Complete samenvatting van het vak 'Recht verkennen' gedoceerd in het eerste jaar sociaal werk aan Arteveldehogeschool.
Ik haalde hiermee 15/20 in eerste zit.
Docent: Katrien Van den Bossche
Inleiding tot het recht
Inhoudsopgave
Deel 1: Wat is recht?..............................................................................................................................3
Hoofdstuk 1: Kenmerken en definitie van het recht...............................................................................3
1.1 Kenmerken van het recht.............................................................................................................3
1.1.1 Het recht heeft als doel de samenleving te ordenen.............................................................3
1.1.2 Het recht wordt opgelegd door de samenleving...................................................................4
1.1.3 De naleving van het recht kan worden afgedwongen............................................................4
1.2 Soorten regels...............................................................................................................................4
Stap 1: vastleggen → gedragsregels...............................................................................................4
Stap 2: Afdwingen van regels → afdwingbare regels......................................................................4
Stap 3: Wijzigen van regels → wijzigingsregels...............................................................................4
1.3 Definitie van het recht..................................................................................................................4
1.4 Objectief recht versus subjectief recht.........................................................................................5
1.5 Rechtssubject versus rechtsobject................................................................................................5
1.6 Rechtsmisbruik.............................................................................................................................5
Hoofdstuk 2: Soorten subjectieve rechten.............................................................................................6
2.1 Politieke rechten...........................................................................................................................6
2.2 Burgerlijke rechten.......................................................................................................................6
Hoofdstuk 3: Deelgebieden van het recht..............................................................................................7
3.1 Nationaal recht.............................................................................................................................7
3.1.1 Nationaal privaatrecht...........................................................................................................7
3.1.2 Nationaal publiekrecht..........................................................................................................9
3.2 Grensoverschrijdend recht.........................................................................................................11
3.2.1 Internationaal privaatrecht..................................................................................................11
3.2.2 Internationaal publiekrecht of volkenrecht.........................................................................11
3.2.3 Europees recht.....................................................................................................................11
Hoofdstuk 4: Bronnen van het recht....................................................................................................12
4.1 Internationale rechtsbronnen.....................................................................................................12
4.2 Belgische wetgeving...................................................................................................................12
4.2.1 Hiërarchie binnen de wetgeving..........................................................................................12
4.2.2 Publicatie van de wetgeving................................................................................................14
4.2.3 Interpretatie van de wetgeving............................................................................................14
4.3 Overige rechtsbronnen...............................................................................................................14
4.3.1 Gewoonterecht....................................................................................................................14
Recht verkennen 1
,Caro & Jarne ;) Inleiding tot het recht 1PBASOW
4.3.2 Rechtsspraak........................................................................................................................14
4.3.3 Algemene rechtsbeginselen.................................................................................................15
Deel 2: De Belgische staatsstructuur....................................................................................................15
Hoofdstuk 1: Kenmerken van de Belgische Staat.................................................................................15
1.1 Rechtsstaat.................................................................................................................................15
1.2 Democratie.................................................................................................................................16
1.3 Scheiding der machten...............................................................................................................16
1.4 Eenheidsstaat en federalisering..................................................................................................16
1.5 Monarchie..................................................................................................................................17
Hoofdstuk 2: Politieke instellingen in federaal België...........................................................................17
2.1 De federale overheid..................................................................................................................17
2.1.1 De federale wetgevende macht: parlement en Koning.......................................................17
2.1.2 De federale uitvoerende macht: Koning en regering...........................................................19
2.2 Gemeenschappen en gewesten..................................................................................................20
2.2.1 Structuren............................................................................................................................20
2.2.2 Vlaamse instellingen............................................................................................................21
2.3 Provincies...................................................................................................................................21
2.4 Gemeenten.................................................................................................................................22
2.4.1 Gemeenteraad.....................................................................................................................22
2.4.2 College van burgemeester en schepenen............................................................................22
2.4.3 Burgemeester......................................................................................................................22
Hoofdstuk 3: Controlerende instellingen..............................................................................................23
3.1 Raad van State............................................................................................................................23
3.1.1 Afdeling Wetgeving..............................................................................................................23
3.1.2 Afdeling Bestuursrechtspraak..............................................................................................23
3.2 Grondwettelijk Hof.....................................................................................................................24
Deel IV Justitie......................................................................................................................................24
Hoofdstuk 1: De kenmerken van justitie..............................................................................................24
1.1 Justitie als bewaker van de rechtststaat.....................................................................................24
1.1.1 Toegang tot de rechter........................................................................................................24
1.1.2 Recht van verdediging.........................................................................................................25
1.1.3 Onafhankelijke en onpartijdige rechter...............................................................................25
1.1.4 Openbaarheid van de rechtspraak.......................................................................................25
1.2 De actoren van de justitie...........................................................................................................25
1.2.1 Rechter................................................................................................................................25
1.2.2 Griffier..................................................................................................................................26
Recht verkennen 2
,Caro & Jarne ;) Inleiding tot het recht 1PBASOW
1.2.3 Openbaar ministerie............................................................................................................26
1.2.4 Advocaat..............................................................................................................................26
1.2.5 Gerechtsdeurwaarder..........................................................................................................27
1.2.6 Gerechtsdeskundige............................................................................................................27
1.3 Organisatie van Justitie...............................................................................................................27
1.3.1 Piramidestructuur................................................................................................................27
1.3.2 Specialisatie.........................................................................................................................27
1.3.3 Bevoegdheid........................................................................................................................28
Hoofdstuk 2: De gewone hoven en rechtbanken.............................................................................28
2.1 Vrederechter..............................................................................................................................28
2.2 politierechtbank.........................................................................................................................29
2.3 Rechtbank van eerste aanleg......................................................................................................29
2.3.1 Burgerlijke rechtbank...........................................................................................................29
2.3.4 Overige bijzondere kamers binnen de rechtbank van eerste aanleg...................................31
Hoofdstuk 3: Administratieve en tuchtrechtelijke rechtscolleges........................................................35
Hoofdstuk 4: De burgerlijke procedure 4.1 Alternatieve geschillenbeslechting...............................35
4.1.1 Arbitrage..............................................................................................................................35
4.1.2 Bemiddeling.........................................................................................................................36
4.2 Het verloop van een burgerlijke procedure................................................................................37
4.2.1 Dagvaarding.........................................................................................................................37
Deel V: Burgerlijk recht.........................................................................................................................43
Deel 1: Wat is recht?
