Dit is een uitgebreide samenvatting van tekenen. Dit kan geschikt zijn voor 6 vwo, maar ook 5 vwo en misschien zelf 5 havo. De samenvatting is vanaf de Vroegchristelijke Kunst tot en met de Dada.
Kenmerken van alle kunststromingen (kunstgeschiedenis)
Uitgebreide samenvatting van de Renaissance, het maniërisme en de barok
Alles voor dit studieboek (31)
Geschreven voor
Middelbare school
VWO / Gymnasium
Tekenen
6
Alle documenten voor dit vak (18)
3
beoordelingen
Door: annetjepronksocial123 • 3 jaar geleden
Door: zenohendriks • 4 jaar geleden
het is maar een halve samenvatting
Door: fleurv1 • 4 jaar geleden
Dat klopt, bij de beschrijving staat dat de samenvatting gaat over de Vroegchristelijke Kunst tot en met de Dada. Daaraan kan je zien dat het niet van het hele boek is. Met uitgebreide samenvatting werd bedoeld dat de tekst per hoofdstuk/paragraaf wat langer is
Door: lizzybrans • 5 jaar geleden
Verkoper
Volgen
fleurv1
Ontvangen beoordelingen
Voorbeeld van de inhoud
Vroegchristelijke kunst 50-500
● Uitroeiing Christendom door Romeinen en daarom in het geheim godsdienst vormgeven in
catacomben = onderaardse gangenstelsels die leiden naar de grafruimten
● Door keizer Constantijn: christendom nieuwe staatsgodsdienst + ontstaan behoefte kerkgebouwen
en attributen christelijke eredienst
● Eerst gebruikten christenen Griekse en Romeinse motieven = vormen die gebruikt worden in de
kunst, zoals druiven en lammeren (apostelen) als geheime symbolen voor geloof
● Griekse god Orpheus uitgebeeld als Goede Herder = personificatie van Christus = manier om
niet-menselijke begrippen of levensvormen toch te kunnen afbeelden
● Als Goede Herder afgebeeld = iemand die waakt over zijn volgelingen
● Personen op afbeeldingen zijn vaak te herkennen aan attributen die bij hen afgebeeld zijn, vaak
religieus verhaal achter afbeelding herkennen
● Naast muurschilderingen gebruiken ze net als Romeinen mozaïeken = duizenden stukjes glas en
geglazuurde steen in meest uiteenlopende kleuren
● Religieuze thema’s
Architectuur
● Vormgeving exterieur, buitenkant, vroegchristelijke basiliek (kerk) ontleend aan Romeinse
Basilica
● Interieur bestaat uit lange rechthoekige ruimte, verdeeld in breed middenschip (=centrale ruimte)
en 2 smallere zijbeuken
● Scheiding tussen middenschip en zijbeuken bestaat uit zuilenrij met ronde bogen = arcade
● Middenschip eindig in halfronde uitbouw, absis met halve koepel
● Onder verhoging , waar zetel op staat, bevindt grafkelder = heilige bevragen waar basiliek naar
vernoemd is en men bewaart relieken: persoonlijke bezittingen
● Voorzijde basiliek nartex = rechthoekige ruimte die tegen kerk is aangebouwd en onderdeel
atrium = voorhof tegen basiliek en doet dienst als reinigingsplaats
● Naast kerk campanile = vrijstaande klokkentoren die wordt gebruikt om gelovigen op te roepen
voor gebed
Schilderkunst
● Fresco: thema’s ontleend aan geschiedenis uit Bijbel, religieuze gedachte achter voorstelling is
belangrijk dan uiterlijke verschijning
● Mens vereenvoudig en gestileerd
● Figuur tamelijk vlak, zonder nadrukkelijke plasticiteit (ruimtewerking door middel van aanbrengen
schaduwen) weergegeven
● Streeft niet naar hoge graad realisme of technische perfectie
● Doel is gelovigen aan te sporen tot meditatie
● Voorstellingen hebben symbolische betekenis
Beeldhouwkunst
● Sacrofagen, reliefs hierop stellen personen en taferelen uit Bijbel voor
● Mensfiguren zijn gestileerd weergegeven
● Streeft niet naar realisme
● Symbolische weergave christelijke geloofswaarheden is hoofddoel
