MEDIA & GENDER
REPRESENTING, PRODUCING, CONSUMING
INHOUDSOPGAVE
introductie ...................................................................................................................................................... 6
emoties en debat ............................................................................................................................................. 6
inleiding.......................................................................................................................................................... 7
waar gaat het over? ......................................................................................................................................... 7
Gender ................................................................................................................................................................. 7
van waar komen we? ....................................................................................................................................... 8
Wie zijn we?: epistemologische tradities ......................................................................................................... 8
media ................................................................................................................................................................. 10
globalisering ................................................................................................................................................... 10
technologische ontwikkeling.......................................................................................................................... 11
gender & media studies ..................................................................................................................................... 12
drie belangrijke thema's................................................................................................................................. 12
post-feminisme .............................................................................................................................................. 12
Hoofdstuk 1 - Who is represented? (Representatie) ...................................................................................... 13
who is represented ............................................................................................................................................ 13
what are representations? ............................................................................................................................. 14
represented where?....................................................................................................................................... 15
how represented? .......................................................................................................................................... 19
representations & reality? ............................................................................................................................. 21
conclusie ........................................................................................................................................................ 21
Hoofdstuk 2 - Subject positions (representatie) ............................................................................................ 22
the subject & identity......................................................................................................................................... 22
SUBJECT, SUBJECTIVITY AND THE MEDIA ...................................................................................................... 22
STEREOTYPES ..................................................................................................................................................... 24
gendered genres ................................................................................................................................................ 25
Postkoloniale theorie ......................................................................................................................................... 26
representatie van zwarte vrouwen in tv fictie ............................................................................................... 26
IDENTITY AND THE MEDIA ................................................................................................................................. 27
what about men? .............................................................................................................................................. 28
Rol van masculiniteit ...................................................................................................................................... 28
REPRESENTING GENDER IN A GLOBAL CONTEXT ............................................................................................... 28
Trans-nationale media-industrieën en genderrepresentaties ....................................................................... 28
1
,Hoofdstuk 3 - INTERTEXTUAL REPRESENTATIONS (Representatie)................................................................. 29
INTERTEXTUALITY .............................................................................................................................................. 29
Vormen van Intertextualiteit ......................................................................................................................... 29
Soorten Intertextualiteit ................................................................................................................................ 29
Intertextualiteit en Media .............................................................................................................................. 30
DISRUPTING GENDERED REPRESENTATIONS ..................................................................................................... 30
AS QUEER AS ...................................................................................................................................................... 30
queer theory (de Lauretis) ............................................................................................................................. 30
Queer Chic in Reclame: .................................................................................................................................. 32
pornofication ................................................................................................................................................ 33
seksisme............................................................................................................................................................. 33
Context .............................................................................................................................................................. 33
pornografie: ................................................................................................................................................... 33
seksualisering: ................................................................................................................................................ 34
objectificatie: ................................................................................................................................................. 34
content............................................................................................................................................................... 35
Verhaal van gegenderdheid, seksualisering is niet nieuw ............................................................................. 35
Pornoficatie ....................................................................................................................................................... 35
gaat ook over verbeelding in reality genre .................................................................................................... 36
videoclips ....................................................................................................................................................... 36
Rise of BDSM in Pop Culture (Khan, 2018) ..................................................................................................... 36
hypervrouwelijkheid ...................................................................................................................................... 36
Seksualisering en social media platforms ...................................................................................................... 36
beyond the binary: Gegenderde en heteronormatieve discoursen rond pornografie in Vlaamse nieuwsmedia
........................................................................................................................................................................... 37
