COMMUNITY BASED WERKEN IN
INTERNATIONAAL PERSPECTIEF
INLEIDENDE LES
VERMAATSCHAPPELIJKING
Heeft vaak een vage betekenis. Het klinkt positief, heet lijkt op een term waar je niet
tegen kan zijn. Er komen ook wel kritische kanttekeningen bij te kijken.
De verantwoordelijkheden van de vermaatschappelijking verschillen in beide video’s
- 2022: bij familie, steunbronnen
- 2016 (?): ligt het veel breder
WHAT’S IN A NAME
VERMAATSCHAPPELIJKING IS HOT
- Populaire term met een hoge aaibaarheidsfactor
- Tegelijk: containerbegrip dat vele ladingen dekt
ð Dezelfde terminologie, andere invulling/visie
ð Onderhevig aan discussie en kritiek de kern is “om wie draait de
verantwoordelijkheid”
SOCIO-HISTORISCHE ONTLEDING
LAAG 1: DE SOCIALE RELATIE TUSSEN OVERHEID EN BURGERS
1830: Klassiek-liberale staatsopvatting De overheid komt zo min mogelijk tussen in
private aangelegenheden.
- Er waren geen beschermende maatregelen: geen betaald ouderschapsverlof,
geen ziekte-uitkering, …
- Rol van de overheid is individuele vrijheid en veiligheid van de bevolking
Eind 19de eeuw: sociale kwestie Slechte leefomstandigheden en grote kindersterfte
zorgden voor sociale onrust.
- De relatie tussen overheid en burgers werd wat verbroken. Opvoeding etc.
werd eerder publiek, ze wouden mee-nadenken en dit vorm geven.
LAAG 2: DE SOCIALE RELATIE TUSSEN OVERHEID EN BURGERS
Eind 19de – begin 20ste eeuw: Van afstandelijke naar sociale relatie tussen overheid
en burgers/gezinnen
- Bijvoorbeeld: 1914 Invoering leerplicht (eerste vorm van vermaatschappelijking),
- Bijvoorbeeld: Gesubsidieerde (vrijheid) in liefdadigheid, overheid financiert deze wel.
Armoede enzovoort werden toen ook gezien als een probleem van de overheid.
- Bijvoorbeeld Sociaal beleid & sociale voorzieningen
Er wordt steeds meer ingezet op de … van de overheid.
,LAAG 2: DEÏNSTITUTIONALISERING EN ‘COMMUNICTY CARE’
1960/1970: Kritiek op de residentiële zorg
- Sluiting grote psychiatrische instellingen
Zorg werd ook ruimer geïnterpreteerd. Er werd sterk ingezet op de
gemeenschap, dus kleinschalige initiatieven.
- Begrip ‘Community care’: Extramuralisering van de zorg
- Onderscheid in de (gezondheids)zorg tussen eerste, tweede, derde & nulde lijn
Nulde lijn is je eigen omgeving zoals vrienden, buren, … het gaat
uiteindelijk naar gespecialiseerde instellingen en residentiële setting.
LAAG 3: SOLIDARITEIT
Mensen moeten zorg opnemen voor elkaar, het is altijd een kern laag. De invulling
hiervan kan volledig ander zijn. We zien twee vormen:
Koude (rationele) solidariteit
- Na WOII: Uitbouw van de verzorgingsstaat (originele uitgangspunt, vanuit het
inzicht dat problemen niet altijd een individueel karakter hebben).
- Via de sociale zekerheid:
Levenslange (0-… jr.) sociale bescherming voor iedereen (o.a. door
belastingen) (bv. gezinsbijslag, pensioenen, werkloosheidsuitkering,
ongevallen-/ziekteverzekering…).
Solidariteit tussen mensen die elkaar niet persoonlijk kennen (‘koud’ =
rationeel, vanop afstand)
Solidariteit is interafhankelijk iedereen is afhankelijk van iedereen
voor zorg en ondersteuning. Het moet een basisrecht zijn en daar zijn
wij allemaal verantwoordelijk voor.
Warme solidariteit
- Leidend principe: subsidiariteit: dit betekent dat we zorg en ondersteuning
gaat situeren in de private sfeer (mensen die je dichtbij hebt).
- Zorg wordt in de eerste plaats verwacht in de informele en private sfeer.
(‘warm’ = dichtbij, rechtstreeks)
- Burgers worden aangesproken op een ‘morele plicht’ om de zorg en
ondersteuning voor medeburgers feitelijk op te nemen.
- Burgers beslissen zelf over de spelregels: wie dit ‘verdient’ en wie niet.
Dit kan wel een kanttekening zijn, het is iets meer subjectief
NIEUW BEGRIP? OF HISTORISCHE CONSTANTE?
Vaak denken ze dat het refereert naar een nieuw begrip, maar het gaat al langere tijd
mee. Vaak is het antwoord geweest dat de maatschappij iets moet doen.
- Vormgeving aan de relatie tussen overheid en burgers
- Rol van formele hulpverleners (professionals) en informele
Wie van de twee moet de meeste ondersteuning bieden? Beide of 1 van
de 2?
Hulpverleners (mantelzorg, buren, vrijwilligers…)
- Verbonden met solidariteitsopvattingen
,Het kan als een pleidooi gezien worden om zoveel mogelijk zelf problemen op te
lossen of juist aan te tonen dat de overheid hier de bovenhand moet nemen en moet
inspringen om problemen op te lossen.