● Uit angst voor afgoderij en beeldenverering, worden beelden mensfiguren niet vrijstaand gemaakt,
maar vast aan sarcofaag of groot oppervlak
● Taferelen verwijzen naar wonderen die God verricht heeft
1
, ● Bijbelse voorstellingen als verhalende en religieuze functie: dienen als onderwijs en bemoediging
voor christenen
Middeleeuwen 405-1453
● Maatschappij Karel de Grote is boerenmaatschappij, bestuurd door adel en geestelijkheid
● Samenleving ingedeeld in standen: 1e geestelijken, 2e adel en 3e door boeren en burgers
van steden (grootste deel bevolking, minste macht)
● Kerk grote machtspositie: invloed dagelijks leven, kunst, wetenschap en politiek
● Kloosters groeien uit tot belangrijke centra: ziekenhuis rechtbank…
● Enerzijds veel strijd tussen moslims en christenen, anderzijds betekent contact een
vooruitgang van westerse wetenschap: liggen voor op dit gebied, want ze zijn vrij om te
onderzoeken wat zij willen
● Beeldende kunst en architectuur sterk beïnvloed door christelijk geloof
● Veel kerken gebouwd en wandschilderingen, mozaïeken en schilderen laten religieuze
scènes zien
● Kunst gemaakt door monniken
● Maker blijft anoniem, gaat om boodschap niet om kunstenaar, nooit handtekeningen
● Afbeeldingen in kerk voor versiering en volk dat niet kan lezen of schrijven
● In late middeleeuwen nemen kunstenaarsgilden rol over van monniken (gilde =
beroepsvereniging)
● In 10e eeuw doel om graf van heilige te bezoeken (bedevaarten) = boete doen voor gedane
zonde, genezen van kwalen of goede plaats in hemel
● In 11e eeuw rustige periode in Europa, late Middeleeuwen
● Einde plunderingen door Vikingen
● Tochten en contacten zorgen voor uitwisseling ideeën en nodige bewegingen in statische
maatschappij
● Doordat handel bloeit ontstaan grotere steden en wordt burgerij rijker & machtiger
● Tegen einde wordt men steeds kritischer en begint onder geleerde het geloof in Kerk af te
nemen
● Burgerij meer vragen stellen bij macht kerkelijk gezag
Byzantijnse kunst 500-1453
● Stad Byzantium, het huidige Istanbul: kruispunt handelswegen, invloed groeide
● Keizer Constantijn roept dit uit tot nieuwe hoofdstad : Constantinopel
● Gedurende Vroege en Hoge middeleeuwen 1 van grootste en schitterendste steden
● Grieks-orthodoxe christendom drukt duidelijke stempel op kunst, godsdienst centraal
● Vele kerken versierd met prachtig, rijkelijk vergulde mozaïeken
● Voor hun gebeden gebruiken ze iconen = klein houten paneeltje, dat volgens vaste regels
beschilderd is met gestileerde afbeeldingen van heiligen met bladgoud als ondergrond
● Gebruiksvoorwerpen zijn decoratief = ter versiering en zien kostbaar uti door bladgoud
● Complete voorstellingen worden uit ivoor gesneden en op kisten en stoelen aangebracht
● Sieraden, kelken, kisten en kruisen worden versierd met (blad)goud, zilver, edelstenen en
email = gekleurde glasachtige deklaag
● Kruisvaarders later de stad veroveren en plunderen: kunstschatten vernietigd
● Aan einde krimpt Rijk: einde Middeleeuwen
Architectuur
Hagia Sophia in Istanbul
● Is rechthoekig van vorm, maar heeft centraal vierkant middengedeelte
● Middengedeelte afgesloten met enorme centrale koepel = symbool kosmos
2
, ● Aan weerszijden 2 halfronde, lager liggende koepels en rusten op nog lager liggende nissen
met halfronde koepels
● Centraalbouw = kerk opgezet vanuit centraal punt van symmetrie
● Plattegronden van centraalbouw hebben vorm van vierkant, cirkel, regelmatige veelhoek of
Grieks kruis (alle armen even lang)
● Alleen geestelijken en keizer met gevolg welkom