hedendaagse context ..................................................................................................................................... 37
historische context ......................................................................................................................................... 38
pornografische discoursen ............................................................................................................................. 39
case study: vlaamse nieuwsmedia ................................................................................................................. 40
Data journalism ............................................................................................................................................ 43
Gender and digital technologies ........................................................................................................................ 43
Theoretical background ..................................................................................................................................... 43
Digitalization contributed to changes in the media industry ......................................................................... 44
looking for unicorns ........................................................................................................................................... 44
Gender speelt hierbij een rol! ........................................................................................................................ 45
gender issues in data journalism ....................................................................................................................... 46
hacking the gender gap ..................................................................................................................................... 46
Hoofdstuk 4 - Who produces what? (productie) ............................................................................................ 48
critical mass ....................................................................................................................................................... 48
VB: Sex education ........................................................................................................................................... 48
Context van productie........................................................................................................................................ 49
2
, content met symbolische waarde .................................................................................................................. 49
Drie benaderingen op de organisatie (macro) ............................................................................................... 49
Productiehuizen (MESO) ................................................................................................................................ 50
mediacontent maken (MICRO) ...................................................................................................................... 50
media velden: geen cijfers kennen! ................................................................................................................... 51
Nieuwsmedia ................................................................................................................................................. 51
Televisie ......................................................................................................................................................... 51
Magazines ...................................................................................................................................................... 52
Filmindustrie .................................................................................................................................................. 52
Radio .............................................................................................................................................................. 53
Muziek............................................................................................................................................................ 53
Hoofdstuk 5 - Power and gender in the media industry (productie) .............................................................. 54
Glazen plafond ................................................................................................................................................... 54
2017: tipping point ......................................................................................................................................... 54
hollywoodindustrie ........................................................................................................................................ 54
Mechanismen in de mediaindustrie............................................................................................................... 55
Hoofdstuk 6 - Blurring production (productie)............................................................................................... 57
digital media ...................................................................................................................................................... 57
Blurred production = UGC .............................................................................................................................. 57
algoritmisch aangedreven .............................................................................................................................. 58
convergentiecultuur ....................................................................................................................................... 58
prosumer & produser..................................................................................................................................... 58
Digitale content creatie ..................................................................................................................................... 59
DIY of professionele content creatie? ............................................................................................................ 60
case: #gamergate 2014 .................................................................................................................................. 61
Case: Gendered media technologies ............................................................................................................. 62
Is AI gender neutraal? ........................................................................................................................................ 62
Platformsamenleving ..................................................................................................................................... 62
datafication .................................................................................................................................................... 63
gendered industry .......................................................................................................................................... 64
gendered users .............................................................................................................................................. 64
sociaal constructivisme .................................................................................................................................. 64
Gendered constructions................................................................................................................................. 65
Waarom genderen we AI technologie? ......................................................................................................... 66
conclusie ........................................................................................................................................................ 66
Gastles diversiteitsbeleid van VRT – nadia hanssens ..................................................................................... 67
vrt voor iedereen................................................................................................................................................ 67
team I&D ........................................................................................................................................................... 67
wat doen we?................................................................................................................................................. 67
vrt voor iedereen ........................................................................................................................................... 68
gender op VRT ................................................................................................................................................... 68
monitor diversiteit ......................................................................................................................................... 68
