Samenvatting van het onderdeel 'rechtsfilosofie' van het vak filosofie en rechtsfilosofie. Omvat zowel het boek als de extra hoofdstukken die op blackboard staan.
RECHTSFILOSOFIE
BOEKJE
1 Inleiding
1.1 Rechtsfilosofie: recht anders bekijken
Brede definitie van filosofie
= filosoferen betekend dat we dingen in vraag stellen en daardoor en nieuw perspectief ontwikkelen
op datgene waarmee we reeds vertrouwd zijn
- Afstand nemen van onze vertrouwde werkelijkheid om die op een andere manier te bekijken
- Rechtsfilosofen
→trachten om de juridische werkelijkheid op verschillende manieren te benaderen en dus ons
vertrouwde perspectief in vraag te stellen of te verrijken
- Niet 1 juiste manier van kijken
- Socrates: zag het als de tak van filosofen om bestaande zekerheden en overtuigingen aan het
wankelen te brengen en aan te tonen dat wat vanzelfsprekend lijkt, vaak onjuist blijkt of op
niet veel berust
→’Heel veel mensen denken dat ze iets weten, maar in feiten weten ze weinig of niets’
1.2 Wegen van de filosofie: filosofische methoden
Verschillende methodes om dingen in vraag te stellen en afstand te nemen
a. Gedachte-experiment
→dingen in vraag stellen door een gedachten experiment
b. Confrontatie
→dingen in vraag stellen door de confrontatie met samenlevingen die verschillen met de onze
→in de cursus zullen we zien hoe filosofen concreet opvatting in vraag stellen
1.3 Verschil tussen filosofie en rechtswetenschap
Rechtsfilosoof wijst er net op dat de benadering die de rechtswetenschap hanteert slechts 1 mogelijke
manier is om naar de werkelijkheid te kijken en dat er ook andere manieren zijn om de werkelijkheid
te benaderen en om tot inzichten te komen
- Rechtsfilosoof zal ook vragen stellen over juridische praktijk die strikt genomen buiten de
praktijk vallen
→ethische vragen stellen bij juridische benaderingen
→juridisch perspectief vergelijken met andere perspectieven en zien wat de gevolgen zijn van
verschillende manieren van kijken
1.4 Resultaat van de wijsbegeerte: onzekerheid
Wijsbegeerte= einddoel van de filosofie= wijsgeer begeert inzicht of wijsheid zonder die ooit te bezitten
- We begeren of verlangen vooral datgene wat we nog niet bezitten (daarom wijsbegeerte en
niet wijsbezit)
- Socrates: ‘Wijsheid is het inzicht dat men iets niet weet, het besef dat wat ik niet weet ook niet
denk te weten’
- Er bestaan geen ultieme zekerheden: niet 1 perspectief vervangen door een ander, maar
aantonen dat er verschillende perspectieven mogelijk zijn zonder dat er 1 weg tot absoluut
weten of zekerheid leidt
- Kunnen niet volledig loskomen van onze zien waarden, cultuur en achtergrond bij onze manier
van kijken
→ wel afstand van nemen (hierdoor kunnen we er bij kunnen stilstaan en over kunnen
nadenken) en beseffen dat we er nog steeds in grote mate door bepaald worden (en er dus
niet volledig aan kunnen ontsnappen
1
,Amélie Vanderheyden 2023-2024
- Doel= om waarden en zekerheden aan te vullen en te verrijken
1.5 Nadelen en risico’s
Dingen vanuit ander perspectief bekijken= verrijkend
- Maar kan ook als bedreigend worden ervaren
→aangezien het bestaande zekerheden ondermijnd of in vraag stelt
- Alledaagse zekerheiden en waarden kunnen hun waarde en onschuld verliezen
- Kan zelfs gevaarlijk zijn voor de samenleving
→vele grote denkers (Marx, Hobbes, Locke) moesten als politieke vluchteling een tijdlang naar
het buitenland emigreren omdat hun ideeën vak zo radicaal waren dat ze hun leven in gevaar
brachten
→hierdoor is rechtsfilosofie nog steeds niet geliefd bij juristen
1.6 Voordelen
Door recht anders te bekijken laat rechtsfilosofie ons toe om beter bewust te worden van onze
overtuigingen of ideeën en helpt het ons om te kijken waar ze vandaan komen
- Leren dat we naar hetzelfde fenomeen vanuit erg verschillende perspectieven kan kijken
- We worden ons beter bewust van alternatieven en verruimen de blik en de geest
- Houdt samenleving ‘wakker’ en laat toe om over haar eigen veronderstellingen na te denken
2 Recht in de premoderne wereld
We gaan kijken naar welke andere manieren er bestonden om het recht en de samenleving
te bekijken. Hieronder geven we een overzicht doorheen de tijd om kennis te maken met de visie van
onze voorouders.