San Vitale in Ravenna centraalbouw
● Plattegrond is achthoekig en heeft grote koepel
● Aan buitenzijde vrij sober
● Aan binnenzijde is kerk rijkelijk versierd met mozaïeken en fresco’s
● Religieuze functie
Mozaïekkunst
Keizerin Theodora
● Mozaïek waarin ze zich presenteert als superieure vrouw met veel invloed op bewind
echtgenoot
● Getuigen van extravagante hofstijl van keizerrijk
● Figuren zijn gestileerd weergegeven
● Figuren op achtergrond lijken allemaal dezelfde gezichten te hebben
● Keizerin en 2 dames meer geïndividualiseerd uiterlijk
● Door nadruk op horizontale en verticale ordeningslijnen is compositie, ordening elementen,
statisch
● Regel: gebruik maken van gouden achtergrond
● Laten zien dat ze geldt als vertegenwoordiger van Christus op aarde
● Statische benadrukt voornaamheid
● Macht strekt zich uit over staat en godsdienst
Beeldhouwkunst
● Vooral toegepast in reliëfs en gebruiksvoorwerpen
● Meestal bijbelse voorstellingen, symbolen, abstracte versieringen en vormen uit natuur
Troon Maximianus
● Portretten van Johannes en 4 evangelisten
● Bestaat uit meerdere ivoren panelen waar decoraties uit zijn gesneden
● Vormgeving in handen van meerdere kunstenaars
● Mensfiguren, versieringen en vormen uit natuur worden gestileerd weergegeven
● In 1e plaats religieuze functie
● Druivenranken en dieren decoratieve functie
Karolingische kunst 800-900
● Afgeleid van Karel de Grote
● Hof van hem is middelpunt van gezag, van hieruit wordt rechtspraak geregeld en land
geregeerd + centrum elite
● Hof bewoond door vorst en hovelingen
● Heeft grote waardering voor klassieke oudheid en streeft naar machtig keizerrijk volgens
Romeins model
● Stimuleert culturele ontwikkelingen door scholen, kerken en klooster te stichten
● Typische hofkunst
3
,Architectuur
● Centraalbouw als basiliekvormen
Paltzkapel te Aken
● In steen opgetrokken, terwijl voor plafonds en dakconstructie van vroegchristelijke kerken nog
hout werd gebruikt
● Kape bestaat uit achthoekig middenschip (centrale ruimte) met een 2 verdiepingen tellende
omgang
● Structuur symboliseert taak van Karel: direct contact met God voor zijn volk
● Troon keizer op 1e verdieping van omgang tegenover altaar geplaatst
Sankt-Gallen
● Ideaal kloostercomplex
● Centrale punt is kerk, hieromheen diverse bijgebouwen
● Bevatten vertrekken voor gasten, leeszalen, slaapkamers
● Andere functie: religieus centrum en ministeden die geheel zelfvoorzienend zijn
Schilderkunst
● Geletterdheid erg belangrijk, praktisch als religieuze doeleinden
● Behoefte aan ambtenaren die zijn bureaucratisch systeem konden uitvoeren
● Grote geletterdheid kon bijdragen aan beter begrip bijbel
● In samenleving geloof sterk verbonden met dagelijks leven
● Manuscripten = gedeelten van de bijbel die met de hand zijn overgeschreven, belangrijke
plaats. Bevatten gekalligrafeerde teksten, miniaturen en afbeeldingen
● Inspiratie door Keltische + Romaanse kunst
● Afbeeldingen in utrecht psalter zijn heel levendig, bevatten kleine mensfiguren die in vluchtig
geschetst landschap zijn geplaatst
Romaanse kunst 900-1150
● Behoorlijke wanorde, geweld en corruptie in Kerk door vermenging wereldlijke en geestelijke
macht
● Hervorming gestimuleerd door paus, die toezichthouder is van klooster in Cluny
● Hierdoor ontplooien ze allerlei activiteiten en verrichten studies
● Stimuleren culturele ontwikkeling in West-Europa
● Nieuwe scholen, kloosters en kerken gebouwd
● Nieuwe ambten beoefenen: beeldhouwers, glasblazen, pottenbakken etc..