aandacht voor gender is ook .......................................................................................................................... 69
3
,Hoofdstuk 7 - Who consumes what? (consumptie) ....................................................................................... 70
audiences ........................................................................................................................................................... 70
studying audiences......................................................................................................................................... 71
Academische Denklijnen over Mediagebruik en Gender ............................................................................... 71
encoding en decoding .................................................................................................................................... 74
Case: media en zelfbeelden: drew et al. ........................................................................................................... 75
Onderzoek ...................................................................................................................................................... 76
Hoofdstuk 8 - The consumer situated (consumptie) ...................................................................................... 77
Gesitueerdheid van media consument .............................................................................................................. 77
Identiteit en framework of knowlegde (Hall)................................................................................................. 77
Media pleasures ............................................................................................................................................. 78
Hoofdstuk 9 - Empowered audiences (consumptie)....................................................................................... 81
Seksualiseringsdebat ......................................................................................................................................... 81
Girl’s agency: .................................................................................................................................................. 82
Hastag feminism ............................................................................................................................................ 83
Case: fake news en gender ................................................................................................................................ 85
onderzoek EUMEPLAT .................................................................................................................................... 85
Eumeplat: Europa........................................................................................................................................... 86
Gender & digitaal welzijn .............................................................................................................................. 87
Digitaal welzijn .................................................................................................................................................. 87
Digitaal welzijn in een gedigitaliseerde samenleving ..................................................................................... 87
Omstandigheden van digitaal welzijn ............................................................................................................ 88
Gender en … ....................................................................................................................................................... 88
1. connectie & gender: literatuur ............................................................................................................ 88
2. Deconnectie en gender : literatuur ..................................................................................................... 90
Conclusies: een genderperspectief op de/connectie ..................................................................................... 90
Digitaal welzijn en gender geillustreerd - voorbeelden uit eigen onderzoek ..................................................... 91
Gender beïnvloed discours ............................................................................................................................ 91
Discours (re)produceert ongelijke normen en moralisatie ............................................................................ 91
Normen/verwachtingn >< realiteit ................................................................................................................ 92
Conclusie ............................................................................................................................................................ 92
En nu? ............................................................................................................................................................ 92
muziek & IDentiteit in streams: gender-en seksuele identiteiten op spotify .................................................. 93
onderzoek .......................................................................................................................................................... 93
muziek en identiteiten ................................................................................................................................... 93
muziek en gender en seksuele ID’en.............................................................................................................. 94
spotify & muziekstreaming ............................................................................................................................ 94
spotify en id.................................................................................................................................................... 94
studies ............................................................................................................................................................ 96
5 spanningen ..................................................................................................................................................... 98
Macht van platform en autonomie van gebruiker ......................................................................................... 98
4
, Voortzetting en verandering .......................................................................................................................... 98
Intiem en sociaal ............................................................................................................................................ 98
Alomtegenwoordig/alledaags en betekenisvol/diepgaand ........................................................................... 99
Pragmatisch en bezorgd ................................................................................................................................. 99
conclusie ............................................................................................................................................................ 99
5
,INTRODUCTIE
EM O TIES EN D EBAT
Veel emotie in debatten rond gender en media
• Veel kritiek om genderneutrale awards (VB Ensors)
o Doorstroming van vrouwelijke auteurs mist nog steeds
§ Worden genomineerd MAAR winnen toch niet
o Dit heeft geleid tot woede en frustratie in het debat
§ waardoor het moeilijker wordt om op feiten en wetenschap te focussen en het debat op te
lossen
• Hogwarts Legacy
o Nieuwe game gebaseerd op harry Potter geschreven door JK Rowling (veel controverse rond haar
uitspraken over transgenders)
o Kritiek: Standpunt ingenomen door uitspraken auteur à steun game = steun uitspraken
o debat veroorzaakt over hoe men zich moet verhouden tot het spel
§ gezien de anti-transgender standpunten van de schrijfster van Harry Potter, J.K. Rowling
o Hoewel bijna alle acteurs afstand hebben genomen van haar mening, verdient zij geld aan alles wat met
Harry Potter te maken heeft door haar contract met de rechten
o De makers van het spel proberen mensen die afgeschrikt zijn door Rowling's ideeën terug te lokken naar
de Harry Potter-wereld
o Dit heeft geleid tot verdeeldheid in de gamingwereld, waarbij drie groepen boos zijn:
§ pro-transgenders die het jammer vinden dat er weinig aandacht wordt besteed aan de
problematiek rond Rowling
§ anti-transgenders die geen transgenders willen in hun game
§ een groep die het spel gewoon willen spelen en zich niet willen bemoeien met de
problematiek
o Het kopen van het spel wordt gezien als het steunen van Rowling.
§ Het commerciële aspect in de media-industrie wordt vaak vergeten, waardoor content
verkocht wordt die emotioneel geladen is.
Verandering in de goede zin: The Sims 4 maakt gebruik van non-binaire voornaamwoorden in de game, wat het
gemakkelijker maakt, omdat het fantasie is en een eigen wereld creëert.