→visie van het premoderne denken in het Westen: 5de eeuw voor Christus tot en met de 16e eeuw
→nog niet zo lang dat we in onze huidige ideeën en streken zijn van vandaag
→ideeën waren toen gekenmerkt door grote vanzelfsprekendheid: voorouders gingen ervanuit dat ze
het bij het rechte eind hadden end at er 1 vanzelfsprekende manier van leven bestond die voortkomt
uit een goddelijk plan
2.1 Methode: anders kijken door de confrontatie met andere culturen
Filosofie: anders leren kijken naar de werkelijkheid
- Manier om dit te doen= reizen: doorheen de tijd (historicus) of doorheen de ruimte (toerist/
antropoloog)
→hierdoor worden we geconfronteerd met andere gewoonten en andere praktijken
→pas door confrontatie worden we bewust van onze eigen cultuur
- Reizen doorheen de ruimte
→Bv. Marx over stage in Tunesië
’Pas toen ik geconfronteerd werd met meer mensen die een andere cultuur hadden die
evengoed dienstdeed als die van mij besefte ik dat ik een cultuur had. Tot dan stond ik er niet
bij stil dat ik een manier van denken had. Een beetje zoals een vis die niet weet dat water
bestaat. Daarom is het bijzonder interessant om een tijdje in een andere cultuur te leven.’
- Reizen doorheen de tijd
→moderne westerse waarden confronteren met premoderne ideeën van voorouders
→laat ons toe om onze eigen opvattingen vanuit een ander, kritisch perspectief te bekijken
2.2 Een subjectieve wetenschap
Opkomen en ondergaan van de zon= subjectieve ervaring
- Voor we in moderne tijd tot inzicht kwamen: overtuigd dat de subjectieve ervaringen
overeenkwamen met de objectieve werkelijkheid
→wereld was zoals wij toen ervaarde
2
,Amélie Vanderheyden 2023-2024
→mens stond Centraal
Aspecten van de premoderne wereld
a. Wereld verklaard op basis van de menselijke ervaring
- Gebaseerd op de Griekse filosofie
- Wereldbeeld Aristoteles
- Objectieve werkelijkheid= onze subjectieve ervaringen
→het idee dat de aarde plat is+ idee van geocentrisme (aarde staat centraal)
→Copernicus kwam als eerste met het idee dat de zon centraal staat
b. Wereld verklaar vanuit menselijke categorieën
- Beschrijving is alledaags: in woorden in plaats van formules
- Natuur is sacraal, organisch en zinvol en verdient hierdoor ook respect
- Natuur staat centraal
- Projectie van menselijke ervaring en categorieën in de natuur
= doelgerichtheid/ teleologie
- Aristoteles
→domineert tot de 18e eeuw het theoretisch denken
• focus op natuur en teleologie verschuift naar God
- 3 figureren komen ongeveer gelijktijdig op
1. Averroës
• Islamitische filosoof
• Linkt principes van Aristoteles aan de Islamisme
2. Maimonides
• Theoloog, filosoof en jurist van Joodse origine
3. Thomas van Aquino
• Dominikaanse monnik die 1 van de grondlegers was van de scholastieke methode
• Summa theologiae
a. Quaestio
b. Responsio
c. Summa
Totaal overzicht van de discipline
• Invloed van Aristoteles
2.3 Natuurrecht
Kenmerken
1. Wereldbeeld
- Aristotelisch: wereld is rationeel waar alles een eigen plaats heeft en van nature een eigen
speciaal doel nastreeft
