Samenvatting Historische criminologie
Deel 1: Theoretisch-methodologisch: wat
is geschiedenis, historisch onderzoek,
historische criminologie?
Deel 1: powerpointslides + M. De Koster (2016), Historische criminologie: een inleiding. pp. 1-44.
Deel 1: Historische criminologie als
subdiscipline en onderzoeksdomein
I. Waarom en hoe het verleden bestuderen?
1. Wat is geschiedenis?
A. Een poging tot definitie, die (gelukkig) mislukt
⇒ Geen eenduidig antwoord: uiteenlopende uitspraken over wat geschiedenis is (door
verschillende visies over de aard en de rol van het verleden)
➢ Er is geen geschiedenis, maar geschiedenissen
= positief en noodzakelijk, want mogelijkheid tot debat
B. Het onderscheid tussen het ‘verleden’ en ‘historisch onderzoek’
Verleden (wat is gebeurd) is NIET Geschiedschrijving (wat historici over verleden schrijven)
↳ Term ‘geschiedenis’ verwijst naar beide (naar verleden en geschiedschrijving)
➢ Geschiedschrijving = constructie van taal en tekst die elke historicus ervan maakt
➢ 1 historisch werk = 1 ‘lezing’ ve bepaald deel vh verleden
Gevolgen onderscheid:
● 1 dominante versie vh verleden (dominante groepen domineren de geschiedenis)
● Bepaalde groepen en gebeurtenissen uit verleden afwezig of ‘verborgen’ in
geschiedschrijving (bv. vrouwen, minderheden, lagere sociale klassen)
2. Belang van (de studie van) het verleden
A. Rol van het verleden
● Ons persoonlijke verleden vormt ons, maakt wat wij zijn
● Ons bewustzijn is vanuit het verleden gericht op toekomst (=> dus menselijk
bewustzijn is altijd ‘tijdelijk’)
● Elke gemeenschap houdt zich bezig met haar collectief verleden (zoals elk individu)
1
,B. Waarom het verleden bestuderen? Nut versus waarde
➢ Sommige historici: “geschiedschrijving moet niet nuttig zijn”
○ Volstaat om verleden te bestuderen omwille van zichzelf, niet nagaan hoe
verleden vorm geeft aan heden (Ranke, Duitse historicus)
○ Nut gesch vroeger (pre-geschiedwetenschap): verhalen die ons amuseren
○ Post-moderne historici zeggen: ‘anything goes’ ⇒ = historici moeten
boeiende verhalen over verleden schrijven, zonder dat dat ‘nuttig’ of relevant
is
⇓
Niet ‘anything goes’ !
- Geschiedschrijving niet onschuldig, niet alle verhalen gelijke stem en impact
(sommige verhalen meer macht en sluiten andere verhalen uit, grote impact)
- Gebruik/misbruik verleden: macht, controle, beïnvloeding (bv. naziregime)
- Veel volkeren proberen zich ‘de’ geschiedenis toe te eigenen uit ideologische
motieven (bv. Joden vs Arabieren over creatie Israelische Staat)
C. Welke bijdrage, welke aanpak? Beschrijven versus Verklaren
Geschiedschrijving wel nut:
1) Beschrijven
● Voorkomen dat we vergeten: bv. Holocaust
● Lessen trekken uit verleden (voorbeeldfunctie vd geschiedenis)
○ Welke lessen precies, hangt af van historicus en tijdsvak
○ Maar leren we hier wel echt uit?
● Gebeurtenissen tot hun juiste perspectief en proporties terugbrengen
(= mythes kritisch analyseren)
2) Verklaren (via verleden heden beter begrijpen)
● Ontwikkelingen ontdekken en verklaren
● Maatschappelijke verandering zien: verschuivingen, omwentelingen, groei
● continuïteit: terugkerende patronen, verbanden of ‘rode draad’
● Inzicht in samenhang & proces v verschillende fenomenen=besef complexiteit
● Kritischere blik op vroegere en hedendaagse fenomenen
● Te eenvoudige common sense verklaringen en stereotiepen vermijden
● Mogelijke scenario’s voor toekomst uittekenen
○ hoe verleden heden bepaalt =indicatie wat in toekomst zal doorwerken
○ wat niet bepaald is door verleden = open voor keuze
D. Beperkingen geschiedschrijving
● Historici zelf niet vrij van common sense redeneringen en stereotiepen
● Historici kunnen geen pasklare antwoorden bieden op actuele vraagstukken (en op
vraag ‘What works?’)