Het identificeren van wat er speelt en op welke manier dit in beeld moet worden gebracht is niet makkelijk en vereist kunst
GAMECHANGERS
• #metoo
o seksuele harassment van vrouwen door mannen die hoger stonden qua macht dus
machtsongelijkheden in de industrie
o wat er was in een stroomversnelling gebracht: in de culturele industrie veel gedaan
o protesten van vrouwen doordat er te weinig vrouwen zitten in jury’s
§ Protesten in Cannes
§ oscars nieuw systeem:
• nominatie van films hebben nu diversiteits criteria à industrie moeten bezig zijn
met de nieuwe veranderingen
• Film black panther
o zwarte persoon als hoofdpersonage (zwarte marvel superheld)
• Ketnet of kindercontent toont een transgender jongen in de reeks 4ever
• #timesup beeldvorming: de manier waarop mensen met elkaar omgaan in de media sector
6
,INLEIDING
RuPauls Drag Race
• Drag is big f-you to male dominated culture
• Gebruikt als hefboom om te kijken naar recente representaties
• Controversieel!
o Kritiek later over de representaties (in het begin omarmt)
• Mooi voorbeeld van tegenstelling in genderrepresentaties
o Is iets stereotiep? Een uitvergroting? Een ID?
o = transnationaal voorbeeld
Vragen die we kunnen stellen:
• Is de serie sex an the city empowering?
• Waarom worden series zoals euphoria postfemenist genoemd?
• Waarom hebben sommige mediagenres het label vrouwelijk of mannelijk?
• Waarom maken we ons meer zorgen over jongens dan meisjes die games spelen?
• Hebben sociale media een slechte invloed op onze gegenderde zelfbeelden?
• Worden enkel vrouwen geseksualiseerd in beeld gebracht?
• Het concept van geslacht is belangrijk bij het vormen van onze percepties en waardering van popsterren en de
muziek die ze produceren.
• Ons ultieme doel is een omgeving te creëren waarin onze lezers zelfverzekerd hun eigen mening kunnen vormen
over de verschillende interacties en relaties tussen media en geslacht.
• Drie verschillende gebieden worden besproken:
o de representatie, de productie en de ontvangst van (massa)media in relatie tot geslacht.
§ belangrijk voor hoe we denken over mediaboodschappen, hun producenten en hun publiek.
§ De onderhandeling over de betekenissen van geslacht vindt plaats op het niveau van
productie, representatie en ontvangst en wordt gekenmerkt door complicerende factoren.
§ drie gebieden worden beschouwd als onderling gerelateerd
WAAR GAAT HET OVER?
• Media (≠ communicatie MAAR massamedia)
• Focus op gender (sekse en gender)
• Populaire mediacultuur (hoofdzakelijk mainstream omdat daar het grootste publiek naar kijkt)
G EN D ER
Seks is het biologisch verschil met twee categoriëen
Geslacht wordt gezien als sociale constructies van fysieke sekse
• Vrouwelijkheid en mannelijkheid worden dan beschouwd als sociaal geconstrueerde conventies en normen met
betrekking tot het gedrag en uiterlijk van vrouwen en mannen
7
,V AN W AAR KO M EN W E?
