1
RELIGIE EN ZINGEVING SAMENVATTING
HOOFDSTUK 1: WETENSCHAP, TECHNOLOGIE EN DE ‘ZINGEVENDE INTERESSE’
WETENSCHAP, BETEKENIS, LEEFWERELD
Edmund Husserl (1859-1938), grondlegger van fenomenologie: wat is en wat doet wetenschap?
Leefwereld = intersubjectief, persoonlijk, betekenisvol
Wetenschap
o Vertrekt vanuit de leefwereld: alle takken zijn op één of andere manier geworteld in betekenisvolle ervaringen,
criminologische wetenschap vertrekt vanuit het feit dat er criminaliteit is, geneeskunde vertrekt vanuit het feit
dat er een lichaam is, biologie vertrekt vanuit het feit dat we dieren zijn,…
o Maakt abstractie van de leefwereld (subject-object, afstandelijkheid, onpersoonlijk), het persoonlijke wordt
tussen haakjes geplaatst (tegenovergestelde zijn bv. dode lichamen: in onze leefwereld zijn dode lichamen een
betekenisvol iets want we gaan hen groeten)
o Is een ‘tijdelijke opschorting’ van de normale omgang met de leefwereld (bv. anatomie: we gaan mensen
opensnijden en we bekijken deze lichamen dus als een object)
o Keert terug naar de leefwereld (bv. wanneer de anatomieles afgelopen is moet je weer respectvol omgaan met
het lichaam dat je opengesneden hebt, enkel in kader van de wetenschap mag je de leefwereld objectiveren!)
Filmpje als voorbeeld van vertrek uit en terugkeer naar de leefwereld
Belangrijke vraag: de relatie van de wetenschap tot de leefwereld?
o Een meer ‘wetenschappelijke’ leefwereld? (bv. de opkomst van datingapps: objectief gematched worden met
een ander profiel, zeer evidence based benadering)
o Een autonome leefwereld? In onze leefwereld zijn er bepaalde wetmatigheden die we volgen die niet
beïnvloed worden door de wetenschap, deze zijn niet wenselijk wanneer we wetenschappelijker met elkaar
omgaan (bv. vragenlijst uitdelen om te zien wie een mogelijke vriend kan worden van jou)
Redelijkheid en rationaliteit soms kan iets heel redelijk zijn maar niet rationeel
DE ZINGEVENDE, COGNITIEVE EN MANIPULATIEVE INTERESSES VAN DE MENS
3 interesses van de mens (‘verlangens’, ‘manieren van betrokken zijn’)
o Cognitief: kennis verwerven
o Manipulatief: de wereld naar onze hand zetten, deze laten beantwoorden aan onze verlangens (bv. naar de
bakker gaan om een brood te kopen)
o Zingevend: een zinvol en waardevol leven hebben
Meestal is door het succes van wetenschap de cognitieve en manipulatieve manier het populairst. Eigenlijk is de zingevende
interesse sterker aanwezig dan we vaak denken. Vragen van bruikbare info is een zingevend karakter omdat je contact wilt
hebben met de persoon die langs je zit in de aula. We zijn dus zingevend bezig omdat we een relatie onderhouden.
ZINGEVEND EN COGNITIEF
Stelling 1: er zijn activiteiten in ons leven die lijken te gaan over een ‘cognitieve interesse’, maar die eigenlijk fundamenteel over
zingeving gaan. Dus wanneer mensen met elkaar praten, is dit omdat ze hun relatie vieren. Door met elkaar in gesprek te gaan,
geeft men elkaar erkenning dat je bestaat. Als je iemand fel negeert, dan zou dit grof zijn.
Stelling 2: op het domein van de zingeving bestaat er redelijkheid en onredelijkheid. Wat ‘redelijk’ en ‘onredelijk’ is, is echter
niet hetzelfde als wat vanuit cognitief oogpunt ‘rationeel’ en ‘irrationeel’ is. Kennis speelt wel degelijk een bepaalde rol. De
kennis om te weten dat je partner je bedriegt of niet, is bijzonder relevant. Je kan op een efficiënte wijze deze kennis
,2
achterhalen, bv. door een tracker te installeren op zijn gsm. Wanneer je partner dit ontdekt, dan heeft hij alle recht om kwaad te
zijn want dit is een schending van vertrouwen. Het is misschien wel rationeel om deze kennis te weten, maar heel onredelijk.
Stelling 3: wetenschappelijke (cognitieve) bevindingen zijn vaak slechts van relatief belang voor de zingevende relaties in de
leefwereld. Wetenschap heeft weinig invloed op hoe wij leven, we kunnen onze leefwereld niet moduleren naar de wetenschap.
VOORBEELD 1: LIEFDE EN CHEMIE
We worden aangetrokken door mensen omdat ze een bepaalde geur hebben. Wetenschappelijk inzicht is irrelevant voor de
manier waarop we liefde beleven.
VOORBEELD 2: STRAF
Richard Dawkins schreef een artikel over straf. Hij zegt dat we het wetenschappelijke inzicht moeten laten binnenkomen in onze
wereld en accepteren dat de mens een soort van machine is. We zijn totaal gedetermineerd door alle objectieve processen die
plaatsvinden. Om die reden is het totaal verkeerd van wat we constant doen in onze leefwereld: kwaad zijn en mensen straffen.
Straffen moet dus eigenlijk afgeschaft worden. We moeten stoppen met elkaar dingen te verwijten en te straffen, want mensen
straffen is even belachelijk als bv. een auto straffen. Omwille van het cognitieve inzicht moeten we onze leefwereld gaan
veranderen.
