CONTEXT 2: INTERCULTURELE
COMMUNICATIE
THEMA 1: WAT IS CULTUUR
DEFINITIE VAN HET BEGRIP CULTUUR
Het geheel van normen, waarden, tradities, regels, kunstuitingen enz. van een land, volk
of groep.
CULTUUR MET EEN GROTE C
Literatuur
Kunst
Muziek
Musea
Bouwkunst
CULTUUR MET EEN KLEINE C
Volksfeesten
Kermiskoers
Breughelfestijn
…
CULTUUR IS AANGELEERD
ZICHTBARE ELEMENTEN
Als je als toerist een land bezoekt, word je onmiddellijk geconfronteerd met de zichtbare
elementen van een cultuur
De chaotische verkeerssituatie in India
De straatmuzikanten in Frankrijk
Torenhoge flatgebouwen in New York
…
ONZICHTBARE ELEMENTEN
Dit gaat over de gewoonten, de reden waarom iemand zich gedraagt zoals hij/zij
doet. Kom je precies op tijd ergens toe? Te vroeg of te laat en is dat ook aan de
orde? Tijdens de opvoeding van een kind worden heel veel waarden en normen
ingeprent.
Daarnaast leren we sommige regels door socialisatie, we worden “opgevoed” door
onze peer-groep.? Zo zie je dat tieners dikwijls dezelfde jeans dragen, elkaar op
een eigen manier begroeten, en regels hebben over hoe ze communiceren via de
sociale media.
, Die persoon is geprogrammeerd om zich te gedragen volgens wat hen aangeleerd
is.
DE CULTURELE IJSBERG
Een metafoor die dikwijls gebruikt wordt om de relatie tussen de zichtbare en
onzichtbare elementen duidelijk te maken is de “culturele ijsberg” ( zie video yt)
We zien maar een klein gedeelte van de ‘cultuur’ van het land (architectuur,
verkeer, gastronomie,…) de normen, waarden en overtuigingen van een cultuur
zijn in eerste instantie onzichtbaar maar bepalen het gedrag en de perceptie. Ze
zijn “belangrijker dan wat je ziet
Je kan een cultuur pas begrijpen als je er mee in interactie gaat.
Het voorbeeld van “free speech” toont aan dit begrip, ook als je dezelfde taal
gebruikt, iets anders kan betekenis in een cultuur.
Stereotype: vast beeld (van iets of iemand) dat niet helemaal met de werkelijkheid
klopt. Het is vaak een vooroordeel of negatief denkbeeld en wordt vaak gebruikt
als rechtvaardiging van bepaalde discriminerende acties.
CULTURELE PROGRAMMERING
Geert Hofstede: “ de collectieve mentale programmering die de leden van één groep
onderscheidt van die van andere groepen.”
Programmering gebeurt via:
Waarneming
Opvoeding
Normen en waarden
Socialisatie: leerproces binnen een groep
Culturele programmering maakt ons niet tot dezelfde culturele robots. Iedere persoon is
een uniek individu en kan nog steeds zelf zijn keuzes maken
De menselijke natuur is dwingend (honger, dorst, territoriumgedrag) (drijft ons)
Cultuur leert jou hoe daarmee om te
gaan. ( gaat modificeren)
Het individu neemt de uiteindelijke
beslissing.
HET TOPOI – MODEL VAN EDWIN HOFFMAN
Culturele misverstanden/ culturele ‘ruis’ vb. gewoontes die leden van andere
groepen ‘irriteren’ vb. zelfzeker zijn vs arrogant, luid of stil spreken
, Edwin Hoffmann, een onderzoeker van interculturele communicatie en diversiteit,
doctoreerde in 1999 op het TOPOI-model
Hij onderzoekt welke misverstanden zich kunnen voordoen. Het TOPOI – model
biedt een houvast om de misverstanden in de gespreksvoering op te sporen.
DE CONCLUSIE VAN EDWIN HOFFMAN
“Gezien de complexiteit van communicatie en de onvermijdelijkheid van misverstanden is
vooral een onbevangen, open houding van belang in de communicatie, ook met iemand
van een andere etnische achtergrond. Daarbij dien je voorbereid te zijn op mogelijke
verschillen en deze niet meteen negatief te interpreteren. Uitgangspunt is dat elk gedrag,
hoe vreemd ook, een positieve inzet heeft. Mensen hebben altijd goede redenen om te
doen wat ze doen.”
