril waardoor men kijkt naar de mens
→elk perspectief heeft zijn eigen idee/ benaderingswijze van geestelijke processen en of
gedragingen
6 perspectieven binnen de psychologie
Biologisch perspectief
= het lichaam kan apart van de geest worden bestudeert
- Vroeg biologisch perspectief: Decartes
= scheiding van lichaam en geest volgens het rationalisme
→rationalisme= denken als enige middel om aan wetenschap te doen
→Kritiek door empiristen: zij gingen eerder kijken naar waarnemingen en ervaringen
→in het vroege biologisch perspectief werd de scheiding tussen geest en lichaam erg
benadrukt.
→gebaseerd op de gedachtegang van Decartes: ‘Je pense, donc je suis’. Zijn visie is dat
men door na te denken over het lichaam men tot inzichten kan komen. De
wetenschappelijke methode die zij gebruikten is denken.
→Empiristen zijn onderzoekers die de realiteit gaan waarnemen en bestuderen om feiten
te beschrijven
- Modern biologisch perspectief: 20e eeuw
→geen scheiding tussen lichaam en geest→ gedrag komt voort uit het lichamelijk
→lichamelijke achtergrond van psychologische processen
4