‘At first, the very act of discovering sexism in scholarship was revolutionary…it was radical simply to study women.’(Van
Zoonen, 1994: 15)
• Eerste wortels hebben te maken met Van Zoonen
o founding mother van media en gender en feminist theory (study van vrouwen is het allemaal mee
begonnen)
o Male bias
o Werk over stereotypes, ideologie en pornografie
§ Pornografie: bezorgdheid voor representatie vrouwen (object)
• 1978: Women’s Studies Group (CCCS)
o Gingen vrouwen en media bestuderen
• Cultural studies
o Kwam ook interesse naar gender en media
o VB: Hall + machtongelijkheden
• Genderstudies (vrouwenstudies)
W IE ZIJN W E ?: E PIST E M O LO G ISC H E T R A D IT IE S
Kennisleer: de manier waarop het onderzoek / kennis gevormd is
• Feministische epistemologie
o Feministisch empiricism:
§ Positivistisch onderzoek (onderzoek doen, tellen, meten)
o Stanpunttheorie
§ ervaring en standpunt van vrouwen spreken
o Feministisch postmodernisme
§ discours: meerdere realiteiten en blikken in acht nemen
• Gender and media: vertrekken vanuit feministische theorieën
o Psychoanalyse:
§ onbewuste meenemen waarbij taal heel belangrijk is
o Sociale psychologie:
§ cognitieve processen: gedrag veranderen en beïnvloeden (hoe kan dat en hoe gebeurt het)
o Cultural studies:
§ publiek van een soap met oog op gender
INTERSECTIONALITEIT
kritiek op essentialisme is geformuleerd in termen van intersectionaliteit van Crenshaw
• Intersectionaliteit betekent dat verschillende aspecten van iemands identiteit samenwerken en invloed hebben
op hoe ze worden behandeld.
o idee dat discriminatie niet alleen door één ding wordt veroorzaakt, zoals geslacht of ras, maar door de
combinatie van verschillende factoren.
§ Hoe privéleges (of het ontbreken van) bijdragen tot ongelijke machtposities in SL
o Intersectionaliteit plaatst geslacht in context, maar het verhoogt ook de complexiteit van betekenissen.
geslacht als een vloeibaar concept met een betekenis die voortdurend wordt onderhandeld en intersecteert met veel
andere kenmerken
8
, • VB: de droomfabriek
o liveshow op tv die opnieuw door vrt wordt uitgezonden waarbij bart peeters en cohost gloria die nu
vast mee presenteert en vroeger was die rani die een oudere dame was
o à welk beeldvorming creëer je zo? Mechanismes die worden gebruikt
§ vanaf 40ste kan je als vrouw niet meer presenteren = intersectie van geslacht en leeftijd
• VB: film black
o een jonge vrouw die tot een bende behoort die verliefd wordt op een jongen uit een andere bende
o representatie van geweld en vrouw is er kritiek gekomen:
§ manier van representatie zwarte vrouw: intersectie tussen geslacht en afkomst
KRITIEK:
Het concept van genderidentiteit wordt vaak omarmd zonder het politieke aspect ervan te erkennen. Het gaat niet alleen
om individuele identiteiten, maar ook om machtsongelijkheid en hoe deze identiteiten zich verhouden tot macht. Het is
essentieel om de relatie tussen identiteit en macht te begrijpen om een vollediger beeld te krijgen.
• Depoliticering van het concept
• Kritiek op het gebruik van het concept
o Iedereen gebruikt het / omarmt het maar vergeet het politieke aspect van het concept te verwerken
Hoe kan je intersectionele lens dan toepassen?
ð Nog steeds bruikbaar m zoveel mogelijk kennis te verzamelen
ð Zie case superbowl:
CASE: SUPERBOWL
De Super Bowl van American football biedt een voorbeeld van het gebruik van een intersectionele lens in de media
• Tijdens de halftime show traden Shakira en JLO op, beiden Latina vrouwen met een losser verband met hun regio
identiteit (latinidad).
o Latinidad is a “broad multiplicitous and diverse category of ethnicity that is pan-national, multi-ethnic,
intersectional, and transnational”
• lineair kijken: 1 miljoen kijkers
• MAAR controverse!
o Beyoncé die Black Panther-bewegingen imiteerde
o Janet Jackson's "nipple slip”
• Deze controverse illustreert vaak het proces van "othering".
o Labels die op de optredens van Shakira en JLO werden geplakt, omvatten onder andere "vrouwen",
"vrouwelijk", "celebrities", "Latina", "middelbare leeftijd", en "seksuele performance"
o optreden leidde tot discussies over de seksualisering en objectivering van het vrouwelijk lichaam versus
empowerment, agency en de controle over hun eigen positie.