TOPOI – MODEL: TAAL
Verbaal en non-verbaal
o Vb. Altijd ‘ja’ in Japan als vorm van beleefdheid
o Vb. talen met verschillende persoonlijke voornaamwoorden voor dezelfde
persoon (jij/u, tu/vous) vs talen die dit niet hebben (you)
o Glimlachen/ernstig kijken
o Veel/weinig handbewegingen
TOPOI-MODEL: ORDENING
Ordening (= ideologie, mening, interpretatie, inhoud, logica, referentiekader)
“zwarte piet is racistisch”
Solidariteit is noodzakelijk/niet nodig
Orthodoxe religies, spirituele religies
Politieke stelsels: communisme/kapitalisme
Ouderen hebben altijd gelijk en worden niet tegengesproken/ iedereen heeft recht
op een mening
TOPOI-MODEL: PERSONEN
Personen (= relaties tussen personen, hiërarchie, symmetrische en
complementaire relaties
Kritiek uitoefenen op je baas in een vergadering: toegelaten of niet?
Man/vrouw: gelijkwaardig of complementair? Of is er sprake van onderschikking?
Inspraak van kinderen binnen het gezin: gewenst of overbodig?
TOPOI-MODEL: ORGANISATIE
Organisatie (= sociale en professionele context, procedures, regels, volgorde van
handelen)
Een aankoop doen, een handtekening zetten; kan je dat in dezelfde firma? Welke
stappen moeten doorlopen worden?
Drankje geven aan gast; zelf kiezen? Gast laten kiezen? Bereidingswijze?
Op tijd komen? Te vroeg? Te laat?
TOPOI-MODEL: INZET
Inzet (= bedoeling, intentie, behoeftes)
Iemand doet de deur open voor jou om beleefd te zijn
Iemand geeft je geen hand maar legt zijn hand op zijn hart om je te begroeten
Iemand wil tijd om te mediteren voor een vergadering
, TOPOI-MODEL ALGEMEEN
Het begrip TOPOI is een beetje geforceerd
Dr. Hoffman had hier een bedoeling mee. TOPOI is een Grieks woord en betekent
“plaatsen”
Dr. Hoffman wou 5 plaatsen/werven beschrijven waar de communicatie kan
mislopen
Er is veel overlap mogelijk
o Veel handelingen of elementen van het TOPOI-model passen in
verschillende categorieën
Handen geven om beleefd te zijn = intentie maar ook non-verbale
communicatie (taal)
Een sterke hiërarchie waarbij de secretaresse niet aan dezelfde tafel
zit van de directeur is zowel non-verbale communicatie (taal), als
“ordening”, als “persoon”, als “organisatie”
3 SLEUTELVRAGEN EN TIPS OVER HOE OMGAAN MET “CULTURELE RUIS”
Het TOPOI-model biedt een houvast voor omgang met culturele ruis. Daarbij kan je
ook volgende sleutelvragen en tips gebruiken bij misverstanden:
o Wat is mijn aandeel in het misverstand?
o Wat is het aandeel van de ander in het misverstand?
o Wat is de invloed van de sociale omgeving (waarden, normen, heersende
opvattingen?)
o Vraag anderen om hun werkelijkheid te geven, luister met empathie en
onderbreek niet
o Geef een eigen gezichtspunt en benadruk het gemeenschappelijke
o Toon ook duidelijk wat verschillen zijn tussen jullie gezichtspunten (en
accepteer ze)
DE 6 CULTURELE DIMENSIES VAN GEER HOFSTEDE
Hofstede: grondlegger van interculturele communicatie
“ Culture is the collective programming of the mind which destinguishes the memebers of
one group from another.
INLEIDING
Geert Hofstede: Nederlands antropoloog die vanaf jaren ’60 van de vorige eeuw
onderzoek deed in meer dan 50 landen naar de waarden en normen die managers
hanteerden. Hij ondervroeg enkel medewerkers van het bedrijf IBM. Ze delen dus
al dezelfde bedrijfscultuur, maar hij ontdekte toch grote verschillen.
Dankzij zijn werk werden nationale verschillen die een invloed kunnen hebben op
het functioneren van institutionele organisaties (als overheden, gezinnen,
bedrijven, scholen) zichtbaar en meetbaar gemaakt.
Onderzoek duurde 10 jaar
6-D MODEL: 6CULTURELE DIMENSIES
Ze geven handvaten om een cultuur te beschrijven
Ze beschrijven dieperliggende drijfveren die een cultuur aansturen