- Religieus: waarden en doelen zijn door schepping bepaald
- Antropocentrisch
- Anti-individualistisch: mens ondergeschikt aan gemeenschap
- Hiërarchisch: driestandenmaatschappij met verschillende taken
2. Natuurrecht: bepaalt hoe dingen zijn of zouden moeten zijn als alles zijn natuurlijke doel nastreeft
- = mensen moeten handelen in overeenstemming met de manier waarop de natuur / god hen
heeft gemaakt
3. Regels volgen uit natuurrecht, dus uit doelstellingen dien mens van nature heeft
- Objectief
- Universeel geldend
- Kunnen door mensen rationeel gekend worden door na te gaan wat het natuurlijke doel is
3
, Amélie Vanderheyden 2023-2024
a. Mensen leven van nature samen, huwen en krijgen kinderen
= God heeft mensen geschapen om samen te leven en zich voort te planten
b. Mannen en vrouwen verschillen
= God heeft mannen en vrouwen verschillende rollen toebedeeld en die moeten
gerespecteerd worden
- Mensen kunnen tegen natuurrecht ingaan
= tegen natuurlijk/ immoreel
a. Seks: voorplanting, niet voor genot
b. Koppels: voortplanting en opvoeding, geen homoseksualiteit
c. Leven door God gegeven en teruggenomen: aanvaarding van wat komt, geen euthanasie
en abortus
d. Mensen moeten hiërarchische plaats kennen: huwen binnen dezelfde klasse, geen intiem
contact met andere sociale lagen
3 Breuk in de premoderne wereld
Verschillende factoren die ervoor zorgen dat de evidentie die aanwezig is op dat moment in vraag
worden gesteld.
3.1 Hongersnood (1315-1322)
Hongersnood in Europa zorgt voor miljoenen doden
3.2 Pest (1347-1350)
Pest zorgt ook voor grote sterft: 75 tot 200 miljoen doden
Kaart: groene zones zijn ‘veilig’ gebleven
- Niet correct: men keek naar cijfers voor en na de crisis maar
deze groene zones zijn gewoon direct terug aangevuld met
‘nieuwe’ bevolking= kaart bied vertekend beeld
- Beeld van de ideale wereld word in de grond geklopt
3.3 Ontdekkingsreizen (1487-1522)
Wereldkaart 1457
- Voor ontdekkingsreizen
- Specerijenroute zorgt voor ontdekkingsreizen: nieuwe routes nodig om specerijen te vervoeren
door boycot
Wereldkaart Mercator (1569)
- Ontdekkingsreiziger
- Veel correcter: bijna ‘alles’ is ontdekt, behalve Australië
- Het idee van hoe de wereld eruit ziet valt, en word in vraag gesteld
3.4 Begin van wetenschappen
Gericht op: Hoe zitten mensen en de kosmos,… ineen?
- Ontdekking van het menselijk lichaam
→beginnen met het opensnijden van menselijke lijken
→ontdekt dat het menselijke lichaam erg gelijkend is met het lichaam van zoogdieren (zelfde
organen,..)
3.5 Renaissance (16e eeuw)
Ontdekt dat er hoogconjunctuur was voor de Katholieken
- Je ziet gebouwen die worden opgericht waarvoor het eerst romeinse kenmerken worden
overgenomen in de Christelijke bouwstijl
- Voor het eerst gaat men elementen die ontleent zijn van de romeinse beeldhouwkunst
gebruiken
- Beseffen dat het idee dat alles is ontstaan vanuit het Katholicisme word van afgestapt
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper amlievanderheyden. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,66. Je zit daarna nergens aan vast.