• Elementen van het optreden omvatten verwijzingen naar Latijns-Amerikaanse en Afrikaanse dansen, Arabische
dansen, het gebruik van de Puerto Ricaanse en Amerikaanse vlaggen, en JLO's dochter die in een vogelkooi op het
podium verscheen, wat mogelijk een verwijzing was naar Trump's beleid rondom de opsluiting van
migrantenkinderen aan de grens.
o Terwijl ook groot deel latina gemeenschap die Trump supporters waren
Taylor Swift werd ook gekoppeld aan de Super Bowl vanwege haar relatie met een van de spelers, waardoor haar fans nu
ook interesse toonden in voetbal
Þ illustreert een gendered uitzending, waarbij de camera vaak op Taylor gericht was, zelfs wanneer ze geen directe
betrokkenheid had bij de sport
9
, Voordat we ons laten meeslepen door emoties, is het belangrijk om te luisteren naar wat mediagebruikers zelf vinden van
een representatie.
• Een voorbeeld hiervan is het bespreken van de representatie van armoede, waarbij alle perspectieven worden
gehoord, zoals gedaan door Astrid en Nathalia, die alle lagen van de samenleving in hun analyse meenemen.
BIOLOGISCH DETERMINISME
stelt dat biologische verschillen ("sekse") gendergedrag bepalen
• biologische factoren, zoals geslacht of genetica, volledig bepalend voor gedrag en eigenschappen, zonder
rekening te houden met sociale of culturele invloeden.
• genderbenadering sterk verankerd in westerse samenlevingen.
Deze opvattingen over sekse- en genderdichotomieën brengen ons bij onze eerste complexiteit:
• Sekse en geslacht zijn geen dichotomieën maar continuums
NIET-ESSENTIALISTISCHE BENADERING
• geslacht is sociaal construct, dynamisch en vloeibaar.
• De benadering van gender doen en performativiteit bekritiseert het idee dat gender alleen door biologie wordt
bepaald. Het zegt dat mensen gender 'doen' door hun gedrag en uiterlijk. Deze benadering laat zien dat gender
meer is dan alleen biologie en blijft relevant in studies over gender en seksualiteit.
<-> essentialisme: het idee dat identiteit (zoals geslacht) vast en onveranderlijk is, zonder rekening te houden met sociale
invloeden
• Bewezen fout te zijn!
o BV: gender color coding à veranderd doorheen de tijd
o Rose nu een vrouwelijke kleur, vroeger teken van mannelijkheid
M E D IA
massamedia = media die tot doel hebben een relatief groot publiek van meestal anonieme ontvangers te bereiken met
grotendeels dezelfde informatie.
• In de afgelopen decennia zijn de media veranderd als gevolg van zowel maatschappelijke als technologische
ontwikkelingen.
o Maatschappelijke ontwikkeling: toenemende globalisering.
o Technologische ontwikkeling: vervaging van de grenzen tussen de productie, inhoud en ontvangst van
media.
G LO BALISERIN G
Globalisering heeft geleid tot een verschuiving in de focus van onderzoekers. In plaats van lokale bevindingen toe te passen
op de rest van de wereld, richten auteurs zich nu meer op de verspreiding van populaire media, vooral uit Noord-Amerika,
naar andere landen.
• Cultureel imperialisme verwijst naar de dominantie van machtige naties over zwakkere naties, waarbij ze hun
normen en waarden opleggen.
o Kritiek media-imperialisme:
§ De verspreiding van media moet niet worden gezien als een eenrichtingsstroom van het
centrum (zoals de VS) naar de periferie
§ Er is weerstand tegen Amerikaanse dominantie, zowel van naties als van het publiek.
§ Het concept van cultureel imperialisme is complex, waarbij termen als 'Amerikaans', 'westers'
en 'kapitalistisch' vaak synoniem worden gebruikt in het debat.
10