DE HUIDIGE CONTEXT
VERMAATSCHAPPELIJKIN IN RECENTE BELEIDSDISCOURS
“Verschuiving binnen de zorg waarbij ernaar gestreefd wordt om mensen met
beperkingen (van lichamelijke, verstandelijke of psychische aard), chronisch zieken,
kwetsbare ouderen, jongeren met gedrags- en emotionele problemen, mensen die in
armoede leven… met al hun mogelijkheden en kwetsbaarheden een eigen zinvolle
plek in de samenleving te laten innemen, hen daarbij waar nodig te ondersteunen
en de zorg zoveel mogelijk geïntegreerd in de samenleving te laten verlopen. ”
“De lokale besturen nemen ten volle hun regierol op inzake de vermaatschappelijking
van de zorg. Dit betekent dat ze voluit ondersteuning geven aan de mantelzorgers,
vrijwilligerszorg en buurtzorg.” (Vlaamse Regering, 2019)
“We blijven verder inzetten op de vermaatschappelijking van
De zorg.” (Vlaamse Regering, 2019)
EEN VERHAAL IN VERSCHILLENDE SECTOREN
Geestelijke gezondheidszorg à Art. 107
“De Koning kan in specifieke financieringswijzen voorzien om, op experimentele basis
en beperkt in de tijd, een prospectieve en programmageoriënteerde financiering van
zorgcircuits en netwerken mogelijk te maken.” (Vlaamse Regering, 2008)
Ondersteuning voor mensen met een beperking à Perspectief 2020
“Gewoon als het kan, bijzonder als het moet.”
Integrale Jeugdhulp
“De jeugdhulpverlening ‘vermaatschappelijken’ of met andere woorden maximaal
een beroep doen op de eigen krachten van de gebruikers van de jeugdhulpverlening
en van hun omgeving.” (Vlaams Parlement, 2013)
Ouderenzorg
“Een leeftijdsvriendelijk Vlaanderen versterkt de positie van de ouder wordende
personen in de samenleving, beklemtoont hun eigen regie en biedt toegankelijke en
kwaliteitsvolle zorg en ondersteuning op maat en tegemoetkomingen wanneer
kwetsbaarheid de overhand neemt.” (Vlaamse Regering, 2022 – Vlaams
ouderenbeleidsplan 2020-2025)
Ageing in place: “De mogelijkheid voor oudere personen om veilig, onafhankelijk en
comfortabel in hun eigen huis en omgeving te blijven wonen, ongeacht hun leeftijd,
inkomen of intrinsieke capaciteiten” (WHO, 2015)
- Vaak vinden ze dit wel leuker, maar ook financieel. Ze gaan ervan uit dat ouder
worden thuis, goedkoper zal zijn dan binnen voorzieningen.
, CENTRALE BEGRIPPEN
Deïnstitutionering, Community care, Inclusie, Verbinding, netwerken, Contextgericht
werken, Eigen kracht, zelfredzaamheid, Vraagsturing, zelfbepaling, Respijtzorg (de
ondersteuning die gegeven wordt aan mantelzorgers), zodat deze ondersteund
worden & Solidariteit
De verhouding/ spanningsvel tussen het recht op professionele ondersteuning en de
plicht om beroep te doen op je sociaal netwerk.
TWEEDE DEEL
Voordelen Nadelen
Je doorbreekt stigma’s Druk op mantelzorgers gaat omhoog
Sociaal kapitaal gaat omhoog Meer stigma’s bij mensen die niet
autonoom/ zelfredzaam kunnen zijn
Ervaringen en kennis lezen
VERMAATSCHAPPELIJKING GENEREERT KANSEN
Vermaatschappelijking voorkomt dat mensen gereduceerd worden tot hun
problemen. Belangrijk dat we de krachten en de mens blijven zien.
Het voorkomt dat mensen geïnstitutionaliseerd worden en daarbij geen deel meer
uitmaken van de samenleving. We denken nog over ‘hoe richt je de omgeving in’, je
kan al dan niet nog verbinding maken met de buurt. We willen weg zowel in de
praktijk als het denken etc.
Vermaatschappelijking stimuleert zorginnovatie. We gaan anders gaan denken over
de eigen praktijk, het stimuleert vernieuwing
Het opent de ogen de mogelijkheden in de buurt en de eigen leefomgeving
AANDACHTSPUNTEN
Binnen het inclusief burgerschap: structurele en sociale componenten….
- Fysieke aanwezigheid is niet gelijk aan erbij horen, deel uitmaken van.
- Is de samenleving hier klaar voor? We verwachten dat de samenleving meer
verantwoordelijkheid gaan opnemen over de zorg van anderen. We
verwachten ook veel van de gemeenschap dus, we hebben een ideaalbeeld die
niet altijd gelijk is met de realiteit.
- Mensen in kwetsbare situaties moeten het meest beroep doen op hun
(kwetsbare) netwerk (als dat al bestaat). We situeren het probleem en het
antwoord op dezelfde plek (het netwerk). Ze worden ook het meest verwacht
om beroep te doen op hun netwerk, wat vaak ook al niet zo groot is (valkuil).
- Mogelijkheid creëren… Niet iedereen wilt het dat het netwerk instaat voor het
zorg.
- Te sterk en onterecht dichotomisch denken: autonomie (thuis) –
afhankelijkheid (professionele zorg)
FORMELE-INFORMELE ZORG