ZINGEVEND EN MANIPULATIEF
Stelling 1: er zijn zaken in ons leven die lijken te gaan over onze ‘manipulatieve’ interesse, maar die eigenlijk fundamenteel over
zingeving gaan (en die niet kunnen bereikt worden door manipulatief handelen). Bijvoorbeeld: geluk en erkenning, het hebben
van kinderen. Als we kinderen willen, willen we graag dat deze gezond en slim zijn. Het lijkt alsof er een sterke manipulatieve
interesse aan de grondslag ligt en we deze ook willen beheersen. Als je dit doortrekt en met genetische manipulatie je eigen
baby kunnen maken, dan vloekt dit met wat je eigenlijk wilt, namelijk het wonder van een kind hebben, een wezen creëren
zonder dat je weet wat ze gaan worden. Het gaat dus om iets wat je eigenlijk niet kan beheersen.
Stelling 2: de focus op de manipulatieve interesse kan uiteindelijk de zingevende dimensie aantasten. Vriendschap kan aangetast
worden door onze manipulatieve interesse. Er komt iemand langs jou zitten die enkel uit is op jouw notities, dit is dus geen
echte vriendschap en gebruikt jou.
VOORBEELD 1: ZOEKEN NAAR GELUK
Mensen zijn op zoek naar geluk, maar wat is dat? Vaak werd gedacht dat geluk een goed gevoel was. Stel dat door allerlei
technologie we in staat zijn om een geluksmachine te maken en deze machine ervoor zorgt dat je heel je leven lang gelukkig
bent. Zouden we dit wel willen doen? Er is een goede kans van niet omdat de waarde van bv. het winnen van de wereldbeker
voetbal is er puur van afhankelijk dat het niet kan gebeuren. Als je meedoet aan de wereldbeker met als enige idee dat je deze
wint, zal ervoor zorgen dat dit al zijn waarde verliest. Ook wanneer je het aanvraagt met je partner is de kans er dat deze nee
zegt, zo blijft die waarde wel in stand. Geluk hebben heeft dus te maken met dingen die kunnen of niet kunnen gebeuren. Vanaf
het moment dat dit voorgeprogrammeerd is, verliest dit alle waarde. Je moet dus weten dat dit kan foutlopen en niet alles gaat
zoals je wilt, het ontsnapt aan je beheersing. Verlangen naar geluk vloekt met verlangen naar beheersing.
VOORBEELD 2: ZOEKEN NAAR ERKENNING EN WAARDERING
Een pilletje innemen en wanneer je dat gedaan hebt, vindt iedereen je super leuk. Wat is de waarde van die erkenning als je die
zelf hebt gemanipuleerd? Dat heeft geen waarde! Omdat de erkenning niet altijd kan gegeven worden, geeft het waarde.
, 3
VOORBEELD 3: BURGERSCHAP
Het feit dat je lid bent van een land of politieke gemeenschap is van de zingevende interesse. Het is voor veel mensen
betekenisvol dat we een bepaalde nationaliteit hebben of uit een bepaald dorp komen. De Amerikaanse filosoof Sandel toont
aan dat het feit dat alles in geld kan worden uitgedrukt problematisch is. In Zwitserland was er de nood om radioactief afval op
te slaan, over deze opslagplaats werd democratisch beslist. 60% ging hiermee akkoord, maar men wou het nog optrekken door
een premie te geven als zogezegde schadevergoeding. Dit had een averechts effect: het percentage daalt! Wanneer men dit
vraagt zonder geld te koppelen, wordt dit vanuit zingeving beredeneerd. Op het moment dat er geld wordt aangeboden,
geraken ze in de manipulatieve mindset terecht en gaan ze rekenen. Ze kunnen wel 1000 euro krijgen, maar hun huis kan in
waarde wel hard dalen. De manipulatieve interesse vernietigt de zingevende interesse.
CONCLUSIE
Mysterie (vs. probleem)
o Zingeving heeft te maken met perplexiteit (verwondering, verbijstering, verontwaardiging)
Betrokkenheid (vs. afstandelijkheid)
o Het heeft te maken met geraakt worden door de dingen, gevoelig zijn voor bepaalde waardevolle zaken,
eerder dan met nuchtere kennis
Afhankelijkheid (vs. controle)
o Het heeft te maken met zaken die noodzakelijkerwijs buiten onze controle vallen
Traditie (vs. innovatie)
o In onze omgang met deze issues maken we gebruik van culturele en traditionele elementen (omgangsvormen,
rituelen, gebruiken, kunstwerken). Het gebruik daarvan kan men op geen enkele manier rationeel
verantwoorden.
HOOFDSTUK 2: RELIGIE, ZINGEVING EN WETENSCHAPPELIJKE RATIONALITEIT
TWEE DISCIPLINES VAN RELIGIE AAN UNIVERSITEIT
Theologie: vanuit het perspectief van een welbepaalde religieuze traditie
Religiewetenschappen wij gaan deze benadering volgen
o Historisch (dit hoofdstuk)
o Sociologisch (hoofdstuk 3)
o Filosofisch (hoofdstuk 3)
4 MYTHES ONTKRACHTEN
Religie en wetenschap zijn al de hele geschiedenis met elkaar in conflict
Religie en wetenschap komen noodzakelijk met elkaar in conflict
Religie is ten dode opgeschreven
Geloven is onredelijk
RELIGIE EN WETENSCHAP: HISTORISCH
Australische historicus Peter Harrison