● Kopieert en illustreert handschriften: heiligenlevens en Bijbelgedeelten
● Leiden tot ontstaan van romaanse kunst, overeenkomsten Romeinse bouwkunst
● Langs pelgrimsroutes en op plaatsen waar heiligen leefden, bedevaartskerken gebouwd
● Vanaf 10e eeuw neemt heiligenverering toe, aantal altaren toegenomen
● Om plaats te bieden zijn aan absis van grote kerken diverse kleine kapellen, abisden of
straalkapellen aangebouwd
● Kapelletjes zijn bereikbaar via ruimte achter koor = kooromgang
Architectuur
Saint Sernin in Toulouse
● Plattegrond vorm van Latijns kruis: ontstaan door toevoeging dwarsschip (transept) dwars
op middenschip van basilica
● Biedt extra ruimte voor toenemend aantal monniken en altaren
● Boven kruising middenschip en dwarsschip: vieringtoren, hieronder altaar
4
, ● Toren en koor in kerk voorzien van arcaden = rij zuilen of pilaren, die door bogen met elkaar
verbonden zijn
● Om enorme gewicht van tongewelf te dragen, zijn muren dik en stevig
● Aan buitenkant reliëf versieringen toe in vorm van pilasters en rondbogen
● Hanteert systeem met vaste maatverhoudingen
● Tongewelf ondersteund door gordelbogen
● Dikke zuilen en steunberen versterken constructie
● Bovenste gedeelte middenschip naar buiten gedrukt door grote druk gewelf
● Geweldige afmetingen + massiviteit: gevoel kleinigheid en nietigheid t.o.v goddelijke
Schilderkunst
● Relatie met Byzantijnse vormen en motieven
● Centrale thema: Majestas Domini
● ‘Majestas’: in orthodoxe kerken in in Westen
● In Byzantijnse kunst wordt Christusfiguur in mandorla afgebeeld = amandelvormige omlijsting
dat symbool is van verheerlijking Christus
San Angelo in Formis
● Aan ‘Majestas’ zijn symbolen van 4 evangelisten toegevoegd
● In deze kerk heeft mandorla vervangen door aureool = cirkelvorm, hierom heen kruisvorm
aangebracht als verwijzing Christendom
● Rechterhand opgeheven en in andere hand bijbel
● Christus veelvuldig op dezelfde wijze afgebeeld
● Grote muuroppervlakken voor fresco’s
● Zuilen, kapitelen en bogen beschilderd met versieringen + patronen
● Compositie ‘Majestas’ is symmetrisch
● Strenge lineaire vormgeving
● Kunstenaars vinden niet belangrijk om mensen naturalistisch te schilderen
● Draait niet om realistische weergave van werkelijkheid, maar om weergeven van Bijbelse
geschiedenis en symboliek
Beeldhouwkunst
● In sobere interieurs zijn kapitelen boven zuilen versierd met reliëfs met Bijbelse taferelen
● Donkere ruimte niet aantrekkelijk
● Meeste kunst aan buitenkant te zien, met name voorgevel kerk
● Religieuze, decoratieve en symbolische voorstellingen worden aangebracht op en tussen
zuilen, halfzuilen en timpaan, het halfronde beld boven deur
Sint Madeleine
● Christusfiguur met aureool om hoofd
● Naast hem Petrus, herkenbaar aan sleutel: ieder heilige heeft attribuut waaraan deze te
herkennen is => geven toegang tot hemel en verwijzen naar passage in Bijbel
● In boog eromheen kreupelen + zieken: belangrijk om naar kerk te komen en kwalen te
genezen