Hoofdstuk 1: Kenmerken en definitie van het recht
1.1 Kenmerken van het recht
Met recht wordt iedereen gewild of ongewild geconfronteerd. Sommige dingen mag je wel, andere
niet: bv. rij je door het rode licht, dan loop je het risico door de politie bekeurd te worden.
Het aangehaalde geval toont wel aan dat recht niet weg te denken is uit ons leven, maar zegt ons
nog niets over de fundamentele kenmerken van ‘het recht’.
Om goed te kunnen uitmaken waarin het recht zich onderscheidt van andere maatschappelijke
verschijnselen zoals moraal, godsdienst… moeten we nagaan wat die fundamentele kenmerken van
het recht juist zijn.
1.1.1 Het recht heeft als doel de samenleving te ordenen
Een belangrijke voorwaarde om het menselijk handelen in de samenleving doeltreffend te laten
verlopen is daarom duidelijkheid over wie wat mag doen en met welke middelen.
Recht verkennen 3
, Caro & Jarne ;) Inleiding tot het recht 1PBASOW
Vandaar dat er in al ons bekende samenlevingen regels gegroeid zijn over de bevoegdheid om over
de diverse middelen te beschikken. Die regels zijn rechtstreeks van toepassing op ons gedrag. We
kunnen uit die regels opmaken over welke middelen we als personen mogen beschikken, in hoeverre
we er mogen over beschikken…
1.1.2 Het recht wordt opgelegd door de samenleving
De oorsprong van recht ligt in de wil van de samenleving. Het dagdagelijkse samenleven leidt ertoe
dat problemen rijzen die een oplossing vergen.
Het maken van nieuwe regels en het wijzigen of afschaffen van bestaande rechtsregels gebeurt
volgens wettelijke procedures die strikt nageleefd moeten worden. Alleen als die wettelijke
procedures zijn nageleefd, kan de wet toepassingen vinden en afdwingbaar worden.
1.1.3 De naleving van het recht kan worden afgedwongen
Rechtsregels zijn duidelijk te onderscheiden van andere maatschappelijke gedragsregels zoals
morele, conventionele en religieuze regels. Bij veel van die laatste regels ontbreekt een
georganiseerde structuur om ze af te dwingen of te veranderen.
Dit is fundamenteel anders bij rechtsregels, die wel degelijk afdwingbaar zijn. Dit betekent dat er bij
niet-naleving gevolgen zullen zijn: wie te snel rijdt, riskeert dat zijn rijbewijs wordt ingetrokken; wie
iemand anders schade berokkent, moet die schade vergoeden…
1.2 Soorten regels
Het recht is dus een geheel van regels, zelfs een bijzonder uitgebreide set regels.
Stap 1: vastleggen → gedragsregels
In de eerste plaats bevat het recht regels die het gedrag van de leden in de samenleving ordenen.
Dit gebeurt in de eerste plaats door het vastleggen van de ‘subjectieve rechten’ van de leden van de
samenleving, nl. hun bevoegdheden om over middelen te beschikken. Deze rechten komen bijgevolg
toe aan menselijke personen of groeperingen van menselijke personen (rechtspersonen).
Stap 2: Afdwingen van regels → afdwingbare regels
Het recht omvat echter ook nog andere regels. Indien bepaalde leden van de samenleving zich
bijvoorbeeld niet aan de gedragsregels houden en de rechten van anderen aantasten, dan moet het
recht voor regels en structuren zorgen waarmee de toepassing van die gedragsregels (desnoods
met geweld) kan worden afgedwongen.
Een voorbeeld van dergelijke structuur is de gerechtelijke organisatie, waarin diverse instellingen
(bv. de arbeidsrechtbank, de gevangenissen…) zijn vervat.
Stap 3: Wijzigen van regels → wijzigingsregels
De juridische gedragsregels zelf, en de regels en structuren voor de toepassing ervan liggen ten
slotte niet voor eeuwig en altijd vast. Ze moeten om heel wat redenen kunnen evolueren.
Om dat veranderingsproces ordelijk te laten verlopen, bestaan er ook regels en structuren die
bepalen hoe de juridische gedragsregels en de toepassingsregels en -structuren kunnen worden
gewijzigd of afgeschaft, bv. regels over de totstandkoming van wetten, procedure tot het wijzigen
van de GW.
1.3 Definitie van het recht
Uit het voorgaande kunnen we concluderen dat het recht volgende essentiële kenmerken heeft:
- Wat? Het recht is een geheel van regels.
Recht verkennen 4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper carovhw. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,16. Je zit daarna nergens aan vast.