● Historici kunnen toekomst niet voorspellen, wel (on)mogelijke scenario’s schetsen
● Opgelet voor determinisme (alles ligt al vast): er zijn steeds alternatieve wegen
(verleden beïnvloedt toekomst, maar bepaalt die niet)
2
, 3. Kernproblemen: ‘feiten’, bronnen en interpretatie
A. Van feit tot onderzoeksverhaal
Moeilijke relatie tussen feit en interpretatie = kernprobleem in de geschiedschrijving
Bij elke stap in keten➔interpretatieproblemen
1. interpr.probl wnr gebeurtenis door
waarnemer weergegeven wordt
2. interpr.probl. wnr historicus bron leest en
gebruikt (iedereen eigen interpretatie/kader)
3. interpr.probl. wnr historicus van zijn feiten
verhaal maakt en verklaringen hiervoor geeft
VRAAG: hoe verhoudt verhaal van historicus zich tot oorspronkelijke feiten/gebeurtenis?
➢ Waarnemen en registreren = interpreteren
➢ Historici geen eigen waarneming: zijn afhankelijk van sporen vh verleden
➢ Alle mogelijke sporen/getuigenissen kunnen bronnen zijn
➢ Bronnen zijn ook interpretaties of uitspraken over feiten
➢ Ordenen informatie uit bronnen in verhaal: weer interpretatie
➢ Bronnen kunnen misleidend zijn of vals
Falsa en bronnenmanipulatie
‘Fake news’ is van alle tijden en in alle soorten, moeilijk op te sporen
↪ met kwaad opzet of door slordigheid
Vals van echt onderscheiden: via materiaal, taalgebruik, technische kenmerken, …
❖ bv.: VS Mariniers hijsen Amerikaanse vlag in Iwo Jima, Japan
❖ bv.: geretoucheerde versie foto toespraak Lenin na Trotzky’s verwijdering partij
Basisregels historische bewijsvoering:
● Kritische juxtapositie vd bronnen: vergelijken/afwegen van onafhankelijke bronnen
○ Probleem: als alle bronnen liegen lijkt het feit unaniem bewezen, maar= illusie
● Falsificatietechniek van Popper: een hypothese of mogelijke verklaring is bewezen
zolang ze niet wordt tegengesproken / ontkracht
● Redeneringen in het negatieve opbouwen obv het zwijgen vd bron (dus feiten die
men niet kan terugvinden)
○ Probleem: bronnen ‘zwijgen’ wel vaker omdat ze onvolledig/beschadigd zijn
3
, II. Ontmoetingen tussen criminologen en historici
1. Een moeilijk huwelijk?
● Steeds meer ontmoetingen tussen historici en criminologen
● Historische criminologie erkend als subdiscipline
MAAR nog geen echte interdisciplinaire samenwerking (hebben andere visie)
➜ Verschillen tussen historici en criminologen:
1. Criminologen: onderzoek moet bruikbaar zijn voor heden + kunnen anticiperen op
wat gaat gebeuren → zo aanbevelingen voor beleid doen
Historici: meer bezig met begrijpen vd betekenis v gebeurtenissen in verleden
(formuleren geen commentaar op heden) → geen beleidsaanbevelingen
2. Criminologen: gehecht aan onderzoek vanuit theorievorming + tegen “hol empirisme”
(= empirie/feiten verzamelen zonder theoretisch-conceptueel kader)
Historici: maken gebruik v theorieën om hun feiten te organiseren, maar kondigen die
niet aan als deel van wetenschappelijk debat, weven het door hun verhaal heen +
passie voor detail en gebeurtenis
3. Criminologen: vaak niet in staat om historische achtergrondinfo te geven bij
onderwerp
4. Criminologen: hypothesen vanuit theorie toetsen aan empirie
Historici: met empirische info stapsgewijs hypothesen opbouwen
A. Chronocentrisme in de criminologie?
Criminologen gericht op toekomst (nieuwe concepten, begrippen en ideeën) en anticiperen
van toekomstige evoluties → zorgt voor breuk met verleden en wist historische continuïteiten
uit (Adam Crawford)
➢ Onderzoek Paul Rock: bijna nooit verwezen naar werken ouder dan 15 jaar in
criminologie, enkel verwijzingen naar recente studies
↳ = Criminologie lijdt aan chronocentrisme (Saul Morson: “doctrine dat wat actueel is,
superieur is aan oudere dingen”)
➔ Gevolg chronocentrisme: oude kennis verloren (kennisverspilling) + nieuwe kennis is
eigenlijk oude kennis opnieuw gevonden (energie- en tijdverspilling)
2. Stand vh historisch-criminologisch onderzoek
A. Vroege studies: “Whig Histories” en moralisering
1e studies historische ontwikkeling criminaliteitsbestrijding en strafsystemen voor WO II
↳ Whigs: liberale Britse denkers +hervormers, werkten in 20e eeuw sociale hervormingen uit
● onkritische studies
● moraliserend: tonen hoe ‘goed’ politie vandaag is, ‘hoe modern we vandaag zijn’
4