● Smallere boog omheen: symbolen dierenriem en symbolen seizoenen
● Buitenste boog decoratief
● Mensfiguren, die slechts van 1 kant bekeken kunnen worden, maken stijve en onpersoonlijke
indruk
● Emotieloos
● Frontale beelden vormen 1 geheel met architectuur
● Gebruikt symbolen
● Beelden benadrukken religieuze functie
5
, Textielkunst
Tapijt Bayeux
● Geen religieuze voorstelling
● Verhaal van slag bij Hastings, voorgeschiedenis, slag zelf en afsluiting veldtocht
● Soort stripverhaal
● Vormgeving is over hele lengte tapijt hetzelfde
● Bovenrand versierd met dierfiguren en plantenmotieven
Gotiek 1100-1400
● In Noord-Frankrijk ontwikkelt abt van ST. Denis klooster belangrijke theorie over goddelijke
licht = door schoonheid van licht te ervaren gelooft hij dat mensen dichter bij God kunnen
komen
● Bedenkt concept om grotere kerken te bouwen met ruime en lichte interieurs
● Bij vernieuwing van koor van abdijkerk realiseert hij zijn ideeën
● Typerend spitsbogen = boogconstructies die spits toelopen
● Aan zijkant worden luchtbogen en steunberen aangebracht: voeren druk van dak af naar
steunberen
● Door constructie komt minder druk op muren te staan + niet meer zo dik
● Dragende skelet van kruisribgewelven, spitsbogen, luchtbogen en steunberen: grote
vensters en toetreding goddelijk licht (lichte skeletbouw)
● Bij bouw spelen bouwloodsen belangrijke rol = werkplaatsen waar steen- en beeldhouvers,
timmerlieden, schilders en metselaar samen onder leiding van bouwmeester aan bouw van
kathedraal werken
○ Heeft eigen stijl
● Contacten tussen kloosterorden en architecten zorgen dat deze stijl toegepast wordt in alle
West-Europese landen
● Opkomende macht burgerij weerspiegeld hierin, die in tegenstelling tot romaans
naturalistischer wordt
Architectuur
Kathedraal te Reims
● Aan voorzijde spitsbogen te zien
● Ingang benadrukt door 3 voorportalen met 2 torens
● Op kruising schip en dwarsschip staat vieringtoren met spitse vorm
kathedraal van Chartres
● Openingen in buitenmuur opgevuld met gebrandschilderde r amen
● Raam boven middelste voorportaal en in dwarsschip aan buitenzijde is cirkelvormig =
roosvenster
● Kathedraal aan buitenzijde versierd met beeldhouwwerken
● Aan bovenzijde steunberen + luchtbogen: ter versiering torentjes = pinakels
● Spuwers aan zijkanten steunberen: water afgevoerd van dak
● Kenmerkend: verticale richting die door diverse onderdelen worden benadrukt
● Grondplan gebaseerd op vroegchristelijke basilica, maar uitgebreid tot Latijns kruis
● Binnenwanden van middenschip opgebouwd uit 3 zones
○ Onderste bestaat uit pilaren waar spitsbogen op rusten
○ Middelste is triforium = rij kleine, dunne zuiltjes met smal looppad, in grote
kathedralen is boven zijbeuken soms extra galerij (tribune) aangebracht
○ Hoogste sluit aan op gewelf = lichtbeuk
● Travee = grondvlak waarop gewelf wordt geprojecteerd, in middenschip rechthoekig
6
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fleurv1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
